Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
158
Fedraheimcn.
10de Juli 1878.
elder so heilt ut rang, anten lyt vera den fulle,«
uendelege Sanning, som aldri kann brigdast elder
sorandra seg, elder so ende ut Lygn, — so er det
rimelegt, at eg maa hata den, som ikkje hev mi
Tru, som min verste Uven. For naar han held
si Tru syr den rette, so er det greidt at han held
mi Tru fyr den range; men aa halda det syr
Lygn og Bas, som eg hev byggt heile mitt Liv
og mitt Tilvære paa, det er aa rnra ved Augne-
steinen min, ja aa gjera Aagrip paa det beste og
dyraste eg eig. Eg kan tola mangt; men sovoret
toler eg ikkje. Eg maa verja meg. « Han hev gjort
Jnnhogg mot mi Liosrot, mot Hjortat i mitt Til-
være, mot meg sjølv i min innste Grunn; han er
verre enn den, som stel meg Maten or Munnen
elder tek ifraa meg Livet; han —er ein Djævel, som
vil tyna mi Sjæl. Her kann eg ikkje vera roleg.
Er der no sleire, som hev miTru, og som dermed
paa same Maaten kjenner seg rnrde paa sine Augne-
steinar og særde i si Hjarterot, so er det naturlegt,
at me skeer oss ihop fyr aa verja det, som er vaar
sams Livsgrunn, mot denne vonde Magt, som stend
oss imot og held vaar høgste Heilagdom fyr Tør-
og Tull So tek me paa Kjættaren og brukar oss imot
honom det beste me kann. Det, som me fyrst og
fremst vil, er aa faa Kjættaren til aa bnygja seg
og godkjenna vaar Tra. Me er liksomikkje trygge
paa oss sjnlve etter slikteit Aagrip; me er urolege,
ja upprivne og uppøste alt inn til Grunnen av aa
vita, at- det sinnst Ein, som held vaar Tru fyr
Tøv; me treng Tryggjing og Troyst etter slikt;
me seer ikkje Fred, fyrr chettaren hev bgygt seg
og vedkjennst, at han hadde Urett og me Rett;
detta vert oss reint ei Livssak· Men negtar han
aa bnygja seg, daa kjem Blodet vaart i Kokz paa
Eldeii med den Skarven, som er so gudlaus og
so ukjuren, at han gjer Aagrip mot det største og
beste me veit, ja mot sjøloe Guddomenl Og so
brenner me »Kjættaren« og trur, at me gjer Gud
ei Dyrking med det.
All Jntolerans elder Utaalsemd er eit Uppbrot
av denne raae Sjalvverjingsdrift og tek sine Grun-
nar fraa denne barnsklege Tulletru, at Ein sjnlv
sit inne med heile Guds uendelege Sanning, som
daa ikkje lenger kann brigdast. ,,Mi Meining, det
er fjpllve Guds Meining, og den, som brigdar so
mykje som ein Prikk elder Bokstav i den, han for-
-
bryt seg so styggjeleg mot Gud, at dersom eg ikkje
tyner den Kjættaren elder daa gjer honom detverste
eg kann, so maa Gud straffa baade honom og
meg, ja heile Folket og Verdi.« Det er Grunnarne.
Det er i seg sjnlv det same, um Jntoleransen stig
fram openlyst med Kjættarbaal og Sverd, elder han
ligg og smyg og luskar i Myrket med Baktaling
og Vaktankar og annan slik Fanteskapz Toet er
det same, og den Gud, som sette upp Kjærleiken
til den fyrste Grunnlog fyr Mannslivet, maa doma
denne ,,sine" Jntoleransen likso strengt som han
dnmer den grove, som daa iminsto var ærleg og
heil.
At Jntoleransen hev si Grunnkjelda i Sjnlv-
verjingsdrifti, sdet er Grunnen til, baade at han er
so stygg og vond, og at han er so seig. Gin skal
koma langt i Vit og i Uppseding, fyrr Ein lærer
aa sjaa den vesle Ting, at Jngen paa Jordi er
slik Kar, at han eig Sanningi fullt ut elder hev
,,tenktGuds Tanke-O men at kvar berre hev liksom
sin Part elder si·Grein elder ei Sida av Sanningi,
so at Jngen hev Rett til aa dnma den andre, um
han enn kann hava eit Grand meir av Sanningi
enn hin, men at kvar berre skal prøva seg sjølv,
um han og er so cerleg og sann som han burde
vera, og um det, han »trur", er oerkeleg Tru og
ikkjeberre eit Vane-Verk og ei anillning.
Det er, som me veit, dei nye Tankar, som
mest maa lida av utaalsame Folk, som trur, at
Verdi ikkje kann verta klokare, enn ho er idag. At
dei nye Tankar vekkjer Strid, det er naturlegt og
godt, for gjenom den vinn dei fram, syrst til Klaar-
skap og so til Liv. Men Folk burde vera so ær-
lege, at dei tok Striden rolegt og med god Vilje
til aa sjaa det, som var godt og sannt i det nye
som og i det gamle. Men Jntoleransen bryt all-
stodt upp. Det ,,vonde Blod« kjem paa Kok, og
rett som det er, so er der Herferd med Krig paa
Kniven, istadensyr ein klaar og folkeleg Tankestrid,
og dei ymse ,,Parti« elder Meiningslag ligg etter
koarandre med Svik og Vald liksom Villmenn, og
strævar av all Magt med aa gjera Ende paa koar-
andre, daa dei sjolve vil eiga Magti. Kvar vil,
at hans Tanke skal raada og rikja ut gjenom alle
Tider; just det han trur paa, og ingen Ting hel-
lest kann hjelpa Verdi fram og gjera Folk sæle.
Dersom dei hugsad etter, paa den eine Sida, at
Peter Schlcncil)l.
(Etter Chamisso ved Andr. Høsaas.)
Framhald.
At De utansyr desse Vragder hev dei strengaste
Grunnsetningar og er den æxlegaste Mann i Verdi,
er nokot, som eg helder ikkje hev det Grand imot-
Kvar si Lyst.— Cg tenkjer visstnog i Rnyndi ikkje
so strengt som De, men eg· lcet Tanke og Gjerd
sylgjast aat. Glder hev eg kannhenda sett Dykk
Tumen paa Barken til aa faa Fat paa den skarve
Saali, som eg hev Lyst paa: Hev eg sendt sein
Tenar til aa taka fraa Dykk Pungen? Elder gjort
Dykk annat Forfang ?«« Eg hadde Jnkje aa svara
til detta; han heldt fram: ,,Vel, min Herre, vel!
De kann ikkje lika meg; ogso det skynar eg, og skal
ikkje taka Dykk det illt upp. Me maa skiljast, det
er klaart, og sannt aa segja byrjar De og aaverda
meg nokot keidsam. Altso: eg er buen til aa reisa,
men eg raader Dykk enno ein Gong:» Kaup av
meg Tingen!" Eg rette honom Pungen: ,,Fyr
denne Pris ?«’ — ,,Nei!« Eg sukkade tungt og tok
atter Ordet: ,,Vel daa! Eg bed Dykk, min Herre,
lat oss skiljast, statt meg ikkje lenger i Vegen i ei
Verd, som vonleg er stor nog fyr oss baade!«
Han drog paa Smilen og svarade: ,,Eg gjeng,
min Herre, men fyrst vil eg segja Dykk, korleids
De kann kalla paa meg, naar De vil meg nokot-
De tarv berre rista Pungen, so at dei cedelege Gull-
stykke slcer imot kvarandre; denne Ljod vil paa
Minutten draga meg aat Dykk. Kvar Ein tenkjer
paa sin Fyremun i Verdi; De set, at eg ogso tenkjer
paa det, som er til Dykkar Bate; for eg gjev Dykk
med detta ei ny Kraft. — Aa, denne Pungenl
Um ogso Motten hadde etet upp Skuggen Dykkar,
Pungen vilde likvel vera eit sterkt Vand millom
oss: Nog, De held meg fast ved mitt Gull og
byd yver meg, endaa eg er langt burte. De veit,
at eg er beinsam mot mine Vener, og at alloisst
dei Rike stend seg godt med meg; De hev sjolv
sett det. —- Verre Dykkar Skugge——det segjer eg
enno ein Gong — sæt De ikkje att Utan paa eit
einaste Vilkor.« ·
Viloete fraa den framsarne Tidi trod ,livande
fram syr miSaal. Eg spurde skjott og endeframt:
,,Hadde De Underskriftfraa Hr. Joth Han saag
dei kann fara som deivil, so vinn altid det fram,
som hylder til Tidi og som Tidi treng, og paa den
andre Sida, atdei kann fara som dei vil, so er
Mannen daa altid sin same og kann aldri skapast
um, — so vilde dei sjaa, at i det Store er Skal- i
dens Ord sanne: at det ,,med all den Strid er
Skjemtarverk i Grunnen.« Alt den gamle Klok-
ingen Gamaliel saag detta; ,,er det Nye av Gud,«
sagde han paa sin Munte,« so vinn det, um me so
stritar aldri so hardt imot; men er det ikkje av
Gud, so fell det.« Verdi hev stadet i 1800 Aar
sidan, men enno er ho ikkje stort klokare enn hine
gamle Fariscearar, som meinte, dei skulde tyna Kri-
stendomen, naar dei fekk Livet av Paulus og Peter.
Og endaa burde ho no havalaert. Ho burde
ha set, at kor avskaplegt enn tidt det Nye kann
sjaa ut fyr dei Gamle i ei Tid, so snur det seg
daa altid nokso fint til tilslut, og Verdi stend like
godt, ja gjeng fram alt sort. Striden millom det
,,Gamle og det Nye« minner ofta utruleg um
Montanus og Jesper Ridefogd· Dei ,,Gamle«’
stend med heile Verdi paa si Sida og flirer og
vinn det eine Slag etter det andre; Montanus
maa i Kjolen og eksera rett som det er; men En-
den er, at det Nye vinn fram, og Verdi — vert
standande.
Men alt Slikt vert gløymt, so snart som det
gjeld paa. Me ser dei styggaste Uppbrot« av Jnn-
toleransen mest til kvar Dag. Hev du litegrand
Magt, og heo du ein Motstandar aa med gjern,
so vaagar eg, at du slcer til. Um du enn maa
segja, at ,,§,)Jtotstandaren« i Grunnen vil det Gode,
ja at han gjer det Gode med, — er der eit litet
Meiningsbridge, ein liten ny Tanke, som du ikkje
skynar elder hev Hug paa, so brukar du den vesle
Magt du hev til aa verja deg mot baade honom
og hans Tankez«sso— langt du rokk. Du kunde fyr
ein Gongs Skuld vera god mot ein personleg
Uven; men mot den, som meiner nokot annat
enn du, er du hard som Stein og kald som Staal,
og du trur endaa, at du gjer ei god Gjerning med
det. — Der hev du Jntoleransen, heil og greid
og i all sin Styggleik» um du enn er so litet sjølv-
synt, (»reflectirt"), at du snaudt veit av det.
,-
paa meg og mylte: Av«Ein so god Ven turvte
eg det ikkje.« ,,Hvar er han ?«« tok eg i, ,,det vil
«eg vita!« Han stakk seinfnrt Handi ned i Lumma
og drog ut etter Haari eit Mannlikan, bleikt, og
faaet, .so det var reint andskrcemelegt; det liktest
Thomas John. Dei blaae Lippur royvde seg, og
tungt, kaldt og hardt klang syr mine Øyro Ordi:
Justo judioio Dei judicatus sum; justo judicio
Dei condemnatus sum-I Eg tok Fæla, reiv
Pungen laus fraa mit Brjost, kastade honom lukt
ned i Avgrunnen og sagde: ,,So byd eg Deg i
Guds Namn, Ogjelegel gakk ifraa meg og kom
aldri meir fyr mine Augoi« Myrk reiste han seg
og koarv strakst fyr mitt Syn bak Bergveggen, som
gjorde Synsmaalet litet paa den ville Staden-’
1X.
Der sat eg skuggelaus og pengelaus, men ei
tung Vegt var teki fraa meg, og eg. kjende meg
glad, sri og lett um Hjartat· Hadde eg ikkje misst
henne, som eg hadde huglagt, elder hadde eg
berre kunnat tru, at Mina hadde latet seg trnysta
t) Eg er domd og fordpmd ved Guds rettvise Dom. ·
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
