Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
14de August 1878.
Fedraheimen
199
innsovnat, at det treng ei Vekkjing, som kann skaka
det upp sraa Grunnen« Det ligg liksom Jsraels
LEtt og kneboygjer seg fyr Gryte-Molocheii og Penge-
Solguden, so det treng ein »Straffedom« av dei
store, fyrr det finii att sin rette Giid, Pest vil
me ikkje ynskja, for me hev Sjukdomiiok; Krig var
vael og for hard fyr oss livrædde Nordmenn Men
ein Aandsstrid, som gjekk so djupt, at han paa Vis
som eit Jordskjelv kunde jaga dei sooande upp or
Svevneti og skrcema dei Likescele rædde og faa kvar
og Ein til aa sjaa seg ikriiig og spyrja etter fast
Grunn« — ein slik Strid vilde kannhenda vera
det me tnrvte. Christoser Bruun set si Von til
ei ny og større Kristentidx den Tanken, eg hev set
fram, strider ikkje imot det. Men eg meiner, at
her ikkje kann koma korkje ei stor Kristentid elder
nokot annat stort, utandet fyrst kjem ei aalvorleg
Folkevekkjing, og kven veit, um ikkje just denne
,,store Vantrnstraumen« hev ein slik Gjerning aa
gjera i vaart Folk? "— Um so var, so vilde Av-
stengjingsarbeidet i Sanning vera ein Strid imot
Gud sjvlv, liksom det oftare hev hendt, at dei, som
· meinte seg aa vera dei beste Forsvararar av Smi-
ningi, hev voret dei, som lagde seg verst i Vegen
syr Guds Viljes Framgang.
Skule og Upplysning.
Usis viik livsar—atdnning.
(Ais T. O. Gran.)
11.
1 sluten av fyrre og upphavet av detta
hundrad—ä1set fekk me dei iyrste leerar—utdanings—
verk her i landets, nemleg Tunsberg seminar 1793
og Thotens leerarskule 1803’z denne sidste vart
hellest· nedlagd att alt i-—1808. c 1 1824 grunn—
lagde dei det eldste lærarskuleverk, landet no
hev, Tromsoy seminar. Men ut gjenom tretisdri
at 1andet« fekk istand
Soleids kom seminarskuleni
Asker istand i 1834, seminarskularne i KlSebu
og paa Stord i 1838, og i 1839 seminarskulen
paa Halt.
var det, dei Eeste av
desse 18ereverk.
Det sidste stifte-seminarium kom upp
i 1867 paa Hamar.
mange 1ærarskularne, som settest i gang tid etter
Dertil kjem no og dei
tid; snme av dei er til·enno. — Seminarstellet
i vakt land hev soleids alt ei soga og er langti—
ein Bakke utanfyr Byen. Ho bad berre um aa
saa med seg ein Kniv, so ho kunde skjera ei Flis
utor Galgen. Vaktmeisteren reiv sin eigen utor Bel-
tet og flidde henne, og ho for ut i Myrkret· »
Det var ei myrk Natt og blaasalltVedr. Det
var ikkje Mange, som hadde havt Mod til aa gjera
ei slik Gonga; men ho kom ikkje i Hag, at det
skulde vera nokon Faare paa Ferd fyr henne sjølv.
Kjærleiken i eit reisnt Hjarta er sterkare enn all
Ræddhuge. Judith gjekk med snare Stig ut um
- Borgporten og burtyver til Rettarstaden; under
Kaapa si heldt ho den store Kniven gjøymd« Ho
var komi so langt, at ho kunde timja Galgebakken
framfyre seg. Maanen, som nett var ved Nedgangen,
kastad gjenom ein Skyglott eit dimmt Ljos utyver
og gjorde det fæle Stelle endaa skræmelegare. Den
høg-murade Rettarstaden, der Brotsmennerne vart
avhovdade elder lagde paa Hjul, og Galgen
med dei tri Stolpar, der enno Beinranglet av ein
hengd Mann hekk og danglad, stod fyr hennei
døkke, nstvde Umrit og gav eit grysjelegt Bilcete.
Ho tenkte paa dei Forteljingar, ho hadde hnyrt i
Vaktstova, og daa just Klokka i Byen slo tolv, so
rann det syr henne, at etter Segni skulde no den,
fra nokon ny og uroynd tilskipnad. Dei- desse
leereverk fyrste gongen kom app, var dei visst
etter tid og høve so —vidt gode, at dei svarad
sitt rom og fullnogde som tidi dei
gjorde til dei. Det var liksom ein ny alder-
dei krav,
rann upp fyr landet med desse skularne, og dei ·
va1·t djfyr fagnade med gleda. Store flokkar av
unge, emnelege menn strzzymde dit fyr Ti samla
kunnskap, kraft og mod til stræv fyr Almenn
bate. Nsir so den tidi, som trongst til den Vand-
synlege ,,upptem«jing« (dressur), var ute, so fekk
dei brev paa sin dugleik til leerarar og drog
kvar til sin kant fyr S- hjelpa til ti spiseida ljos
Og det skal gladeleg ved-
at Beire ende utmerkte menn-just
gjenom desse skularne kom inn i sitt rette liv,
1æraryrket, der dei med full rett vann godkjen—
ning og takk biide hjd samtid og ettertid. Men
det lyt og segjast, at det nok ikkje altid var-
. i «
yve1 ,,gam1e Noreg·
kjennast,
«frt’i seminar—sku1en, atguta1-ne fekk med seg den
Lindelege utvikling, Som kileine kann vera grunds
lag fyr fullvokster«i daning og dugleikz det var
deira eiget klaaissyn og deira makelause ihuge,
som mest gjorde dei til det dei var. Detta
syner seg best ved det, at dei Eeste av desse
folk ikkje fann grunn til Er nytta dei regla1», som
dei hadde med seg frsi seminariet, psi sine sku-
lar, dersom dei da arbeidde med trott og um-
tanke.f Ein kann tale so lengje ein vil um, at
lærer-en skal utvikla seg vidare s·jø1v paa det
grunnlaget,, som seminariet hev lagt; det stend
ends- fast, at dette- grundlaget vantar dei fyrste
og beste spirar fyr ei frugtberande utvikling·
Men vil ein no sja etter, kvat her seinare
er gjort til Z. hjelpe upp desse skular og halda
dei i jamferd med dei veksande krav eet nye
tider, so finn ein, at ingen grunnleg iorandring
er gjord. Ein kunde mest koma til ei tru, at
desse skularne var meinte pa Er vera heilt full—
komne frd fyrsto av; for til denne dag hev dei
traskat um i denne same ,,treedem-Zille« med lære-
gutarne det eine Zret etter det andre, «utan at
dei er komne eit hane—stig lenger. det eine dret
enn det andre. Likevazl viser det seg, at dei
liksom hev havt ei kjenning av, at her burde
gjerast eitkvart, med di dei tid etter tid hev
stunget inn eikor ny læregrein i fagkrinselen,·
.krevst det og uhorvelege fyrekunnskapar·
sliktsom teikning, kropp—mykjing (gymnastik),
naturkunna og hagedyiskjing. · Detta hev dei
sjolvsagt einast kunnat gjera pxoi kostnad sit dei
andre læregreiner. kir hev dei
prøvt ei beinka nokot pssr tingen ved Ti skruva
1 dei seinare
upp kravi til dei søkja1«ar, som kjem cfg vil inn
pki skule11; men ved det vinn ein ikkje det ein
vilde;
fyr dei gutarne, som vert upptekne, men ein mit
ein gjer skule-streevet eitgisancl lettere
like fullt, fyr den rette framgangsmfitens skuld,
ganga radt attende til dei fyrste grunnarne
Likevoel er det sjølvsagt, at ymist er vunnet ved
Ti krevja leeresveinen godt uppskulad, fyrr han
kjem; og detta er ei rad som dei dg veit Ti-
nytta ut i andre 1and, der’ lærerr—utdaningi er
meir tidhszjvande, enn ho er hjki oss.
1 Skotland, der 1ærarstax3det bkide i da-
ning og dugleik stend so høgt, at det kunde
veramynster fyis heile Din-opa, tek dei neeine og
raske guta1s, som hev hug «p5i lærer-yrket, og set
dei i 13 Firs alderen inn i eit slag fyreskule til
seminariet, etter at dei fyrst hev prth dei ut,
um dei kann det dei skal. 1 denne skuleii gjeng
dei guten i- 5 iir og feer upplazring bside i dei
Lilmenne skulefag og i den serlege skulegjerning,
og deretter m«a han, med rettleiding av skulestys
raren, undervisa smiiborn i skuletidi. Fysis detta
fest- htm frd det lste til det 5te dr- millom 180
og 360 kr. Met-
han lata seg prøve (eksaminera) ilesning og
’Ved sluten av kvart Ens ma
reeitation, engelsk metlleera og stil, rekning og
matematik, jordkunna, soga, skulekunst; ieit
av desse framande mxil: latin, græsk, fransk,
tyskz i naturkunna, teikning og musik, dei tvo
Neir han hev stadet den sid-
ste prøve her, kjem han 18 dr gamall inn pki
sigte som valfrie.
seminariet, der han og ms» vera i 5 Fir; og her «
feer ds- hans gode fyrekunnskapar eit grunnigt
tillegg og hans skulekunst ei alsidug teoretisk
og praktisk utvikling· Y) »
Til afkoma inn psst eit preussisk seminar
Der
vert kravt mange ting, som norske leerarar ikkje
eingong kann, nar dei ’gjeng ut or skulen. lun-
komingen skal t. d. i moermdlet ikkjeseinast
V) Btter ferda—frtisegner av ein lærer-.
·bundne Mannen.
som sidst var avlivad, sopa Nettarstaden. Til Slnt
naadde ho fram til det fælslege Stelle, og var just
aat og skulde skjera med skjelvande Hand ei Flis
utor Galgen; daa høyrde ho med Eitt Hestetramp,
syrst langt burte, men sidan ncemarc. Judith
gjvymde seg i ei Kraa i Muren og saag derifraa,
at det kom fleire Karar ridande i fullt Tan upp
imot Rettarstaden. Daa dei var stamkomne, batt
dei Hestarne i Galgen. Paa ein av Hestarne sat
det ein Mann bunden, so han korkje kunde røyva
seg elder tala. Ho saag, at dei reiv honom ned
av Hesten. Ho saag eit stort Mannlikan, ein Kropp
med svart Grima syr Andlitet; han tedde seg som
Forar syr Flokken, og gav Ordet til aa drepa den
Stakkaren vreid Henderne og bad
fyr Livet, men den svarte Maanen staytte ein Kniv
i Bringa paa honom, let so taka upp—tvo store
Hellur og staytte Liket i den ukjennde Kjellaren
derunder. Deretter gav dei seg til aa lzzysa av
Klyvi aat den myrdade Maanen; dei reiv upp Meisar
og Sekkjer, riste ut Pengar og Klæde, og skifte· med
graadug Hast Rovet imillom seg paa ein Grasflekk
srammed Galgen. Maanen med den svarte Grima
hadde stunget den blodutte Kniven sin inni ein av
-
Galgestolparne og dreiv paa med aa skifta Rovet
utan aa ansa nokon Ting elles. Judith, som
hadde sett den grysjelege Tilburden like fyr sine
Augo, var syllt av Gruv og Fælaz men den stzFrre
Vissa, ho hadde fenget fyr, at Festarmannen hennax
var skuldlaus, og at ho no fyrsthadde Svart-Peter
standande fyr seg, gav henne Mod, og ho forstod
vel, at denne Stund maatte gjeva Frelsa, elder
so ingi. Ho turvte berre vaaga seg eit Par Fet
fram, so kunde ho naa i Kniven i Galgestolpen,
og det skaut henne i Hagen, at ho skulde stillaseg
til aa byta honom um med sin eigen· Ho kom
usedd burttil Galgen, drog den blodutte Kniven
utor Sprunga, sette sin eigen, som var av mest
same Skaplund og Storleik, i Staden, og drog
seg usedd attende i szzymet sitt. Strakst etter var
Røvararne ferduge med Skiftingi; Snart-Peter drog
ottelaus Kniven utor Sprunga og stakk honom i
Beltet sitt. So slengde dei seg uppaa Hestarne
att og reid derifraa likso skjott som dei var komne.
Men Judith skundad seg og skar ei Flis utor
Galgen og lagde til Sprangs ned til Byen.
(Meir.)
i
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
