Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Zdje Juli 1878.
Fedraheimen·
151
100000 Jbuarar, og den fulle Million naadde
Staden ved Utgangen av Fjoraaret· Denne fnare
Framvokstren hev sjelvsagt dreget etter seg store
Kostnadar paa alle Leider; men Skularne hev ikkje
vortet attsette fyr Gatur, Kanalar og Hagar· Fyrste
Steget til aa faa umvztlt Stadsskulestellet vart gjort
i 1826. Fyrr hadde ei Nemnd famansett av Prest-
menn, Skulemenn og byvaldeUmbodsmenn Tilsynet
med Skularne, men berre reint utvertes. Læreplan,
Lærebøker, Leerarar og Skulerom hadde Skulefyre-
standararne fritt Val av. No vart det ein sakkun-
nug Medlein av Stadsoverheiti, som skulde ganga
igjenom Skulesakerne og leggja deim til Rettes,
og i 1829 kom Skuleraadet i Stand fyr det meste
med det same Umbod, som det no hev. Raadet
er samansett av Medlemer utav Stadsoverheiti og
Formannskapet og av Borgarutsendingar, som For-
mannskapet vel. Ro sit i Raadet 6 Medlemer av
Stadsoverheiti, 12 Formenn og 11 Borgarutsen-
dingar; dessutan som kongelege Nemndemenn Ber-
lins Superintendentar og som Maalsmann fyr den
katholske Folkeskule Prosten ved Hedwigskyrkja.
Skularne var fraa fyrsto Fatigskular· J 1825
var der 7 Fatigskular med 1900 Born. J Tidi
utyver til 1847 vart det reist 14 nye Skular (med
8 Klasfur paa 75 Born) og i 1837 gjekk heile
Styringi av Skularne fraa Fatigstjorni yver til
Skuleraadet. Men det var ikkje nok aa auka
Talet paa Skularne; det trongst meir Arbeid til
aa føra Tilsyn med Skulesyjkningi og faa Tak i
dei skulelause Born. Til det Endemaal vart i
1845 Skulenemnderne tilskipade. Staden vart daa
deilt i 33 Nemndekrinsarz no er det 88, og fyr
kvar av deim vel Formannskapet ei Nemnd, som
stend under ein Fyrestandar.. Aat denne meller
«Skulestyrararne deiSkuleforsomingar, som det ikkje
er gjort Greida fyr; han deiler deim ut imillom
Nemndemennerne, og dei granskar sjolve kvart ein-
skilt Tilselle paa Heimstaden, tel fyr Folk og aat-
varar og, naar det trengst, trugar med Refsing.
Hjelp det ikkje, so vert dei mellte aat Skuleraadet;
’ fraa dette er det Aatgang til aa skjota til Stads-
overheiti. Heile Stellet ligg altso i Henderne paa
Borgarne sjølve.
Samstundes vart Skulen gjord til Kommunal-
skule; for det var ikkje Fatigborn berre, som sokte
Skulen. Det maatte snart verta fleire av Sku-
Uppmaning av Raskal ein Herkemuge til mitt
Hus, slo ut Vindaugo, slo sund Speglar, Kjerald,
Stolar, Bord og alt, som fannst. Soleids for dei
aat mot meg, deira Velgjerar. Tenararne hadde
teket ut. Politiet hadde gjort meg utlceg, fastsett
- 24 Timar fyr meg til aa tokka meg undan. Til
det, som eg visste um Raskals Rikdom og Gif-
tarmaal, hadde han enno myket aa leggja. Alt
det, som hadde hendt meg, hadde gjengjet ut fraa
Raskal; Kjeltringen maatte hava kjendt miLoynd
fraa Upphavet, fest seg hjaa meg berre til aa faa »
Fat paa mitt Gull og visst aa fkaffa seg Lykjel til den
Pengekista, som han no ikkje brydde seg um aa
taka meir or.
Alt detta sortalde Bendel og gret attaat
mest av Sorg, men ogso av Gleda yver, at eg var
attkomen, og at eg tottest taka Saki med Ro. Eg
faag miUhemja kjempestor og ubrigdeleg fyremeg,
men eg hadde tømtTaarekjelda, Ulukka kunde ikkje
meir tvinga fram nokot Skrik fraa mi Bringa, eg
gjekk henn til Mgtes kald og hard med bertHovud.
,,Bendel«, sagde eg, ,,Du kjenner min Lagnad·
Den Straff, som ligg yver meg, hev eg fjolv for-
tent· Men Du, som er skuldlaus« skal ikkje lenger
larne, og til 1869 steig Talet til 50. J Sluten
av det Aaret vart det avgjort, at det ikkje skulde
leggjastSkulepengar, og Kommunalskulen vart Aul-
mannskule. Dette var ei vigtug Avgjerd; for i det
same som dei tok ved aa lata Kostnaden til Aal-
mugeskulen koma inn i Skatt, tok dei og paa seg
aa skapa so mange og so gode Skular, at det vart
gjort alle Krav Fullnad. Med denne Umgjerdi
voks og Arbeidet aat Skulenemnderne: dei fører
inn i Skulelisturne dei Born, som er komne i den
skulepligtige Alder, og flyt um deim, som skifter
Bustad, og dei freistar aa faa med dei Born, som
ikkje vert innmellte til Tidar av Foreldri. 1100
Menn syslar med denne LEreskylda
J Tidi etter 1870 hev Talet paa Skularne
vokset, so det er reint ei Bifn; kor mange det skal
verta, det stend no berre paa Talet paa dei inn-
mellte Born. Den 81te Mars i Aar vart den
100de Aalmeningsskulen opnad, og paa same Tidi
fekk Hooudlcerarariie Tittelen ,,Rector««. Sidan er
det vedteket aa reisa 3 Skular til. For sosnart
Skulepengarne vart avskaffade strøymde. Borni fraa
Privatskularne til dei offentlege Skularne (ein Deil
av Privatskularne gjekk yver til offentlege Skular).
Det er forvitnelegt aa sjaa, korleids det hev rettat
seg etter Tidi med Yvergangen fraa Betalingssku-
larne (Gymnasia, Privatskular, hogre Gjenteskttlar
o. s. fr.) til Aalmannskulen» J Aari1870—71
oyktest Talet paa Aalmugeskuleborn med 12900z
av desse var det 3500, som gjekk fraa Betalings-
skularne; i Milliardaaret1872 øyktestAalmugefkule-
borni berre med 900, dei betalande derimot med
1400; i Aari deretter stend Tilvokstren soleids:
1873 1500 betalande, 1700 Aalmugeskuleborn;
1874 280 og 3600; 1875—209 og 5100; 1876
981 og 5300. J det heile kjem Tilvokstren fyr
Aalmugeskularne i denne Tid paa 20800x derav
er 3f4 aa reiknapaa Folkeoykjingi og V4 paa Yder-
gangen fraa Betalingsskularne
Av dei 100 Skular, som no er i Gang, hev
85 eiget Hus, dei andre maa enno nogja seg med
leigde Rom. J dei sidste 13 Aar er det bygt 67
nye Skulehus, drustelege Byggnadar, og av desse
i dei sidste 7 Aar 47. Me ser soleids, at dei og
hev strcevat med aa hevja Skulen utvertes.
Det sidste Steget i den ytre Tilskipingi er det
aa nemna, at um Havsten 1877 vart Prestarne,
binda Din Skipnad til min; det vil eg ikkje. Eg
reiser burt enno i Nott; sadla meg ein Hest, eg
rid aaleine; Du verdt her, eg vil det. Det maa
enno vera nokre Kistur med Gull her; tak deim til
Deg! Eg lyt ganga ut i Verdi aaleine og reisa
um fraa Stad til Stad som ein annan Jerusalems
Skomakar. Men naar eg paa nytt fær ei god
Stund, vil eg tenkja paa Deg; for eg hev ved Di
trufaste Bringa graatet i fo mangen tung Time-«-
Bendel tok detta hardla tungt, men eg var
dauv fyr hans Bøn, blind fyr hans Taarar, og
han maatte finna seg i det, som ikkje kunde vera
onnorleids. Hesten leidde han fram· Eg trykte
honom enno ein Gong inn til meg, sprang upp i
Sadlen og reid burt i myrke Nottifraa den Staden-
som hadde vortet mitt Livs Grav, likenogd um,
kvarhelst Hesten vilde bera meg; for eg haddeinkje
Maal, inkje Ynskje, ingi Von meir paa Jordi.
Vlll.
Det tok ikkje lang Tid, fyrr eg naadde att
ein Fotgangar. Han gjekk fyrst tagall ved Sida
av Hesten min. Men daa me hadde faret soleids
eit-Bil, og det saag ut til, at me baade skulde same
som fyrr hadde ført Tilsynet syr Kyrkjesamfundet,
avloyste av Skuletilsynsmenn (Jnspektørar); Staden
vart bytt i 6 Skulekrinsar, kvar med ein Tilsyns-
mann, som er i stendigt Samkvaem med Skularne,
og serleg med Lærararne, og som hev til Fyreloga
aa baade fyta fyr Skularne og standa hjelpande
og rettleidande ved Sida aat Leerararne Og til
dette Arbeidet er det Naud paa aa hava Menn,
som kann offra all si Tid paa det, fyrdi" det og
verkar imot den Ustoda som kunde koma inn i Læ-
ringi, av di at Lærarmannskapet jamt maa skifta.
Gtter at me no hev gjevet eit Rit af deiytre
Umstand ved dei Skular, som den allra største Ho-
pen av Berlins Ungdom fær si Upplcering i, skal
me i eit seinare Stykkje kasta eit Auga paa den
indre Skipnaden.
Kristiania, den 2dre Juli 1878·
Tilskotet til Vouheims Folkchogskule vart
negtad av Kristians Amtsthing etter eit kvasst
Ordskifte Fredagen den 28de Juni. Roystetalet
var 1572 mot 9· Hovudstykkjet i Jnnstillingifraa
Skulenemndi lydde so — det vilde visst tapa seg,
um det vart umskrivet —:
»Jdet bemærkes, at Komiteen af forskjellige
Aarsager ikke behandler Sagen udførligt, skal den
under Henvisning til den af forrige Aars Amts-
formandskab skeede Udtalelse, hvorefter Amtsskolens
Plan m. m. er angivet som Forbillede, særlig
fremhæve Folkehoifkolens eiendommelige, fra Amts-
skolens ganske forskjellige Undervisningsmaade, der
formentlig ingen Vorgen giver for, at Eleverne
virkelig tilegne sig det nødvendige Kundskabsforraad;
fremdeles at et Fag af den Betydning som
Modersmaalet paa Folkehaiskolen kun indrømmes
Plads som Bifag. Man skal ogsaa — uden for-
øvrigt ar indlade sig paa nogen Dom om Sagens
Berettigelse i og for sig — tillade sig at bemærke,
at det neppe er heldigt, at der paa en saadan
kole arbeides for at fremme en Partisag som
Maalsagen·
Hvorvel Komiteen nok kunde have ønsket, for
saavidt muligt at itnodekomme »Vonheims« Folke-
hoiskole, at indstille paa Gjentagelse af Beslut-
ningen fra forrige Aar, skjønner den dog —- efter
den foreliggende Redegjorelse fra Skolens Lærere
—- ikke rettere, end at en saadan Beslutning vilde
være frugtesløs, og foreslaar derfor for det ærede
Amtssormandskab, at dennegang besluttes: Andra-
gendet indvilges ikke-A
Eit Mindretal fyreslo, at det skulde latast til
400 Kr. aat Skulen, paa den Maaten at han gav
Vegen, bad han meg um prve til aa leggja Kappa
si upp aa Hesten. Gg svarade honom med Kur-
teise, at det vilde vera meg ei Gleda aa beina
honom i detta. Han takkade, rosade Hesten min,
og slo paa, at slike Dyr var ikkje til Faaings fyr
Fjeldem Men det var hugnadsamt, meinte han,
aa hava slike Hestar; den, som kunde raada seg til
slike Dyr og slik Bunad, og som i detHeile hadde
myket millom Hender, han kunde gjera myket godt
i Verdi· Um detta Emne redde han eit Bil med
seg sjolv, eg berre lydde paa honom-
Han rødde um Mannalivet, um Heimen, um
alt, som til er, og kom snart inn paa det, dei kal-
lar Metafyfif· Det galdt um, meinte han, aa
fimia Ordet, elder Formelen, som kann loysa alle
Gaatur· Han fette ut ifraa kvartannat, klaart og
greidt som det tottest, alle dei Uppgaavur, som var
aa løysa, og hadde fyr alle Tilfelle Svar paa
reide Hand. (Meir).
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
