Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
54 SK.ÚLI LANDFÓGETI MAGNÚSSON. 89
í fljótu bragði að virðast torskilið, en þó má finna ástæðu til
þess, þegar nánar er á málið litið. Eptir því sem útlit var til
mátti ætla, að stofnanirnar eigi fyrst um sinn mundu verða
fé-laginu til hagnaðar. Kaupmenn gátu haft miklum mun meiri
ágóða af því, að flytja vörur þær, er til stofnananna þurfti, svo
sem ull og skinn, til Kaupmannahafnar og selja þar. Sömuleiðis
gat félaginu orðið miklu meiri hagnaður að því að flytja útlenda
klæðavöru til landsins í stað þess að hafa klæði stofnananna á
boðstólum, því erlendis gátu þeir keypt úrhraksklæði við lágu
verði og selt aptur á íslandi við fullu verði, eins og opt hafði
áður tíðkast. Á líkan hátt var því varið með færi og tógvöru.
Enn fremur var árferði slæmt um þessar mundir, fjársýki
geys-aði yfir landið og vetrarhörkurnar felldu megnið af fé því, er
fjársýkin skildi eptir, svo lítils ágóða var að vænta af
ullariðn-aðinum meðan þessi ósköp gengu yfir, en hinnsvegar var allmikið
uinstang við iðnaðinn og sumar greinar stofnananna kröfðust
þess, að töluvert væri lagt í sölurnar fyrst um sinn, ef öllu
skvldi haldið áfram. Allt þetta varð til þess að rýra gyldi
stofn-ananna í augum félagsins. Kaupmenn gátu eigi litið sömu
aug-nm á þetta og Skúli, er fyrst og fremst hafði heill og viðreisn
landsins fyrir mælisnúru.
I>að má geta því nærri að Skúla hefur sárnað, er hann
komst að raun um hver tilgangur félagsins var. Stofnanirnar
voru óskabarn hans, voru svo að segja hold af hans holdi og
hein af hans beinum, og hann hafði í mörg ár barizt fyrir að
koma þessu óskabarni sínu á legg og hvorki sparað til þess fé,
tíma né krapta. J>að er því engin f’urða þótt hann yrði bæði
hryggur og reiður út af framferði félagsins og hyggði á hefndir.
Hinn einasti vegur til að koma hefndum fram á félaginu var sá
að fá nefnd skipaða til þess að rannsaka og dæma málið, því
honum þótti sem enginn efi gæti leikið á því, hver hefði rétt og
hver rangt fyrir sér. Hinn 20. maj 1769, skömmu eptir að
hluta-bréfamálið var útkljáð fyrir hæztarétti, sótti hann um, að skipuð
væri nefnd til að rannsaka málið og leggja dóm á meðferð
fé-lagsins á stofnunum, en stjórnin synjaði því. Lét stjórnin um
þetta leyti hefja annað mál gegn félaginu, og hefur henni
sjálf-sagt þótt nóg að haf’a eitt mál undir í einu.
Árið eptir, 1770, var hin svo nefnda »Landkommissíon«
send til íslands. Áttu meðlimir nefndar þessarar að kynna sér
ástand lands og þjóðar, gefa stjórninni til kynna hversu því
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
