Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
24de Juli 1878. "
Fedra»heimen.
175
fell tung paa Lærararne og tyngst paa Amtet.
Gjer no aldrisliktuppattmeir, du Vestlandsbondenl
vll.
Ordkastet nm Maalsaki paa Folkcmutet i
Skicti deri 29de Juni.
(Etter «Verdens Gang-h.
Storthingsmann Rinde: Naar Talaren
hadde sett upp Maalsaki millom dei Saker, som
her skulde umtalast, so var det syrst, fyrdi han heldt
henne syr ei sramisraa vigtug Sak fyr det norske
Folk, og dincest fyrdi Storthinget iaar hadde havt
fyr seg eit Logsramlag um dette Emne, som det
hadde sendt til Regjeriagi med Uppmaning til aa
gjera det, ho vilde og kunde. Vilde ho Jnkje
gjera, so vilde Storthinget aat Aare taka Saki i si
Hand og sjaa, kvat Loggjevingi kunde gjera til aa
sremja henne. Det Logframlag, som hadde voret
paa Vangje iaar, gjekk berre ut paa, at dei skulde
bruka Bygdemaalet i Aalmugeskulen so vidt som
moglegt. Dette »so vidt som moglegt« var ei
nokot laus og vavri Ordsetning, men der kunde
ikkje Annat standa. Naar dei her skulde dryfta
detta Spursmaah var det helst den praktiske Sida
av Saki, han vilde saa Uttalnr um: paa kvat
Maate Eiti kunde gjeva Saki ein Framstoyt gjenom
Loggjeviiigi. Han vilde vona, at Alle, som hadde
tenkt yver Saki, anten dei var Maalmenn elder
ei, vilde tala opet og ærlegt ut si Meining, for
det var ei av dei vigtugaste Saker, me hadde aa
fremsa. Likeso visst som Talaren trudde, atVaar-
herre hadde havt deri Etlitig i 1814, at det norske
Folk skulde vera eit sritt og sjolvstendugt Folk,
likeso visst trndde han, at det norske Maal skulde
verta Maalet aat Noregs Borgarar. Det danske
Tungemaal hadde,- som. kjent var, trengt seg inn,
medan vaart 500 Aars Samfeste med Danmark
stod paa, meir det norske Maal døydde likevcelikkje
ut, for det hayrdest enno i ijrkja, paa Skularne
og paa Thinget. Niaalstrævet, dei kallar, hadde
voret uppe i vaart Land i mange Aar, og Mot-
standararne hev mottdet med Herdaskot og tilDeils
med Grin. Det var no Grunnar, som var vande
aa mota, men no nyst hadde ein Skuledirek-
tør i Trondheims Stift talat ut greidt, opet· og
ærlegt, kvat han tenkte um Maalfaki· Han tenkte,
at det aldri kunde verta Tal um, at det norske
Maal skulde verta Hooudmaalet i Landet. Naar
eit Bondebarn kom paa Skulen, kunde det nok,
meinte han, vera Tal um, at det sekk læra Abecea
paa sitt eiget Maal, men det maatte so snart som
moglegt læra Vokmaalet, og sidan maatte Under-
visningi ganga paa det Maal. Det var ei opi
Tala, som Talaren gjerne vilde handtaka Manneii
fyr. No visste Ein, kvat Motstandararne hadde
til Meining og Maal, men det skulde berre vera
ei Maning meir fyr deim, som hadde huglagt
Saki, til aa arbeide med Trott og Traae syr det,
cit det norske Maal kunde koma til aa hevda sitt
Roni att, og Talaren hadde den beste Von
um Siger. Han trudde, at Folk skulde ein Gotig
saa hoyra fraa Preikestolen nokot likt det, som
, Janson hadde talat idag, og Talaren trudde,
at Ingen, som hadde Namnet norsk Borgar, vilde
tykkja, at det ikkje var rett. Likeso i Rettargang
Her matte Eini den greidaste Sak, t. D. um eit
Gjerde skulde slytjast eit Par Fot, ein heil Hang
med sramande Ord, som Citant, Deponent og Kom-
parent o. s. fr.; kvisyr ikkje her bruka norske Ord-
som Bonden skynad? Skulde ikkje Fridomen vera
berre eit tomt Ord, maatte det norske Maal koma
til sin Rett i Landet. Me hadde sett, at naar
ein Hervinnar hadde lagt under seg eit Land, var
hans syrste Raad aa doyda Landsens Tungemaal-
Talaren vilde difyr beda Samlingi segja si Mei-
ning um, korleids Ein skulde fremja denne Saki
gjenom Loggjevingi, um Ein skulde byrja i Aal-
mugeskulen med Skuleboker paa Landsmaalet elder
sraa Storenden·
Bladstyrar Hansen: Denne Saki hadde
voret fyr-seg-havt igaar paa ein annan Stad, i eit
Skulelærarmøte og mesto fraa ein Læresynsstad.
Her stulde same Saki skodast fraa ein meir praktisk
Synsstad i det Heile. Hr. Kandidat Ross hadde
igaar sett i Gang Ordskistet i Lærarmotet med ein
Tale um Maalsaki, som Talaren vilde haoa Folk
til aa·leggja Merkje til. HrRoss hadde.daaupp-
lyst, korleids Saki hadde skapat seg gjenom tilsvarande
Rorsltir i England, Tyskland, Frankrikeog til Deils
i Finnland, og um Talaren ikkje mismintest, var
det sagt, at det var ei nokot lik Rorsla hjaa Lap-
parne. Talaren skulde likevæl hnskja, at Hr. Ros-3
til Upplysning vilde svara paa det Spursmaal:
kvat Utgangen hadde vortet av den Maalreisning
idessa Land, og um der ikkje sanst slike Maalbrigde
som her? Naar Giti lagde fyr Borni ei Boki
Bokmaalet i England, i Danmark elderiTyskland,
kunde dei daa useinkade og umeinkade av Maal-
brigdet skyna henne?
Kandidat Rose-: Maalbrigde fanst —- det
var aalkjent —— i alle desse Land, serlegi Eng-
land, som det fyrst hadde voret talat um, og i
Danmark. Men det var den store Skilnaden fraa
Tilstandet her til Lands, at dessa Maalbrigde var
Maalbrigde til Landsens eiget Maal, ikkje til eit
annat Lands. J England var Skilnaden millom
Vokmaalet og Maalbrigdi ikkje tnykje stor, men
altid sopass, at Borni maatte hava ei viss Upp-
læring i Bokmaalet. Men Havet vart paa Lag det
same, som naar eit norsk Barn fraa ei norsk Bon-
debygd fekk den syrste Lærdom paa Landsmaalet,
og ikkje som no paa eit Maal, som hadde vortet
til i eit sramandt Land, og som hadde sin Skurd
og Svip av eit sramandt Land-3 Genius-, det danske
Maal. J Tyskland var Hogtysk som hadde vortet
til i Byarne, eit framandt Maal attaat Nedre-
tysken· Det heldt livevæl paa aa besna, endaa
dei ikkje var komne so langt i si Maalreisning
som me her til Lands, og likeins hadde det seg
med Sud·Frankrike· J Danmark var det stor
Skilnad millom Jutemaalet og Øymaali, men
alle Maalfori var Greiner av det danske Bokmaal.
Dette hadde vortet til paa Sjælland og serleg i
Kjøbenhavn og hadde senget si Tilforsla mesto fraa
danske Land. Det hadde t. D. ikkje vortet til i
Noreg og derisraa vortet innsort til Danmark J
Sverike hadde dei og Maalbrigde, men dei stod i
same Havet stil eit heimlegt Bokmaal som i Dan-
mark. Det svenske Bokmaal var upsunnet i Upp-
land og til Deils i Sodermanland, og alle Maal-
brigde hev sin Midstad i det. ’Maaltilstandet paa
Jyllatid var mykje meinslegt. Det jyske Talemaal
brattt so av, at det hadde varet paa Tal, um dei
ikkje skulde sreista aa faa dei jyske Maalbrigde upp
til Bokmaal. Maalreisningi i Jylland var likeins
som her; men Skilnaden var ikkje so stor millom
det kjøbenhavnske Bokmaal og det jyske Talemaal,
som millom det Bokmaal, me no hev her i Landet,
og norsk Talemaal. Fyr eit Par Aar sidan hadde
det voret i aalvorsleg Dryfting aa saa Voker i
det jyske Tungemaal, syrdi Folket der livde under
»Tvetungethedens Forhandelse’«. Til aa loysa
denne Forbanniiigi var det tvo Vegjer aa ganga.
Anten kunde Ein freista aa tyna det jyske Talemaal
og faa det umbytt med sjællandsk, elder Ein kunde
arbeida syr aa faa det jyske Talemaal upp til
Bokmaal. Den Meining vart haldi sran1, at det
snarleg burde gjerast Nokot til aa reisa det jyske
Maal. Naar dette var haldet syr naudsynlegti
Jylland, der Maalbrigdi likeocel maatte kallast
danske, var det so mykje meir naudsynlegt her,
som alle Maalkunnnige var samde um, at Maal-
brigdi hadde ikkje sin Midstad i det danske Maal,
men at dei var utstokkne fraa det gamle norske
Maal. J Sverike vilde dei finna seg ille tente
med, at Bonden lærde aa lesa paa Dansk, og i
Danmark likeins med, at han lærde aa lesa paa
Svensk-,, men her lærde han aa lesa paa eit Maal,
som braut meir av sraa hans Moermaal enn Dansk
fraa Svensk. «
Vladstyrar Hansen: Naar Ross hadde
sagt, at det danske Bokmaal hadde vortet til einaste
av danske Element (Emne), so vilde han visa til
det, at Nordmenn som Holberg og Wessel hadde
i sers Munn hjelpt til aa reisa det danske Maal.
Kaad. Rdss hadde ikkje sagt, at vaart
noverande Bokmaal hadde vortet til reint utan
Paaverknad av norske Element, men at det hadde
vortet til i Kjøbenhavn. Det hadde voret det
Maal, gaaverike Nordmenn hadde brukt, og det
hadde fenget Paaverknad av deim· Det engelske
Maal hadde ogso senget Paaverknad av skotske,
irske og nordamerikanske Skrivarar paa same Vis.
Elles var no alle Storkultar i Maalkunna, Sofus
Vugge, Rygh og Unger, samde um, at det Bokmaal,
me no hev, er danskt. ·
Kristoser Janson: Hansen tottest meina,
at Maalstrævararne her i Landet vilde faa burt
Maalbrigdi og setja eit »Normalmaal« i Staden-
Det hadde aldri- voret Meiningi. Men det var
um aa gjera aa saa eit Bokmaal, som laag nærare
til dei ymse Bygdemaal, enn det danske gjorde-
Sokneprest Jesp ersen bar upp sitt Sam-
tykkje til det fyr Storthinget sramlagde Forslag
um, at Læraren skulde so vidt som moglegt læra i
Maalfitret aat Borni. Han trudde, at ein av dei
Ting, som gjorde det vandt aa faa Borni til» aa
gjera Greida syr seg paa Skulen, var det,·at
Læringi ikkje gjekk i Moermaalet aat Barnet.
Folkehogskulelcerar Arvesen gav til
Kjenne i ein lengre Tale sin Samhug med Maal-
saki og Storthingsforslaget Han saag i Norsk og
Svensk og Dansk dei tri Hovudgreiner av same
Maal. Dei tvo sidste var komne til sin Rett, men
det norske Maal hadde det enno att. Han hadde
mangein Gong nedi Danmark høyrt, at dei mest
danade Folk dernede var dei varmaste Vener aat
Maalsaki, med di dei trudde, at ei Tilfnrsla fraa
det norske Maal vilde hjelpa til aa halda Tysk-
domen ute.
Hermed var Ordkastet slutt-
Kristimlim den 23de Juli 1878·
» General Grll11t, Præsident hev varet, soor
fraii Kristiania igaar. Han hev likt seg godt her,
og det er ikkje reint umogelegt at han kjem att
næste Sumar au fyr aa sjaa meir av Landet. —
No reiste han til Stockholm· -
Sttldcutctkorct gjorde syrst ein litenKoncert-
tur burtetter til Kristianssand og vart gjort stor
Hogtid av; no er dei komne til Paris, er det Von.
Det skal vera Moro aa sjaa, koss dei no greider
seg der-.
sksotlgctl, Dronningi og Prinsarne reiste til
Moss igaar Kl. 1. Dei skal bti paa »Jeløen«
(?), Dronningi paa Orkerod (Konsul Gerners
Gard) og Kongen og Prinsarne paa Rosnies (Koti-
sul Pettersons). — Dronningi, som hev voret hel-
der smaaleg til Helsa, er no bra att.
Kongen og Krunprinsen kjem til Kristiatiia att
um Fredageti til aa taka imot Prins Napoleon,
som daa kjem fraa Stockholm. Sundags Morga-
’nen skal Prinsarne sjaa Solrenningi paa Tryvats-
hogdi ved Frognersceteri. Kongen skal og derupp
um Sundagen. Maatidag ser Kongen til Moss
att, men Krnnprinsen og Napoleon tek ein Tur til
Thelemarki paa 8 Dagar; Amtmann Nye skal
sylgja dei som »Reisemarskalk«
Eiki cszastdclsucaun i Throndheim gav Han-
den sin til ein Arbeidsmann og bad honom fora
Hunden til »Nattmannen« syr aa tynast. Men
Arbeidsmannen meinte, at han sjolv kunde tyna
Bikkja, so tente han seg ei Mark. Ja»» haii drog
nt med Bikkja burtimot Jlsviki, venteleg fyr aa
tyna henne der-. Men Bikkja var stor og sterk;—-
ho er komi heimatt, men Arbeidsmannen ikkje.
Prcstcn Dictrishson i Borre hev faktum Av-
Sokni bad honom halda ut ei Stutid til.
Eiti linderoffitcrslcrrliag bleiv i Gaae-rod-
bugti ved Fredriksstad, dei var Ute og laugad seg
der- Han hev senget Krampe, er det likt til, for
han vart burte med ein Gang og kom ikkje upp
att. —- Han var fraa Ør)sterdalen.
HunssJonsutl Sjol fraa Sande, som drap
Kona si og skamfoor sine 3 Born, er domd av
Underretten til Strassarbeid paa Livstid
Handclsutann Eklid i Throndheim hev i dei
seinste 11-2 Aar saret med aa serda Feliir og dilike
Spelz han hev og gjort nye Felur, og ei av dei
er i Sumar selt til ein Engelskmann· Ole Bull
fekk sjaa nokot av Arbeidet han-3 og totte »det var
merkjeleg godt gjort; strakst baud han seg til aa
skassa Eklid Plads paa ein stor Verkstad i Utlan-
det. Eklid hev teket imot Bodet.
sku.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
