Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
9de Februar 1878·
Fe-drahei.men.
« 23
bladet fyr 28de f. M. Han hev leset sum »Bon-
den vaknar til Reaktion« og dei Ting, og det var
daa nokot, som L. T. kjende seg driven til aa
greida sut i. Og han greider det som ein Kar-
Han prøver endaa paa aa vera »Positivist," talar
Um Naturlogjer og alting, liksom det skulde vera
den argaste »moderne Historikeren·« Kom ’kje til
L. T! Han tek misael »Troen« fraa alle dei
Deknar som sinst her til Lands.
J dei sidste 20 Aar hev alle Folk voret sjuke,
sortel—han, og Sjukdomen heiter i hans Maalfvre
»den udannede Naturapotheose« (?) elder »Bonde-
sorgudelsen«« Berre ein og annan hev gjenget fri
fyr denne Sykja, og av dei nemner han serleg
·Andreas Munch, Martus Jakob Monrad, Ludvig
Ludvigsen, Ludvig Kr.Daa, Løvenskjold, Aschehaug,
Kristian Winter-Hjelm og Hartvig Lasse11. Desse,
ogso L. T. sjølv daa, hev voret »baade heile og
freske.« Men slike som Bjørnson, Ole Vig, Kr. Brun,
Kr. Janson, Maalmennerne, Grundtvigianarne og
sume Pietistar (kven daa tru?) hev voret reint
helselause. «Av denne Sjukdomen upukom Folke-
hogskulen, det afsindige Maalstræv, ngrnsons Dikt-
ing, Tidemands Maalarkunst, Lægprestarne, Bonde-
ven-rørsla og alt det andre, som Folk hev livt paa
i desse 20—30 Aar.
Meit no er L. T. so glad, for no er det Slut
med alt detta, meiner han. No feer han oghanS
Folk Rett. No kjem Bonden og Vondelivet reint
i Vanmæte. Dei som syrr gjorde Bonden til Gud,
fortel L. T·, snur seg no radt fraa honom, som
fraa eit ureint og duglaust Ting.
ften, det! Og i denne si «Hjartans Gleda tek han
seg til aa skildra Bonden av, og det so stygt; at
dersom Ein skulde tru L. T., so laut Bonden vera
reint eit Ufygle.
Ja den Gledal Det er som dei ser ein Vin-
ning i, at Bonden kjem laagt ned og vert oanvyrd
og mismætt. J Grunnen hev nok heile Morgen-
bladT’)-,,Jntelligentsen« det paa den Maaten. Men
det maa slik ein »Kondensator« som L. T. til, syrr
det kann koma heiltupp fram, og daa kann du·
baade sjaa«og taka paa det. Dreg ikkje denne
gilde Prestemannen fram aslt det Verste haii veit
um Bonden, og det i slik ein Triumf-Tone, at naar
du ikkje visste betre, kunde du tru, det var ein
liten uvrsk Mesistofeles, som stod der og gledde seg
yver, at det Vonde hadde Magtil
Men so tilslut seer du syrst rett Auga paa
Hestefoten· Presten tek paa seg Sunndagsandlitet
sitt og tek til aa liksom forsvara Bonden mot
alle desse Styggeting, som Fridomsmennerne skal
hava sunnet hjaa honom· Det er sul Kar au,
den L. T. ·Dersom Bonden las Morgenbladet,
vilde han segja med seg, naar han las detta: Herre
Gud, det er daa likevcel L. T., som er oss trufast
i Naudi. Naar Fridomsmennerne snur seg fraa
oss, av di dei sinn oss sulle av »Bygdeaand for
Almenaand, kras Egennytte for Offervilligl)ed, Usæ-
delighed for Kyskhed, Skiddenfærdighed for Rens-
lighed,« — daa er det Presten i Vestnes, som ta-
lar væl fyr oss og orsakar oss, og segjer d’er kje
vaar Skuld, at me er storsnuta og sjalvvise; min-
ner um, at det finst »Rotter og Must i Byen
likso væl som paa Landet; gjev oss Attest for
,,-uskrømtet Gudsfrygt,’« endaa me er yversleppte
med Drykk og Utukt, og slutar med, at me likevæl
er ,,Folkets Kjærne« og »er Troes Bolvcerk,« av
di me heng so fast ved »vore lithurgiske Kirkeskikke
og dermed (!l) ved vor gamle lutherske Trv.« L. T.
er ein bra Mannz lat oss halda oss til honom og
Morrabladet, og lat so dei »Liberale« fara til
Bloksberg« So vilde Vonden tala, dersom han
las Morgenbladet, og var so faavis som L. T.
trur· «
Her er Hestefoten. Det gjeld um aa lokka
dei kjære Bondesaar inn paa den rette politiske
Stigen. Fridomsmennerne, det er Vargar i Sande-
pels det; Sambandet millom Bonden og dei Libe-
rale er unaturlegt; Bonden bør vera»konservativ.«
Dei veit godt, dei gode Folk, at ,,Bonden er Fol-
kets Kjærne« o: at Bonden er Magti i detta
Landet; kunde dei faa Bondensmed seg, so vardei
trygge; ekgo bør Bonden vera »konservativ«·
Jamenn bør han det.
·—’—J »Bondekultus’en« var det den Werge-
landskeOdelsbondem som var »i Velten, han med
D et likar Pre–
Bibelen og Snorre og Grunnlogi paa Veggen; det
var daa imindsto einsager Tanke. No er det den
»konservative« Mor,genblad-s-Odelsbonden, som skal
upp att. Eg kjenner sden Karen. Det er han
Bonden fraa det 18de Hundradaaret,’ han-, som
liver paa Zetlitzis Drikkevise-Visd.om, svarar sin
Skatt, gjer kvar Mann Rett og .Skil, tek seg ein
Rus, naar han hev ein Skilling til overs, og let
so Presteii og Futen syta fyr Resten. Det er den
Bonden, Morgenbladsflokken lengtar«etter, ogmange
Prestar med, For den Bonden er hjarteleg kon-
servativ· Han sit paa siTuve tryg-g-, han, er ,,for-
nøiet i sin Kreds« og bry seg aldri det Grandum
Politikken· So kann Futen og .Pr.esten ha det
so gildt. .
Men som vcel er, den Bonden ligg noiDauds
Von. Eg hev setsume »Exemplar« av.-d.et Slaget;
men dei er mest gamle. Den Bonden, me no.l)ev,
er i Overgang; detGamle sig av, det Nye er ikkje
rett komet upp, og so er han som haii er, og kann
nok gjera ein blodvarm Mann som t. D.Bjørnson
baade leid og arg imillomaat· Men ingen Fri-
domsmanm ikkje Bjarnson held, er so galen aa
sleppa Boiiden fraa seg; for det er dei Liberale,
som hev saatt, og det vert dei Liberale, som til-
slut fær hausta.
Men kor som er, lyt Ein hava eit litet Auga
med alle desse Tiltak, som vert gjorde fraa Mor-
genbladssida. Dei Konservative hev baade Neve-
klokskap (Diplomatik) og Mannstukt (Diseiplin);
naar Fridomsmennerne slaast kvar syr seg, og tidt
i verste Striden snur seg imot sine eigne Folk, so
dreg det vesle Bakstrævarlaget ut i tett Soinefylk-
ing og kann daa tidt gjera mykje Ugagn.. Det
bør dei ikkje hava Lov til. LatdeiLiberale gjera
seg full Greida fyre, kvat dei vil, og lat dei so
samla seg um eit fast Program og driva Saki si
fram med Klokskap og Kraft, alle som ein, — so
er dei no mykje for sterke til aa turva tapa.
Tilsltit eit litet Ord um dei Styggeting, som
L. T. dreg sram i detta Stykket sitt um Bonden.
At det er Lauslivnad paa Landsbygdi som
andre Studer, det hev nok Folk altid pisst» En-
daa i ,,Kultits"-tidi visste dei det, som du kann
sjaa av ijrnsons Forteljingar. Det hev aldri
nokon droymt um, at Syndesallet ikkje skulde vera
naadd uvp til dei norske Sætrar, som L. T. tpver
um. Men det hev voretsagt, og det er sannt den
Dag i Dag, at Sedloysa er mykje større i Byarne
enn paa Landet, og det er nokot,»som segjer seg
til sjølv. Endaa dei mest nedsleppte Bondebygder
er ikkje so langt komne i denne Vegen som dei
større Vyarne, og det skal ingen lura oss med Ta-
bellar yver Lausfad·slar; for slike hev aldri voret
nokon paaliteleg .Mælestav fyr Sedsemdi. Men
-er det enn so, at Sedloysa i dei seinare Tider
hev vakset i ymse Landsbygder, so skal ikkje By-
folket gjem seg det Graiid til av det. Ulukka er-
den, atBonden meir og meir lærer aa kjennaBy-
liv et i detta Stykket, og so lengje høyrer han
um all Styggedomen der, til han tilslut slepper
den glogge Skamkjensla, som han er vaksen upp i
heime.— Det hev eg merkt paa mange Staden
So kann det daa henda, at Bondeguten, so væl
som Vyguten, eingong finn Vegen til dei Stader,
der dei set si LEra i si verste Skam; -den offent-
lege Prostitutionen hev her gjort utrulegt.
Detta kann ogso gjeva ei Greida paa den
andre Ufysa, som L. T. so hugheilt dreg fram:
Ureine-Sykja. Me veit og, at det er sume Gutar,
som er komne nydelagde heim av Cksismoarne.
Det kann au henda, at det fer ei Gjenta til Byen
og seer seg einkvar Farken til Kjærast, som ikkje
hev meir Samvit ennso. ·
fyr alt slikt skal Ingen leggja paa Bondefolket, og
det vert alt ihop berre einstaka Tilfelle, somikkje
dreg stort i Likning med Folksens ·Mengd. Og
vilde nokon døma heile Bondefolket vaart etter
slikt, daa skulde han hava Motlegg, ikkje med Pen-
nen, men med ein nokot meir dugeleg Paak; for
aa setja ut slikt um sitt eiget Folk, det gjer ingen
Mana, som hev sitt fulle Vit og— der attaat eit
Grand Hjarta i Livet-
Um Fylla og Raaskapen kann det vera mangt
aa segja; her vil eg berre’ minna um ein einaste
Ting. Fylla veks jamt i slike Bygder, der den
Men den tyngste Skuldi -
gamle »»Bondekulturen« døyr ut og ikkje nokot
godt ·»Ny»tt kjem istaden. Det einaste, som skulde
hjelpa i Lengdi, maatte vera ei god, sunn, heims-
leg Upply·s;ning, som kunde avla ein ny Bonde-
kultur. Hev ·ikkje· Folket nokot aandelegt aa liva
paa, nokot som det sjølv eig og som det kann gleda
seg i og styrkjaft ved, so kjem Flaska til 2Era·
Det er heile Folkelivet, som maa nyast uppatt,
skal det muna. Men denne Uppnyingi skal Jngen
venta fraa»L..T. og den Kanten. Folkehagskw
len er her inne paa ei god Leid, trur egzMaalsaki
høyrer og med. Men kann dei ,,Kloke« slaa desse
Magter ihel, som dei so gjerna vil, sv kunde det
henda dei. hadde vunnet, baade dei og Flaska.
For det ser ikkje likt ut til, at hin Skulen vinnst
paa aa skapa nokot nytt Folkeliv, slik som han no
er daa, og som L. T.-Folket helst likar honom·
—Men den Skulen kann væl og koma seg. Me hev ·
eit Lærarstand, som me kann venta mykje av, etter
kvart som det fær» veksa og mogna, og det er so
visst ikkje· altid deira Skuld, at Skulen er som
han er. VlL
s Kristinllia, den Sde Februar 1878.
· Storthingct valde til Præsident Essendrop,
til Viceprcesident (Varasormann) Sverdrup· —— Full-
magterne fyr dei nye vart godkjende. — J
Staden fyr dei 3 Medlemerne av Lagthinget, som
i Aar er burte, vart innvaldx Havig, Lindstol og
Tonning. J Odelsthinget vart Sten Præsident, i
iLagthinget Richter. J Veljingsnenidi (Valgko-
miteen)settedei: Daae, Essendrop, Sten, Richter,
Sørensen,s Sverdrup, Haugland, Flor, Tonning,
Aarflot, Viig, Lindstøl, Enge, Velde, Aschehoug,
Selbo, Sæhli, S. Nilse11, Løberg, Storsten, Motz-
feldt, Ueland, Borch. —— Sundag gjekk Thinget i
Stemna til Kyrkja saman, som det hev til Skikk
syrste Helgedagen, det er samlat. Maandag vart
det hagtideleg opnat paa Kongens Vegner, av
Statsminister Stang, som las upp Throntalen.
Etter at Statsraad Helliesen hadde leset upp Fraa-
segni um Rikets Tilstand, bar Præsidetit Essendrop
til Slot fram det vanlege: »Gud bevare Kongen,
Fædrelandet og Broderriget««. —— Umfram dei, me
nemde i det fyrre Bladet, hev ogso Schanke fraa
Finmarki meldt seg sjuk, fyre honom kjem Lens-
mand Andreassen.
Eit Fjos med 13 Kjisr hev brunnet upp i
Bærum ved Kristiania· Jkkje nokot var assurerat.
Mange av Waldcnstrøms-8,Jchuncrnc i Sve- .
rike trur dei no vil melda seg ut or den svenske
Statskyrkja· ·«
Forkomet paa chllet. J Selbu driv dei
langt inae i Fjelli etter Kvernstein heile Vetteren
og er berre ved Helgeleite nedi Bygdi etter Mat.
Maandagsmorgonen den 21de f. M. var det eit
Fylgje, som settetil Fjells att paa Skier. Men
daa dei var komne 1 Mil austpaa Fjellet, tok det
til med ein fælskleg Storm og Snjofjuke. Dagen
vartfor stutt, og daa Myrket kom paa, var det
raadlaust aa sinna baade att og fram. Sume
maatte kasta seg ende ned i Snjoen, taa di dei
ikkje orkad lenger. Lukka var det likvæl, at det
ikkje var kaldare enn det var. Men um Morgonen
saknad dei2 Mana. Dei vart do attsundne Dageii
etter ved det, at dei hadde reist Skierne sine upp, so Folk
vartvardeim, men baade tvo var dei stivfrosne og
daude· — Eit Under var det, at det ikkje gjekk fleire
lika eins. J eitlitet Fylgje var det ein, som kjende
Skii si tok ’burti nokot, og naar det bar til, so
var det Murpipa paa ei Fjellstova, som hadde
snjoat so reint ned. Hadde dei rent nokre Stig
til, hadde dei komet beint aat eit stygt Gil, Bron-
tytdalen dei·kallar og daa hadde der ikkje meir
Livsvon· voret.
Med Slitemlet her ved Kristiania vert det
ikkje nokot av fyr det fyrste, daa det er for litet
Sn"o.
l Fyr slinke Budeigjur hev ,,Akershus Amts
Landhiisholdningsselskab« utsett nokre Premier.
Dei Gardbrukarar, som synest Budeigjurne sine er
sætande til det, maa gjeva Melding til Landbruks-
direktør Smitt, Kristiania, fyre Sluten av Februar.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
