Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
328
Fedraheimen.
4de December 1878.
og segja: ver so god hoyr etter og forstaa! —
det er ikkje ,,sorstandig Undervisning««. Det er
uvitug Undervisning. Og uvitug Undervisning
ieit sramandt Maal er ikkje til Gagn fyr den
,,formale Utvikling«’. Men denne Maaten hev just
voretiBruk her i Landet, serleg i dei seinare Aar-
Skulde det daa vera den, som gjer Fjellfolketvaart
kvikare og klokare enn Utmannen? Aa nei-
So er det ein Ting til. Er det berre den
,,formale« Utvikling, som Aalmugskulen vaar skal
gjeva? Skulde det ikkjesyrstog sremst vera ,,real«
Daning? Gagnleg Kunnskav? Uppfostring og Ut-
vikling av Vilje og Hag? Og tru den Hertz-
bergske ,,Oversøring af Tanker sra Bygdemaal til
Vogmaal« skulde-vera so gagnleg her? —-
Endeleg skal me merkja oss, at det, som dei
36 vil, erjust det «aa faa upp ei ,,sorstandig«
Undervisning idet danske Maal. Vaare
Bondeborn skal læra Dansk paa same vituge Maaten
som Vyborni lærer t. D. Tysk» Byborni lærer ikkje
Tysk paa den Maaten, at Læraren gjev seg til aa
tala Tysk og so segjer: ver so god forstaa! .——
men paa den Maaten, at Læraren talar Barnets
Maal og derigjenom forklarar Tysken fyr det,
so det lærer aa skyna detta Maalet. So skal ogso
Landslæraren gjera med Dansken. Han skal —
gjenom Barnets eiget Maal——sorklara Dansken
syr dei Smaae, so dei lærer aa skyna, lesa og
skriva Dansk; men han skal ikkje sjølv — utan
han av ytre Grunnar er naydd til det —- tala
Dansk, og alraminst skal han hava Lov aa krevja,
at Barnet skal tala det. For um enn detta i
seg sjellv—var forsvarlegt, som det av ymse Grunnar
ikkje er, so hev Aalmugsfulen ikkje Tid til slikt,
dersom han hellest skal gjera sin Gjerning paa skik-
keleg Maate.
Naar Hr. H. setter Pontoppidan] sortel, at
Fjellbonden er meir aandsfrisk og tankekvik enn Ut-
mannen, so hev nok detta andre Grundtar enn den
han dreg fram. Er Talen serskilt um Justedolen,
· so skal me endaa til minnast at Justedolsmaalet er
mindre uliktDansken enn Maalet lenger ute, t. D.
Maalet hjaa Strilarnet), som var dei Bonderne
Pontoppidan best kjende, og som han væl disyr
helst hev samanliknat Justedalarne med. J det
Heile er det nok ei Rvyndomssak, og Aasen hev
sjolv havt det stamme, at Maalet i dei øvste og
mest avstengdeBygder osta er mindre sermerkt enn
Maalet lenger ute· Det burde altso etter Hr.
Hertzbergs Lærdom vera reint motsett imot det er:
det skulde ikkje vera Bondenfraa deirivste Bygder,
som var mest aandslivleg og tankefrisk. Den Grunn
syrsitt Maalstræv, som Ckspeditionschefen vil draga
herisraa er soleids verre enn Ingen
Det er sannt, at Fjellmannen er ein livlegare
og meir utviklad Kar enn Utmannen; iser stend
han høgt yver Aalmugen ikring Byarne. Det er
ein Ting, som Byfolk sjolv vedgjeng, ja stundom
held fram, at Bharne her i Landet hev havt ei
forkryplande Jnnverkning paa Folket ikring seg-
Dei hev spreidt ut Materialisme og Raaskap meir
enn Daning og Aand. Det vert leset meir Blad
og Boker upp i Fjellbygderne enn nedikring Byarne,
og deiBondetz som er mest ,,maalvenlege«, er paa
same Tid dei som les mest Dansk og sylgjer mest
med i alt. Det hev seg ikkje so, at ,,Maalstrævet«
dreg med seg »Avstengjing« og »Utestengjing«,tvert
imot. Det, at Vonden sæt Agt fyr seg sjølv og
sitt eiget, det folkar elder »humaniserar« honom,
so han sæt Sans syr alt annat au, som ein Mann
di) Justedoleti talar — vil me vita — meir No r d fj ord sk,
hev t. D. c i Jnsin. av Verbi og i veike Femininsord,
der Strileii hev a paa gamalnorsk Vis.
bør hava Sans fyre. Men ,,Vy-Kulturen« verkar
ikkje slik. Sann Kultur er der ikkje stort av i By-
arne vaare, og det vesle som er, er ikkje so vovet,
at det hev vidare Magt til aa spreida seg. Men
Rangsidurne av Bykulturen, dei hev Magt til aa
spreida seg; Fjas og Udygd er paa den eine Sida
og szolvnytte og aandlaust Matstræv paa den andre
et um seg helder snøgt, og dertil kjem endaa denne
kjeivande Kjensla, som Landmannen alstodt hev av
aa vera liksom eit ,,laakare Slag« enn desse Folk,
som briskar seg med ein framandsleg Kultur, han
aldri til Gagns kann eigna til seg. Dersom By-
arne vaare var meir norske, hadde ein meir natio-
nal Kultur, vart det visst likare; iallsall er det
ikkje alle Staden at Byarne verkar so tyngjande
paa Folket ikring seg, som dei gjer her-
— Den Hertzb erg-Bonnevieske Skuletanken gjeng
ut paa aa draga heile vaart Vondefolk uppi den
same Maal-Usøra og dermed i mange Maatar inn
i den same Ukulturen, som Vonderne ikring Byarne
er komne uppi· Lat oss agta oss syr desse Ting!
Gkspeditionsches Hertzberg er ein snild Maan; men
av Aftenbladssttskki hans kann Cin altfor godt sjaa,
at han veit ikkje kvat han gjere.
Hr. H. tilstend, at han hev sviket si Ung-
doms Tru paa den norske Maalsak. Og han for-
svarar seg med, at han — er ikkje aaleine um
det. Sannt og visstx — men det var just det,
Henrik Krohn vilde vita: um Hr. H. var ein av
desse, som var »begeistrede« i ,,50-Aarene«,
men som sidan sloknad, daa dei saag, at der var
,,lenger fram« enn dei hadde tenkt, og som slog
seg til Ro med, at Tanken var »ugjenomsørleg«l
Krohn trudde ikkje, at Hr. H. var av det Slags
,,Begeistrede«. Naa! som sagt,Hr. Hertzberg kann
so godt trvysta seg-med — ,,oommuna naufragjum«·.
Han kann endaa i Chr. Bruuns »Folkelige Grund-
tanker« lesa seg til, at den Ting aa sleppa sine
Ungdoms »Draumar«, naar Cin vert ,,gamall og
klok«, elder naar ,,Draumarne« tek til aa verta
Aalvor, —den Tingen er so aalmenn heriLandet,
at det Motsette er eit reint Undantak. J so
Maate kann altso Hi«· H. vera trygg. Men naar
han —- som alle Motstrævarar — set sine Vaner
til Dansk-Notsken og talar um, at den i dei
seinare Aar hev komet so langt fram i Norskdom,
so kann me ikkje annat enn beda Hr. H. — lesa
sine eigne Artiklar. Og daa vil han finna, at det
Maalet han sjølv skriv, er so god Dansk, at det
visst likso godt kunde voret skrivet av ein Kjøben-
havnsk Skule-Autoritet — t. D. mot det Jydske
Maalstræv. Og ingen dansknorsk Lesar vil finna nokot
framandt i Hr. H.s Maal. Dei vil sinna, at han skriv
ein ,,meget god Norsk«.——So dersom me skal venta,
til Dansk-Norsken skapar seg um i Norsk, so vert det nok
med oss Nordmenn paa Lag som med det Cselet, som
stod ved Aabreddi og biddepaa, at Aaiskuldetomast· —
Frllll Askitlti Borgesysla er det skrivet til
eit av vaare Blad, at Post-Departementet hev av-
sett Postopnaren i Bygdi, Bonden Anders Sekkel-
stein, og gjevet Posten til ein Framand, Son aat
einkongeleg Fut, som eig ein helder avbakleg liggjande
Gard i Bygdi, endaa den fyrre Postopnaren hev
voret sjeldan paalitande, greid og beinsa1n, so
Bygdefolket gjerna vilde havt honotn til Postop-
nat. Dept. hev skuldat paa, at Sekkelstein ikkje
skal liggja kvæmt, men det er nokot, som tek seg
ut berre paa Papiret;
at det var mykje illt syr Bygdi, at Postopnarstaden
vart slutt, daa Sekkelstein ligg ved Krossveg i den
tettgrendtaste Fjordung i Vygdi og langt kvæmare
enn Eidareng· Futesonens Gard. Det ser ut til,
at den ministerielle Partipolitikk er seg sjolv lik
baade i Smaatt og i Stort, segjer det Bladet,
som fortel Soga. Det er aa merkja, at Loni
Heradsstyret hev uttalat, ·
vart aukad fraa Kr. 240 til Kr. 400 sraa 1ste
Juli 1878, daa Posten vort flutt til Eidareng·
Daalce. Yverlærar Siegw. Petersen,
kjend som Forfattar av ei Mengd Sogebvker aat
Skulen, Styrar av Bladi Rigstidenden« og ,,Kristi-
ania Jntelligentssedler, « Redaktejr ao ,,Storthings-
Efterretninger for 1814—1838-«, Yver- Officiant
(Meistar) ved Provincial- Frimurarlogeii i Kristiania,
52 Aar gamal· —Thore Meigedal i Hoyland paa
Jadren, Leikprest, 90 Aar. —— Vonde Kristofer
Huseer i vestre Aket, 64 Aar.
Utlaudet. Budgetnemndi i den austrik-
ske Delegation samdest den 24de November um,
at dei syr det syrste skulde ganga framum Regje-
ringi sitt Krav paa EtterskottilHersetningi. Nemndi
fyreslær ikkje, atDelegationen skulde negta Ettersko-
tet, men heldt berre fast, at dei skulde bia med aa
avgjera Spursmaalet, til dess Riksthinget hadde
dryft Berlinsemja Forslaget som vart sett sram
av Dr. Herbst, vekte eit kvikt Ordskifte. Det vart
vedteket med 14»Røyster mot 6. Dette kom reint
uventande fyr Regjeriiigi, og Andrassy vart noydd
til aa taka att Framlaget um Ctterskotet syr aa
sleppa fraa ein Usiger i Delegationen, for det var
visst, at denne vilde ha teket ved Forslaget aat
Herbst. Andrassy maa no kalla saman Rik«3-
thinget og leggja fram Berlinsemja. Riks-
thinget kann no sulla ikkje annat enn god-
kjenna Semja, men det kann godkjenna hemie med
eitMistillitsuttal mot Andrassy» Cit slikt eit tarv
han ikkje veegja fyr, og so stend det paa, um dei
kann faa saman eit Ydertal imot Andrasssy i den
austrikske Delegation.
J det danske Folkething hev detmoderate
Vinstre paa syrste Handi tapt i Spursmaalet utn
Laan til St. Croix, i det at den Bergske Kloyving
av Vinstre rvystad ihop med Hogre syr eit Forslag
av Ville um, at Framlaget skulde sendast attende
til Nemndi. Det er elles ikkje visst, kvat Bergs
Parti vil gjera til Slut i denne Saki. Baade
Vinstreflokkarne sagde, dei var hugade til aa gjera
nokot syr St. Croix Det hev voret fortalt, at
det skulde vera Meiningi aa negta Laanet av poli-
tiske Grunnar.
· zt’y sin g ar.
jedraheimrn
eit frilyndt Folkeblad paa norskt Maal, kjem ut i
Kristiauia kvar Onsdag og Laurdag og kostar med
Postpengar 2 Kr. 20 Ø. syrHalvaaret. Det inne-
held: Forteljingar (nye og umsette), Dikt, Folke-
Eventyr og Segner, Avhandlingar um Dagsens
Spursmaah Reise- og Naturskiloringar, Skulc- Ar-
tiklar, Brevsendingar, Nhtt fraa Jnnland og Ut-
land, ledige Lærakpostnr, Rispur o. m. Ymse
Stykkje er paa Bygdemaal
Dersom Cin tingar og betalar frit eit heilt
Aar fraa 1ste Juli av, kann Eiit faa 1ste Halvaar-
gang 1878 (Januar—Jimi) fhr kl)alv Pris, so
langt Upplaget rekk Betalar Ein fyr 6 Ekspl»
sæt Ein det 7de fritt. Prøve- Nummer kann Gin
saa, naar Ein skriv um det til Ekspeditionen· —
Det gjeng og an aa faa Bladet fraa 1ste Oktober·
Ein kann tinga det paa alle Postljns og i
Brev til »Fedraheimens Ckspedition, Kristiania.«
Pengar maa sylgja.
— Naar du sender Pcugar til chrahci-
men so saa altid Postkvittcriitg fyr dei.
Dersom daa ikkje Bladct kjcm um ci14
Dagars Tid, so skriv til Ekspeditioncii Um
det, og send Kvitteringi, so skal Eksp. sjaa
aa gjcra Greida·
Kristianin. Trykt i Ringvolds Boktrykkeri»
(Jernbanegata No. 6.)
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
