Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Kys-—
edraheimen.«
Eit Blad aat det norslke LFolket
Kjem ut koar Onsdag og Laurdag.—
j —-
Pris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
JLFLZJ
Laurdag den 20de Juli.
Lysingar kostar 10 Øre
(3 ß) Petitlina, og daa
etter Maateti fyr større
Vokstavar·
—1878.
Um Taalsemd i Tru og Meiningar.
(Sluten.)
Paa denne Magten foer alle Meiningar Rett
til aa liva’««). Og Gin taro aldrifcela fyr, at dei,
um dei enn kann vera skjeive nok, skal faa Magt
med det Sannez med elder mot sin Vilje lyt dei
hjelpa det Grunnsanne fram. Ja ein lærer sjolv
av kvar ny Tanke og kvar ny Meining, som kjem
upp. Det Grunn-Sanne er so uendelegt, at den
einskilde Mannen aldri kann fata det heilt; han
oygner det, men hev det ikkje i Nevenz han er
Læregut all sin Dag ogsnnbiller seg aldri, at no
kann han heile Leksa. Nei, kvar· ny Meining, som
kjem upp, so finn han utdet Gode i henne og
freistar aa eigna det til seg; kvar ny Tanke,· som
kjem, so tek han ærleg og urcedd Tanken Upp, tenkjer
honom heilt og fritt igjenom og tarv aldri fæla
fyr, at denne nye Tanken skal stela hans Tru elder
gjera honom uscelz han berrelærer, lærer, og gjeng
fram i Klaarskap og Vissa.· Han finn sjeldan elder
ealdri ein Tanke so galen, at han ikkje kann sjaa
hans Samhengje med det ,Grunnsanne; men naar
han ser det, so fcer han og Magt tilpaa sin Maate
aa taka Tanken upp og arbeida honom inn i Livs-
synet som ei ny Jnnvinning. Den, som ikkje paa
den Maaten kann læra av det nye, som kjem upp,
han er anten paa range Begjer, elder so er han
steingjengen og bunden i ei Sermeining, som veel
kann vera sann nok i seg sjølv, men som vert usann
og ei tynande Aandstvang, naar ho rivst —ut or sin
store Samanheng med det Grunnsanne.
Men liksom det i alle Tankar er nokot godt
og brukfort, soleids er der og i alle Meiningar
nokot ufullkomet, uklaart og trongt og dermed
usannt, som av seg sjølv maa doy burt elder verta
utslitet, etter koart som Tiderne gjeng. . GiMeining
kann sjaa so rimeleg ut som ho vil, ho hev daa
altid eitkvart, som ikkje er ægte Gull: Manas-
paasunn, Sertankar, som høver til ei vis-3 Tid elder
ein viss Stad, elder som er bygde paa ufullkomne
Synsmaatar um vande Ting .i Naturen elder Livet;
alt slikt maa folna, so sanntÆt»ti skal ganga fram
i Vitend um Sanningi. Sume Meiningar hev
mindre av sovoret, andre hev meir, og det doyr
altid burt av seg sjølv utan Magt elder Vald.
Men det er daa saa mykje den Klaarsynte veit, at
aldri ei setskild Meining hev den fulle og einaste
Retten til aa raada og rikja; han vil altid finna,
at jamsides med den stend andre Meiningar, som
og hev Rett til aa koma fram; og det Samfund,
t) Me reknar ikkje her aandelege Sjukdomar, som
Mormontrui, Danse-Lesarar o. fl.; dei er aa taka
paa sin eigen Maate.
som meiner det kaiin liva paa ei einaste avskild og
avmerkt Meining og tyna dei andre ned, det tyner
seg sjolv i Lengdi og dovnar av baade i aandeleg
og utvortes Meining. Det Ginaste Ein hev aa
gjera, naar Ein ser, at ei Meining fører mykje
Ugodt med seg, det er med vituge Grunnar aa
syna, kvat det er som er usannt i henne, so Folk
kann koma til eit klaarare og klaarare Syn, og so
at det Falske og Uægte dess snarare kann døy.’
Men brukar Eiii Magt, so syner Ein dermed berre
si eigi Armod og sin eigen Vant paa fast og klaar
Tra. —
Hadde Julian Apostata havt den fulle Tru
paa sine eigne Meiningar. so hadde han sagt som
so: »Kristendomen er ei Magt, som maa hava si
Tid; ho hev sumt, som er usannt, men det vil
veksa ao etterkvart, naar Folk-gjeng. fram i Upp-
lysningz men ho hev og sumt, som er sannt og
godt, og som ho aaleine hev Magt til aa faa inn
i Livet; difyr skal Kristendomen njota full Rett,« og
dei Kristne skal vera jamgode med dei hine.« Men
Julian vart intolerant, av di han — ikkje hadde
den rette Tru paa sine eigne Meiningar.
Dersom det norske Kyrkjestyre trudde sullt og
fastpaa sin Kristendoin, so det saag, at- denmaatte
oinna fram, ja at det var den, som i Grunnen
alle Meiningar maatte tena, so vilde det t. D. uni
Grundtvigsdomen segja som so; »Grundtvigstrui
hev mykje som er usannt og ufriskt7«); men det
sylgjer no altid med slike serskilde Meiningar og
vil slitast av etter koart. Men Grundtvigstrui hev
og sumt, som er godt, og det just sovoret, som ho
aaleine, slik som ho er, kann faa skikkeleg fram i
Livet;·dermed bør denne Trui hava si Tid og sin
fulle Rett, og Grundtvigs Men-i skal i alle Maatar
vera jamgode med dei hine." Men det norske
Kyrkjestyre vert intolerant, av di det — truleg —
ikkje hev den fulle og rette Tru paa sine eigne
Meiningar. ·
At slike Smaafolk som desse Skuledirektorar
etc. vert intolerante mot alt, som ikkje hev Stempel
fraa ,,Partementet,« t. D. mot Folkehogskuleii, det
er so naturlegt, at det Motsette vilde vera ei Ser-
syn· Slike, som ikkje hev annat aa byggja paa
enn Autoriteten, og det slik Smaaplukk-Autoritet
som me her hev med aa gjern, dei maa verta som«
dei er. Og Pietistarne, som byggjer paa sine eigne
Kjenslur, vert intolerante like so væl.
Den, som er intolerant, er rædd. Men
den, som er rædd, vantar den rette Tru og den
fulla Vissa. Han kjenner,sat han ikkjeer stod paa
P) Detta vilde det daa leggja greidt og tydeleg ut i
eikor diger Bot, som det fekk ein av sine Professorar
til aa gjera.
kor sannt det er, dethan fer med; kannhend·a kunde
· det koma upp ein ny Tanke, som var so sterk og
sann, at han synte at det var Lygn alt ihops; ———
dermed lyt han verja seg med Magt og stengja
fraa seg alt det, som ,,kunde vera faarlegt.« So
forsvarar han Trui med Log-Krokar og Guds San-
ning med Mannamagt, til Spe og Spott fyr alt,
som heiter Tru og Sanning, og til eit sorgsamt
Vitnemaal um sin eigen Armodsdom
Vaar Tid er ei Tid med mange Meiningar;
dermed er her mykje Snakk uin Tolerans. Men
ho er attaat ei Tid med veik Tru og litet Vissaz
dermed vert ho i Royndi anten intolerant elder
likescel. Sterke og myrke Tider hev Forfylgjingar,
sterke og ljose Tider er ærleg tolerante, men veike
og ljose Tider som vaar « vert uærlege og
løynske, med fa"gre-sQrd, men laak Aatferd. Her i
Landet hev me ei Tid, som korkje er sterk elder
ljos, og at det daa gjeng upp i Snakk med Tolek
ransen er"sjølvsagt. Jntoleransen raar i alt, i
Riksstelh i Trti, i Skule, i Vak- og Maalvæsen3
her er i Grunnen berre ei einaste Tim, som Folk
kann liva med, og det er — Morgenbladstrui. —
Her vert daa og eit tungt Lyfte aa taka, som
vil krevja mange Menns Kraft. At eit Folk tilslut
doonar av og døyr, naar det vantar Aandsfridom,
det ser me alt Merkje til no, i Politikken naar-
Eit Styre, som stengjer ute fraa seg alle Meiningar,
som ikkje plent gjeng i Gitt med den eine oesle,
som just hev Magti, stengjer med det same fraa
seg all Dugleik og all Kraft og armar soleids ut
baade seg og Landet. All Framgang kviler paa
den sulle Aandssridoin: Fridomeii til aa tenkja,
tala og vilja; det ufrie Samfund rotnar, liksom ein
avstengd Vatspytt.
Ein Tanke, som eingong hev vaknat, kann
aldri tynast, for all Aand er udoyeleg; men uklaar
Tanke kann klaarast og rang rettast, naar han mel-
test med den klaarare og ljosare Aand. Vil Ein
tyna ein usann Tanke med Magt, daa er det just·
det Usanne og Sjuke i honom, som .veks, og
daa vert han ofta til ein Pest, som fengjer og et
um seg og gjer heile Samfundet usunnt. Det me
treng her i Landet er: meir fast og tlaar Tru og
dermed — større og større, tilslut full, aandeleg
Fridom. Her er fælt so mykje Daudkjot i denne
norske Rikskroppen; Aandsfridoinen aaleine kann
reinska det ut. G.
Fraa Dyrchcimcn.
Orang-Utanen og Sjimpansc’en.
Orang-Utan en finnst mestpaa Øyi Borneo;
han er berre sjeldan aa sjaa paa Sumatra, og
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
