Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Eit Blad aat det norske LFolket
MWM
edraheimen.
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag.
Pris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 sz) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat·
M 4Z
Onsdag den 17de Juli.
Lysingarskostar 10 Øre
(3 ß) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Botstavar»
1878.-
Um Taalsemd i Truti) og Mciningar.
111·
Og det er ikkje so greidt held. Det er med
Taalsemdi som med andre store Tankar: han er
lettare um snakka enn etter lioa. Der er ein Knut
paa denne Taalsemdtanken, og den er so vand aa
løysa, at det i Grunnen vert Faae, som er tolerante
i den rette Meining av Ordet-
Tingen er den: mot Lygni gjeng det ikkje an
aa vera tolerant; den maa Ein strida mot som
best Ein kann. Meii dersom eg strider ærlegt mot
Lygni, gjeng det daa an aa spara Lygnaren?
Dersom eg trur fast og ærlegt paa Mitt, so
er det sjølvsagt, at eg held det Motsette av Mitt
fyr usannt og meinslegt; hev eg daa Rett til aa
hjekpa den Mann fram, som eg vcitsvi»l gjera alt« -
Sitt til aa breida ut sdenne usanne og meinslege
Tru? Er det ikkje mi Bord og Skylda aa halda
nede alle dei, som arbeider fyr aa sremja det
UsanneY Dersom eg rolegt ser paa, at Lygndoms-
mennerne fcer Magt og Medhelde, fer eg ikkje daa
aat som ein Svikar mot mi eigi Tro, ja som ein
Svikar imot Sanningi?
Den gamle Setningen, at Ein skal ,,føra Krig
mot Lygni men halda Fred med Lygnaren««, er,
som Ein av detta ser, ei so kunstig Avskiljing
(Abstraetion), at han litet duger i Livet, ja ryk
upp just i dei Tilfelle, daa det mest galdt um.
Ulukka er, at dersom Gin let Lygnaren njota
sull Rett, so fær og Lygni nokotav den same Rett-
en. Lat oss taka eit Døme. Kyrkjestyret vaart
er rettruande skrifttheologisk og held dermed alle
Grundtvigsmenn fyr Berarar av Usanning og
Ufriskdom. No sokjer ein Grundtvigsmann eit
Prestekall. Dersom han sæt detta Kallet, so vil
han faa Tilfore til aa preika sine Lærdomari
Aarevis fyr Tusundtal av Lande-ene Kyrkjefolk.
No held Kyrkjestyret desse Lærdomar syr usanne.
Dersom det daa er ærlegt i denne si Meining, kann
det daa med heil Hug gjeva Mannen Kallet? —-
Nei, vert det svarat. So lyt daa Mannen svelta
fyr Skuld si Tra. Det er so grov ein Jntolerans,
som han kann finnast· Men kunde Styret fara
onnorleids? —
Daa Julianus Apostata sorde sin Strid mot
Kristendomen, visste han godt, at han burde vera
tolerant, og han var ein so god Mann, at han og
vilde vera det. Han vilde føra Krig mot dei
kristne MennsTru men halda fnll Fred med sjolve
dei kristne Menn. Men Tankefloken synte seg
strakst. Daa dei Kristne allstad tok Kristendomen
Ilc) »Tru« er idetta Stykket brukt i vidaste Meining.
«
med seg, vart han noydd til aa stengja dei ute
fraa alle dei hogre Postar; og som Tidi gjekk, vart
dei meir og meir utestengde fraa alt, og fekk mindre
og mindre Rett; tilslut vart dei og utestengde fraa
Skular og Upplysning So vart Julian, trass i
alle sine Toleransdraumar og trass i sin gode Vilje,
ein fullkomen Forsylgjar, som vart noydd til paa
alle Leider aa strida mot Tankar med Magt, mot
Aand med Kjet. — Og soleids jamt.
Likevcel skulde Floken vera greidande· Det
er Uraad- aa tru, at tvo Tankar, som er sanne
koar fyr seg, skulde koma i uloyseleg Strid seg
imillom. Og er dei i Strid, so maa Grunnen
vera sokjande i andre Ting, som paa eikor Gjerd
er rettande paa, um ikkje strakst, so sidan, ettersom
Verdi gjeng fram i Klaarsyn og Folkeskikk
Der er ein Maate aa vera tolerant paa, som
er gamall kjend, men endaalitet tess; det er naar»
Folk er reint likescele ogikkje trur paa nokon Ting;
daa kann det eine vera plentso godt som det andre,
so det ikkje er Bryet verdt aa vera utaalsame.
Men slik Taalsemd er verre enn den verste Jntole-
rans, liksom Daude er verre enn tilmed det villa-
ste Liv. Det er betre, at Folk trur, og so slæst um
Troer og Meiningar, enn at dei er so merglause,
at dei ikkje kann korkje tru elder tenkja og dermed
liver »udi brutal Samdrwgtighed«, som Holberg
talar um. Den rette Taalsemd maa soleids vera
samd med ei fast og ærleg Tra. Og daa er det,
at det knip um aa greida Floken.
J rette Royndi er vael Ulukka just den, at
Folk er for litet faste og støde i si Tru og sine
Meiningar· Til aa vera i Sanning taalsam, skal
der nettupp ei sterkTru og den fullasteViSsa.
Ein maa tru paa si Meining so tryggt, at Gin
aldri tvilar paa,· at ho er den rette Sanning, ja
Ein maa vera so stod i detta, at Ein tykkjest sjaa,
at alt, som gjeng fyr seg, um det so ser aldri so
galet ut, sdaa likevcel maa bera fram til det, som
Ein ser er rett og sannt. Men samstundes krevst
det, at Ein er so liten i seg sjolv, at Ein vedkjen-
nest« at Eiii so langt ifraa heo Sanningi heil, at
Ein just er glad med alt nytt, som kjem upp, og
som kann sora Sanningstrcevet aldri so litet fram.
Det skal mykje til aa hava ei sovori Dru; det
krevst ein Klaarskap og eit Djupsyn, som ikkje er (
til Faaings fyr Godtkaup, og som daa ogso er
overlag sjeldsynt og sjeldfengt, utan just millom
dei Beste og mest Klaartenkte.
Det maa ikkje vera ei »Kolbrennartru« elder
blind Autoritetstru detta; for den er av sjolve
Fødesupplaget intolerant. Dersom du byggjer di
Tru paa, at »den og den hev sagt det«, so vert
det eiLivssak fyrdeg aa hava mange med deg
paa den Truix for her er det »Mengdi som gjer
det«; og kvar Ein, som ikkje beiygjer seg fyr den
same Visingen (Autoriteten) som du, vert dermed
strakst til ein Fiende, som det er ei Sælebot aa
tyna. Jkkje maa det helder vera ei Tro, som er
bygd upp einast paa det Grunnl"ag,. at Ein tykkjest
trengja um ei slik Tru fyr aa kjenna seg
heil og sæl; for all Tro, som er botnad paa
den einskilde Manns Kj ensla er i sin eigen Grutin
intolerant. Kjem det daa Ein, som trur nokot
annat, so sinn du strakst, at han er eit Uvette og
eit Djævels Ting, som vil oyda din Sjælesred og
gjera deg sjuk og taka fraa deg dine Vonerx og
eit slikt Uvargasdyr sinii du strakst, at du bør
forfylgja- -
Nei, den’Tru, som i Sanning skal vera tole-
.irant, maa vera bygd paa ei klaar Viting —sav, at
det, du hertrur, erdet, som i seg sjolv er sannt,
so at det er det« som ligg under i alle Meiningar
og i all Strid, og som dermed av seg sjolv maa
vinna seg fram og leggja under seg alt og alle-
Den aaleine kann vera tolerant, som hev fenget
Auga paa det Grunnsanne i alt Liv og Tilvære,
so han ser, at alt annat, som vert trutt og meint,
berre er liksom Stykkje paa Vegen fram til det,
som han øygnar. Dermed seer han daa au sjaa,
at i alle dei Meiningar, som er uppe aa stridest,
so er der altid nokot som er godt og som bør
vinnast fram. Og han vil jamt sinna, at ei Tru
maa vera just slik som ho er, naar ho skal
kunna faa fram det Gode, ho eig i seg. Livet er
so mangslunget og mangeooret; det trenggmange
Arbeidarar og mange Tankar· Det, som Gin ikkje
kann gjera paa sin Maate, det gjer ein Annan
paa sin. Det hev enno aldri voret ein Mann
elder eit Lag, som hev raadt med alt og havt
Syn fyr alt; dermed trengst det mange Menn og
mange Lag og — mange Syn, um det fulle
rette Samspil skal«koma fram og Livet trivast
Paa den Maaten seer sjolve det Einsynte og
Einskakke sitt Verde og si Vegt· Ein talar so tidt
um det, at ,,der er nok nokot godt« hjaa den elder
hin Flokken, men det er so leidt med det Ginsynet;
det skjemmer det gode ut att, meiner Ein. Den,
som hev den rette klaare Tra, han vil strakst sjaa,
at Einsynet hoyrer til. Det finnst sumt, som
maa liksom barkast inn i Folk; dei maa hoyra det,
uppatt og uppatt- hundrad og tusund Gonger, fyrr
dei lcerer det, og dei maa, aa kalla, høyra det
aaleine. Daa reiser det seg jamt ein Flokk,
som just hev Syn fyr detta eine, og som altso driv
paa med det baade tidleg og seint, alt til dess det
gjeng inn i Folketanken og fcer Fotfeste i Livet-
Dermed hev den Flokken gjort Sitt, og vil fyr det
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
