Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fedraheimen.-
Eit Blad aat dct norstke cFolket
M-
Kjem ut tvar Onsdag og Lanrdag.
s— —
Kr. 1,10 -(= 33 s3) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
»is»t«69.
Laurdag den 19de Oktober.
skjstgkxskdftak 10 Ørk-
(3 ß) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
1875
Lett og vandt aa lesa.
De er sakte meint som Erting og Lentur meir
en som Aalvor, naar Motmenner tiom er ute moe
de, at Landsmaal og Bygdemaalskaa vera fo ubeint
aa lesa jamvel fyr Bygdce. For de er aalkjend, at
Maalboker og Maalbla er fagna Lefter kring i
Bygdo, og de er likeins titt nok inhamra i Blai
heran, at ingjo Lesing kan bli lett uta Vane og
go Vilje. De synest sofo Sjavvile aa gjera seg
noko Bry meir mce ein slik Motgrimn mot Maali,
men de er do ein Ting, som kanskje trengst aa
koma meir i Ljosi, og de er, at ein Mann, som
dagstott les eit Maal, inkje stavar, jamvcel inkje
mce Augo, men han kjenner einstigs eit Or og
somti eit Stykkje af Samanhengin paa Makselen.
Ein hugabraa Romanlesar kan tana gjeno,m ei Vok
paa ein Times Ti,, afdi at han- les liksom Chine-
saranne heile Orce og enddaa meir i eino. Detti
kan inkje vera so stor Sak, som Folk vani tenkje
seg, daa me veit, at so gott«fom alle kan lesa i
China, enddaa dei dera heve serskilte og hoste flo-
kutte Teken fyre kvort eit Or. Men brigdar du
nokso liti, um de so bare er paa Orthografien, so
vert de liksom eit Stuvlaup, Vanen og Augo kjem
i Trætte, Tankjen lyt ut af Fari sit ti aa semja
dei att, og daa gjeng de fyrstundes helder traue
mæ Lesingjce. Men de er sjavsagt, at Maali inkje
heve noko Skuld i slikt, for Maali er domande etti
de som de er syv Øer, og inkje etti de, som de .
er fyr ein Nymennings Augo.
I·«
Skule og Upplysni11g.
Meir um Stykket hans A. .S.
Stykket hans A. S.s’ i Fedraheimen No. 57
inneheld fnokot um Statsskularne og Folkehogskul-
arne, som eg maa fkriva litt um. Han spyr, kni-
fyr Folkehogskularne kann visa fram so mykje betre
Frukter enn Statsskularne, og kvifyr der er komet
meir Liv og Aand i Folkehogskularne framfyr i
dei andre. Han finn og Svar paa Spurningarne,
han finn Grunnen, »ein rimeleg Grunn.« Denne
Grunnen——so vidt han vedkjem Aalmugeskulen —
tykkjer eg er fælande einsidug og usætande, so eg
ikkje kann halda med A. S. i det han her segjer.
Fyrr var det Her-Tenefta, som skulde lokka
’Folk til aa verta Lærarar, meiner han-
som ikkje hadde Hug elder Mod til aa vera Her-
sveinar, dei vart Leerarar.
Det skulde daa vera Grunnen til, at me hev
so mange ,,late Slarvar« i Statsskulen. Aa ja,
hendtkann dethava; men hev· me ikkje fleire udug-
ande Lærarar enn slike, so kann me visst vera
Slike, ·
fegne· Hellest vil det no etter kvart verta slutt
med den Drivfjori, daa baade Slarvar og·Tanke-
loysingar no maa gjera Hertenesta. Men no er
Drivfjori den »store Lærarløni" aat Statslcerarem
som skaffar oss Tankeloysingar inni Statsskulen,
liksom Hertenesta skafsad oss ,,Slarvar!« Det er
ubeinfame Titlar aat deim, som Leerarar er; men
dette var enno ikkje det Verste. Ein hoyrer stun-
dom det som verre er. Eg hoyrde ein ung Gut
som var Lesar sagde, at her ikkje bland Hundrad
av vaare Leerarar var· ein, smn var nokot tess.
Hovudfyremaalet skulde vera det aa fora Borni til
Jesus; men tvert um vart det gjort; dei forde
Borni fraa Jestts til Djevelen. Dette Vitnemaa-
let galdt no vælhellest endaa meir Folkehogfkularne
enn Statsskularne: men det vart sagt um dei si-
ste. Og det vert sagt so mykje. — De segjer Hr.
A. S., at Lærarløni ikkje er for stor, men helder
,,hoste liti«, so De ikkje vil vera med paa aa gjera
henne mindre. Men so fegjer De, at det er ei
Røynsla, at Løni —« desse 3 Dalar Vika og Ko-
sten —- lokkarmang ein Ungdom til aa verta Læ-
rar og skasfar daa trulegvis Staten fullt upp av
Slarvar og Tankeloysingar. Detta kann eg ikkje
faa til aa hengja ihop. Grunntanken maa
etter det vesle Vitet mitt vera den Liedske Tanken:
,,Mindre Løn hetre Lærarar’«; men kvifyr ropar De
daa ikkje — liksom Lied — paa mindre Lon?
No, daa De tykkjer, at Løni er ,,hoste liti« enno,
og kannhenda vilde ho skulde verta større, fo gjer
De daa detDe kann fyr aa saa Slarvar og Tanke-
loysingar inni Statsskulen
Denne leide Setningen ,,Mindre Løn betre
Leerarar« hev voret og er ei Gaata fyr meg.
Var han sann, so maatte me hava deibeste Lærarar
i dei laakaste Postarne, veit eg, t. D. idei paa
24 Viknr Umgangsskulez men eg trur aldri at no-
kon vil segja det. Eg veit med full Vissa, at Se-
minaristar fyrr vil ganga heime utan Post, enn
dei søkjer seg ein slik: ja det maa. vera ein helder
laak Lærarskulesvein, som vil hava sovorne Postar.
Det kunde sjaa meir rimelegt ut aa snu Setnin-
gen radt um; men eg meiner no ikkje plent so hel-
der, at det er Loni, som gjer Lcemrarne gode-
Det kann snaudt vera mange ,,Slarvar og
Tankeloysingar««, som den ,,store Loni« dreg inn i
Skulen· Eg hev allstodt hoyrt« at Skulelivet er
eit mødesamt og helseslitande Yrkje, som mange er
rædde. Attaat kjem og det, at mange, um ikkje dei
fleste, maa setja seg i Skuld fyr aa koma seg
paa Skulen, og daa kann ikkje Livemaaten verta
so framifraa. Dessutan, um det enn er ein, som
vert narrad inn i Skulelivet av Pengarne, men
som ikkje hev Hug til Skulen, so vil eg daa verke-
Bokstavar.
leg sjaa, um han lengje vil halda ut. Eg trur,
han fluttar, eg, og det helder snart. Der maa
Hug til, skal Ein halda paa med Skulelivet. Og
daa hev eg ikkje fo lett fyr aa tru, at her skulde
vera so reint fullt av »Slarvar og TankelJnyingar.«
Men her er Kvas i alle Skogar, og Lærer-
ftandet vaart kann visst verta betre. Me maa
alle vedkjennast, at Folkehogskulen i mange Ting
viser seg friskare og meir fruktberande. Men
me foer ikkje vera for braae med aa doina vaare
Lærarar og gjeva deim Skuldi, naar Statsskulen
stend tilatters fyr den frie Skulen. Me maa hugsa
paa, at Statsloeraren ikkje er sin eigen Herre, men
at haii stend under andres Vilje· Hadde han frie
Hender, daa kunde me med større Rett doma honom
etter hans Arbeid. Me maa sjaa paa Tidi, han
hev aa gjera med, me maa sjaa paa Læregreinerne,
han skal undervisa i, me maa sjaa paa hans Ut-
daning, fyrr me kann segja Domen yver Stats-
sknlelceraren og hans Gjerning. Daa fyrst fær me
full Greida. Lat oss sjaa eitgrand paa dettal
Ein lægre Skulepost sviv Um ei 30 Vikur. Daa
er Skulen bytt i tri Avdeilder. Der vert soleids
10 Vikur Skule um Aaret fyr koart Barn. Paa
denne Tidi skal daa Barnet læra Trudomslcera,
Bibelsoga, ,,Udvalgte Stykker af Læsebogen«’, Song,
Lesning, Rekning og Skrivning. Alt detta paa 10
Vikur. Og korleids stend det vel til med Barnet,
naar det kjem paa Skulen? Jau; sume hev lært
litegrand stava og lesa; sume hev byrjat aa stava;
men mange hev ikkje lcert nokot, som er Gagn i.
Bornet er 8——9 Aar gamalt, naar det kjem. For-
eldri hjelper lite og inkje til. Dei legg heile Ar-
beidet yver paa Læraren. Og Leeraren hev 10
Vikur aa gjera paa. Og av dei 10 Vikurne vert
endaa mykje forsømt. Kor mykje kann det daa verta
av det? —
Paa Timeplanen stend det, at Lwraren skal
undervisa øvste Avdeildii »Udvalgte Stykker af
Læsebogen« 10 Timar fyr Aaret. Desse—Stykkji
skal daa umfata Noregs- og Heimsfoga,Landkunna,
Maallcera, Samfundslcera o. s. b. Kor skal Leera-
ren av? Kvat hjelper det, um so Læraren sjolv er
ein kaar i alle desse Læregreiner, naar han ikkje
hev Tid til aa læra ifraa seg? Det einaste han
hev, aa gjera, naar han ikkje vil rota alt ihop upp
i Vase og Skodd, det er aa taka ei einskild Lære-
grein og sjaa aa faa Barnet inni den. Vil
du so gjeva Leeraren Skuldi fyr, at Borni ikkje
kann elder kjenner alle desse Læregreiner?
Detta er no ein Ting, at han ikkje stend fri,
og ikkje kann faa leggja si Undervisning som han
vilde. Men dertil kjem nokot, som kannhenda
er endaa verre. Det er alt for mykje so, at For-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
