Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
702
RlTGERí) JÓNS GUÐMUNDSSONAR LÆRÐA. 702
hjáleigu í Útmannasveit vorið 1644 og er þessi ritgerð ef til vill
upp-haflega skrásett á sama bæ nokkru fyr. Aðaltilgangur höf. með henni
virðist hafa verið sá að fræða kunnmenn sína þar eystra um ætterní
sitt göfugt i öðrum landsfjórðungum, til að sýna, að hann væri ekki af
lítilmennum eða aukvisum einum kominn. En ritgerðin hefur lengi
dulizt, því að til þessa tíma hafa menn svo að segja ekkert vitað um
ætterni Jóns eða kunnað nokkuð frá forfeðrum hans að segja.
Allmjög bólar á hjátrú Jóns í þessari rifgerð hans, en það spillir
ekki gildi hennar í sjálfu sér, heldur lýsir einmitt aldarandanum og trú
manna á þeim tímum, á sama hátt eins og Biskupaannálar Jóns
Egils-sonar. sem fullir eru hjátrúar og hindurvitna. það væri annars þarft
verk, ef einhver yrði til þess að rita ítarlega æfisögu Jóns lærða, því
að hann er einhver hin allra einkennilegasta persóna á þeim tímum,
undarlegt sambland af fremur illa kynntum flæking og mikils metnum
fræðimanni, er jafnvel frægir erlendir vísindamenp (eins og t. d. Oli
Vorm) höfðu mestu mætur á, enda hefðí Jón trauðla sloppið heill á
húfi úr helgreipum galdrabrennanna á hinni voðalegu brennufórnaröld,
ef ekkert hefði verið í hann spunnið frekar en hvern óvalinn
galdra-snáp og hjátrúarsegg. I formála dr. Guðbrands Vigfússonar framan við
íslenzkar þjóðsögur 1862 (bls. X—XVIII) og í Landfræðisögu dr. þorv.
Thoroddsen II 73—93 er minnst allrækilega á Jón og ritstörf hans og
vísast til þess hér.
Eg þarf naumast að taka það fram, að ritgerð þessi er allmerk
ein-mitt frá sögulegu sjónarmiði. það eru ekki aðeins margir nýir, áður
gersamlega ókunnir ættliðir, sem þar eru raktir, heldur ýmis konar
annar sögulegur fróðleikur, sem þar er að finna. en hvergi annarsstaðar
i þeim beimildarritum, sem nú eru kunn.
1 athugasemdum þeim, er eg hef gert við rilg., hef eg sumstaðar
benl Iauslega á þau atriði, sem eigi eru kunn annarstaðar frá. Eptir
því sem næst verður komizt er ritgerðin yfirleitt mjög áreiðanleg frá
sögulegu sjónarmiði. Má víða sanna það með samanburði við gömul
skjöl, og hefur dr. Jón þorkelsson yngri, sem er allra manna fróðastur
um þau efni. gefið mér ýmsar bendingar og leiðbeiningar’í þá átt. sem
mér er skylt að þakka.
í landsbókasafninu nr. 575 4to er til önnur afskripl af ritgerð
þess-ari, er Jón Árnason hefur látið taka eptir hinni (J. S. 609 4to). En
afskript þessi er mjög léleg og hroðvirknisleg, víða sleppt úr orðum og
jafnvel heilum setningum en sumt svo afbakað, að eigi verður botnað
í því. Hún er því alls ekki notuð hér til samanburðar.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
