Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
38"«
Fed.rahcimen.
5te Februar 1879.
sekk Layve til aa heita Kaspar (Jensen), daa ho
(han) viste seg aa vera Mannsolk —, og fraa eit
einskilt Naudhove kann ein sjolvsagt Jnkje slutta.
, Det er difyr mi Meining, at Ein lyt dragast med
det Daapsnamn, Ein hev fengjet, til sin Dayande-
dag og lenger, utan at deter nokor Raad til aa
faa eit nytt Namn· Men ei onnor Sak er det-
naar Namnet berre er rangt skrivet i Kyrkjeboki
elder rangt uttalat. »Etter at eg hev sengjet eit
Namn paa cerleg og logleg Magte, er detta min
Eigedom, som eg sjolv raader hver. Um Presten
nogso mykje hev skrivet og sagt Auen, Ellefs, Ener,
Even, Ole, daa eg vart døypt, kann eg difyr utan
aa spyrja nokon um Loyve likesullt skriva og kalla
meg og krevja, at ogso Andre skriv og kallar meg,
Audun, Eiliv, Einar, Øyvind, Olav baade i Reds-
brev og ellest. Galdt ikkje det, maatte det ogso
gjelda, naar Presten misskreiv Namnet til Ove
elder Odin, Glos, Enner o. s. fr. Fullt paalitande
Døme paa; at eg hev Rett til aa skriva mitt Namn
i den rette Form, um Presten er komen i Skade
syr aa bruka ei rang, hev me deri, at Jvar Aasen
er døypt— »Jver«, og at Drottseten Frederik Stang
er kristnad med Namnet »Friederich« og skreiv seg
»Friederich Stang« endaa i- 1833, daa han som
Lektor juris utgav sitt Verk »Systematisk Fremstil-
ling af Norges konstitutionelle eller grundlovbe-
stemte Ret««, og sidan hev brigt »Friederich« til
»Frederik" utan aa spyrja nokon um Loyve. So-
lenge det er det same Namnet, kann einretta baade
paa Retskrivningi og paa Uttalen utan aa spyrja
ei Mors Sjel um det. Den, som er doypt Siri,
kann soleids trygt kalla seg Sigrid, Amund Aamund,
-"Sjur, Sivert elder Stiver Sigurd, Osuf elder Aa-
sel Aasulv o. s. fr. Derved sparar Ein ogso dei
40 Krunur, som det i alt Fall vilde kosta aa saa
ei betre Namnesorm godkjend· Ei Godkjenning av
Riksstyret vilde helder ikkje gjeva større Vissa fyr,
at den rette Formi vart brukad. Ein kunde vandt
saa Straff paa deim, som heldt paa med aa segja
og skriva Sivert til og um Ein, som hadde
Kongebrev i Tcikneboki paa aa- heita ,,Sigurd",
og Mikkel og Finkel varte nog heitande Mikkel og
Finkel, um det vart skrivetnogso mange Kongebrev
og utgjevet nogso mange 40 Krunur syr Retten
til aa heita Mikael og Finnkjel elder Finnkjetel.
Hr. A. H. er Rettsloerd, og me maa disyr tru,
at han veit betre Greida i denne Saki enn me.
Etter det han segjer vert det altso skik, at dersom
Ein er so heppen aa raaka paa ein rimeleg Em-
bcettsmann, so kann Ein retta Namnet sitt utan
Vande; men kjem Ein ut syr ein Rangkrok, so
hjelper det korkje Boiier elder Kongebrev: Ein maa
heita slik som Presten hev sunnet syr godt aa skriva
i Daapsboki, anten Ein vil elder ei.’i«) Men
samstundes kann Ein retta Namnet sitt i alle dei
Tilfelle, naar ikkje Presteattesten krevst framlagd.
— Tru det ikkje var likso godt aa faa ein liten
Logparagraf um denne Greida, dersom det eingong
kunde have seg so? Bldst·
(1nsendt.)
»Um eit norsk skuleboksamlag«« er namnet
paa eit stykkje, som ,,nokre maalviner« skriv i
Fedraheimen no. 6 for iaar. Der er myket og
mangt i det stykkjet, Som eg ikkje kan vera
samsmed insendararne um; men lel skulde eg
ikkje hei- ha komet med nokot motlaeg, var det
ikkje for ein Setning si skuld, som lvd so: . . .
,,men maalet hans (0: Høyems) er ikkje norsk’
det er eit blandingsmaal med norsk, dansk og
svensk islaet, som ingen stad eig hejme.« Ein
slik dom om maalet hans, som er uphavsman—
nen til tanken um skuleboksamlaget, og som
vonleg kjem tilaaleida laget i alle fal i fystunne,
maa veralein hard kost aa svelja fyr honon1,
naar han vist veit med s»jølve seg, at han har
lagt al sin hng og dug i aa skriva maalet so
reint og ret baade i ordval og ordbrigde,· som
han etter Aasens sakku11nuge utgreidingar fan,
det var moglegt utan» aa maatte’ gruve fyr, at
berre nokre bygder vilde kjennas ved det som
sit modersmaaL Men seerleg maa det vera vondt
for Hoyern aa’ faa slikt eit nasekast no, naar
samlaget held paa aa knyter seg. For, truleg
er det vel, at ein og annan trur insendararne
paa ordet, dreg foela aat seg og dryger i det
Il-) Og det finst slike Rangkrokar, helst naar det gjeld
um Fornorskning av ei Namnformt Det me sist
skreio, hadde sin Gruu11, i at me visste detta, og at
me —· sjolvsagt — trndde, at slike Herrer maatte
A. H. hava eitkvart »skriftlegt» aa halda seg til.
vart han skamfull som ein Hund og slengde det
Eill Fkltcllkjak. beint paa Varmen-
Ei Forteljing or Samtidi. So gjekk han og ynskte, at han aldrivar komen
x1v innpaa desse Tankar. Kvi skulde han tenkja, han
——— meir enn andre Theologar? Hadde han rolegt faret
(FVamhald-) dei vanlege Vegjer og vortet ein vanleg theologisk
— Den, som berre kunde ljuga! Den, som Kandidat, so hadde han no havt Livslukka si. ,,Og
kunde loyna reint ned sine sannfe Tankar og taka
paa seg den Hamen, som desse Folk likad! — Ein
Dag kom det yver honom som ein Sjukdom, at
han vilde prøva med detta. Den, som livde i ei
Daarekista, fekk bruka deiRaader som baudst. Naar
ein Mann stod mot hundrad tusund, so hadde han
Rett til aa bruka Prettur. Det galdt meir enn
eit Liv her; det galdt Livsens Lukka syrtvo. Dess-
utan . han livde ikkje i heil Sanning no helder . . .
Han tagde med sine Tankar, der han visste det
sberre vilde gjera vondt aa tala; so kunde han taka
eit Stig til . . .! Han tok Pemien med skjelvande
Haand og vilde skriva eit Brev til Presten Vangen.
Det skulde vera so kristelegt, at den Gamle skulde
koma sraa sine Mistankar. Han skreiv og han skreiv;
det «baud hardt imot, men han skreiv; tilslut var
Brevet serdugt· Men daa han las det igjenom,
naar alt kjem ihop, so er det no den, det gjeld
um,« tenkte han. »Me er alle Egoistar, og det
hev me Rett til! Er me fyrst komne inn i detta
arme Livet, so er det ikkje meir enn rimelegt, at
me tek til oss av Rettarne« Og kor mykje kom
det i Grunnen an paa, kvat Ein trudde! Det var
Jngen som vis-ste, kor den sulle Sanning var aa
finnaz det rimelegaste var, at ho ikkje fanst; det,
som det galdt um, var til siste Slutten det — aa
vera stød i Sitt. ,,Og den, som kastar seg heilt
inn i ein Tanke-Ring, han vert stod i Sitt· Det
er ingen Theolog, som saknar Tankens Fridom...
Er Ein syrst komeninn i den Troll-Ringen, so sinn
Ein seg godt der og tykkjest tenkja fælande ’fritt’,
ja sriare enn alle-..Det er liksom dei Bergtekne:
naar dei drikk av Trollhornet, so gloymer dei kor
dei er ifraa og kjenner ingen Lengt meir etter Sol
lengste med aa tekne seg som lem av laget·
Det er ikkje so vist, at alle krev prov, fyr dei trur,
ellerialle fal, fyr dei tviler. Lognt Som insens
dararne elles skriv, er det underlegt, at denne
setningen skulde detta ned som ein Saul bland
profetom, og det utan at dei eingong smattar
paa aa prova, at nasekastet er 1øn som forskyld.
vel nog vejt eg, at Hoyem hev teket nokre ord
og yordmakslan som hev heime i danslc og svensk;
men naar desse samstundes er norske, so kan
daa ikkje Heyem bera Synd fyr deira skuld-
Han maa daa faa vera skuldlaus i, at dei tri
spraaka i nordlandom er fodde og opalne so nære
tilhopes, at dei svipar ein god deil inpaa kvar—
andre baade i ord og ordbrigde. Hoyem tykjer
han gjer rettere i aa leggja vind paa nyttugare
ting en aa vanska alt, som hev Snev af sameige.
Og kvifyr skulde han vera so litet fedrelands—.
hugad, at han med begge hender skulde skuva
det ifraa seg over Kjolen og Skagerak, som me,
liksovel som Svensken og Dansken, hev ret til.
Det vilde vera ei laak gjerd aa gJera det og
Det hev
Berre
det kan 1ne krevja, at han ikkje smuglar inn
varor, som einkom hoyrer eit annat folk til.
Og i den vegen hev Hoyem sopat liksogodt fyr
Mecl denne sidste
sætningen tenkjer eg næma»st paa umsetnings—
paa den maaten arma·ut maalet vaart.
me ingen ret til aa krevja av- honorn.
si dyr, som andre fyr si-
arbeideme hans, og det er ette1« desse, han i
fyreliggjande sak maa dømas, og ikkje etter
hrev eldeis avisstykkje, som tid etter onnor er
komne fraa hans hand. Ein og kvar veit med
sjølve seg, at slike saker oftaste er hastverks—
arbeid. Det veit vist insendararne med, sidan
dei i dei faae raderne sine bruker orda form,
praktisk, dialekt, konsekvent og Eeire« tvillanst
unorske ord. Her maa han, som sagt. deimas
etter umsetningsarbeiderne sine, og eg vil sjaa,
fyr eg trur, at ret mange einkom franiande ord
og brigde der er komne in. Og paa den andre
sida vanskar han helder ikkje gode, gamle norske
ord og brjgde, soln insendararne vil ha det til
aa Sjaa ut tyk. Men kor langt ein skal gaa
atende, serleg i ordbrigdom’ ja, Sjaa det er
hespa, som skal greidas; og ho er klokut nog,
og kor er greidtraaen? Hev ikkje Hoyem kun
P s
og fri Luft -. . . Og so gifter dei seg og raykjer
Tobak og er scele.« ——Men han tottest likev»ælikkje
kunna koma inn i denne »Troll-Ringen.«
Det verste var, at han ikkje kunde arbeida.
Han sette seg til med ei Bok og las . . . triLinur
fram, so sat han og droymde. Han tok Pennen og
vilde skriva; skreiv Yderskristi, mynstrad med syrste
Setningen, skreiv nokre Ord og strauk dei att, og
so sat han og drønmde» J timevis, ja i yktevis·
Det var skik, athan saag seg mest yvergjeven. ·
Han maatte spreidaTankarne, han maatte
hava Letting Han sekk ein underleg, vill Hug til
Moro og Suml, som han ikkje syrr hadde havt.
So skjemdest han yver det med. Men naar Tankarne
kom veltande som Dragsui ved Strondi og Sorgi
glodde som ein tcerande Gld, so komVillskapen upp
att. ,,Han tek til aa liva flott no,« sagde Kam-
meratarne hans. Og det var sannt· — Men det
hjelpte ikkje.
Han kjende seg tilsluttjammerleg sjuk og upp-
riven, og sekk ein dragande Lengt etter Kvild og
Fred. Barnetidi og Barnetrui steig sram fyr Minnet
hans, milde, varme, fagre som Dikt. »Um eg
endaa provde aa vinna att Barnetrui —? Eg var
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
