Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
7de August 1878·
Fedraheimen.
191
hava like stor Vyrdnad fyr Lærdomen og det kvas-
sare Vit; men naar Gin kjenner at Ein sjolo hev
Andsvaret, maa Ein og altid sjolv hava sine klaare
Grunnar og kann ikkje lita seg med, at ,,han
Far veit det.« Gin maa og laem aa skilja klaar-
are millom dei mange Lærdomar, som kallar seg
Kristendom, so Ein ikkje blinnt lcet seg riva avstad
av kvar Prest elder Uprest, som kjem farande og
fortel, at han hev Guds Aand i seg. Den blinde
« Autoritetstrui vil faa ein sann Daudstoyt.
Men dermed vil og Vanekristendomen
vera dømd. Vanekristendomen, som i mange hund-
rad Aar heo voret den verste Meinkrok baade fyr
Kristendomen· og fyr alt annat Aandskiv, er i
Gruimen ikkje annat enn den gode gamle Heiden-
domen, som ved den Aandstvang, Autoritetstrui
skaper, hev komet til aa draga paa seg Kristendo-
mens Kaapa, so han hev vortetliksom ein av desse
gamle Bytingarne, som korkje var Menn elder
Troll, men brysame og ulidande fyr alle. Naar
Aandsfridomen vert større, og Spursmaali kjem
"upp og foer Magt, so Folk ikkje-lenger fcer slik
Fred til aa sova og lata Andre, syta fyr Sanningi,
so kann denne Vanekristendomen ikkje lenger haldast
ved Magt. Og han vil minka jamt i same Mun
som den klaare sjnlvoitneHeidendomen veks. Naar
dei tvo Fylkingar stend rett imot kvarandre og
Tankepilerne flyg kvasse og blenkjande fraa baade
Sidur, kann Ingen halda seg roleg midt imillom,
men maa gjera seg upp kor han vil vera med; og
der han daa tek Plads, der maa han vera med
fyr Aalvor. Vinglarar vil der vera, som snart vil
vera paa den eine Sida og snart paa den andre;
men til aa ganga aa drila i Svevnorska fcer Ju-
gen Fred.
Tilflut maa Staten og Kyrkja koma til aa
skiljast. Og Bui millom Kristendomen og Heiden-
domen maa gjerast upp·
Men detta gamle Sambandet millom Staten
og Kyrkja kviler paa ei so gjenomford Usanning og
fører med seg so mykje Vas og Tankevildring, at
ei Uppgreiding av Sa1nhøvet visst vil vera ei
Velgjerning mod heile Mannslivet og liksom rein-
ska den aandelege Luft. Me skal sjaa meir paa
detta i sidste Stykket.
ut til, daa Borgmeisteren fortalde, kvifyry han hadde
kallat deim saman; for endaa um Herfolki kringsette
Torget og Borgmeisteren foor avstad med einsHer-
styrkje fyr aa rannsaka, so syntest likevcelJngen aat
taka nokon Otte av det; det var fulla Ingen, som
kjennde seg sakad.
Borgmeisteren tok Saki aalvorsamt, han sparde
ikkje nokot Hus, og let nogje forfara i kvar ei
Kraa; men det fannst ingenstad nokot aa taka Mis-
tanke av. TilSlut kom dei og til det vesle Huset
aat Ekkja RabnerL Son hennar var ein ung fljot
Kar og kjennd fyr ein fagna Mann· Han var Snik-
karmeister og hadde ved Trott og Dugleik ,arbeidt
seg upp til Velstand. Han hadde nyleg fest ei fatig,
ovfager Gjenta. Det var nok ogso mange andre
Unggutar, som hadde bodet si gode ASra til; Folk
vilde jamvel hava det til det, at Judith kunde
vortet Sonarkona aat Borgfuten, hadde ho ikkje
havt Snikkarmeisteren kjcerare enn baade Jobst og
alle hine, um dei var aldri so fornæme. Ogso her
steig Folki inn. Gamlemoer let viljug upp alle
Rom fyr deim, synte deim— ogso Verkstaden og
Sengjekleven aat Sonen; ho var so trygg fyr
Gnten sin. Men ho vart snart rivi utor Sorg-
skule og Upplysning.
lJm viir lærm·—utdnning.
(Av T. 0. Gran.)
1-
Da eg etter avgjord eksamen i Sorgrnodig
gleda drog fra- Seminarskulen med min vesle
pank av loslitne klæde og skitne høker, so trøy—
stad egmeg mecl" den tankev, at eg da no hadde
fenget ei god upplsering og vai- dugleg—gjord til
det yrkje, Som seg var meint a gagna Samfundet
med, og Som attxit skulde gjeva meg 1ivemk3«ten.
lVleii alt den gongen kjende eg, at eg Saknad
mykje av den kraft og det Sjolvstendige syn,
Som aleine kann gjera mannen Sterk til ei taka
upp Striden mot dagsens trældom, og detta far-.
ande fyresviv hev Sidan Stadfest Seg til full
Sanning i meg, etter kvart Som mine Synsmatar
Eg Ser no klart,
at dei stakkars tvo ari paa Seminarskulen er
og mi yvervitning hevmognat·
reint for Stutt tid til ei gjeva ein mann den ut-
daning, Som han treng fin ei kunna greida ein
1æ·rars«gjerning. Den, som kjem inn der med
liten fyrekunnskap og er lite og inkje Skuletamd,
han kann i deSSe tvo ari ikkje eingong halvve—
geS melta eldei« gjera godt av den ovmengd av
,,1aekkre Saker««, som der hdet, um han So hev
nokso godt hside vit og vilje.
·ner eg, mindst ei læretid pd 3 ar, um det
Skal muna. Men med denne teygjing av tidi
tarv det ikkje fylgja nokor vidare vidking av
Det trengSt, mei-
fag—krinselen· Dei unge menn, som vert Sende
ut yver landet Som leerarar fyi’ den framveksande
eett, mki Sannsagt hava gjort nokot meir enn
berre ,,1uktat pa«· det lærdoms—to, Som dei hev
fyr Seg paa pki seminarskulev; dei ma fa eigna
det til Seg, so dei riii’ med det; men det hev
dei til dessa ikkje gjort utan Stykkjevis· Dertil
maa Seminarslaeraren fa meir tid Ti gjera med,
dersom han Skal fa skipa si undervisning soleids,
al dei praktiske fyisemdl og kann koma til Sin
rett og fa Si fulle tydning«
tilhoise til meir Sjøletendig tenkjing og til medl-
greiding ars Sine tankais hade med munn og penn.
Læregutarne ma- fei-
Eg vilde at Soga og naturlcunnskapen Skulde
fa meir dyrking enn fyri-. DeSse fag er frami—
fra gode til Et skapa fyresyningar og tilføie tan-
ken emne til Sjolvstendig verkeemd· DeSSutan
er kjennskap til var herad.s- og rikSSkipnad,
altSo til dei vigtigaste loger, iSer grundlogi, ikkje
einast ynskjeleg, men heilt upp naudsynleg3 det
er i den vegen, at lærararne no um dagen mest
Endeleg
ma ein pa Seminariet fa tilhjszve til ei meir grun-
dig leering av moersmdlet· Dei hev talat um,
at GramallJTorsk Skulde takast upp der Som
valfritt fag; eg meiner det burde vera fast-; foi’ ’
einast pa grundlag av Gramalnorsken kann ein
tilgagns fsi tak pa det njiare mal fra roti av og
ut i deSS greiner og toppar, So ein kann verta
god-til ti skilja ut alt det ,,blandingsgods«·, Som
i dei framfarande tider hev Snikt Seg inn i
Nordinannens Mal-Eden og gjort ei røre-, Som
ein ikkje kann fa skikk paa att, utan ein tek
fast med etter det gamle. Zl reisa vart Skrift-
og talemiil og gjeva det att dess upphavlege
nationale lag, det bør vera ei folkesak, og kann
verta det med, niir landseiis lærer-Stand feer app-
" 1scijg j dcu 1cjd. »
Vael drivst ikkje seminar·undervisningi reint
pa pugg no lenge1-; men læreSveinarne ma da
ausa Sin meste kunnekap or høkei·ne· Pa
mkiten kann ein nok i ein hast ruska i Seg ein
hop kunnska1)ar; men den fulle til-eigning gjeng
Syner fram Si fakunna fyr almugen.
den
det seinare med, So dei sidan msi Stræva lengje
pki fri hand, fyrr dei foer det rette lag til Z- lære-
fra Seg til andre
hokkunnskapen, er det nok, at ,,hunden ligg
nedgraven« Som dei segje1-, og frd detta er det
nok helst det er komet det kjende ordet um
,,Skolemester—karrikaturer« og »halvstuderte rø-
vere««. Nar nemleg guten hjem fra heimen og
So bradstupeis Seg uppi all denne hoklaerdomen,
Som ofta er honom So fram-ind hade i tanke og
mal, kann det vee-l henda han kaer i Seg hade
mang ein Skakk tanke og mang ein underleg
Her, i denne halv-meltade
talernate, som lett gjer honom til ,,l(1arrikatui’«
(narr), dersom han med elder mot Sitt vitande
nytter Slike tankar og talemdtar til eiget bruk.
Stil og tale kjem so lett pa Styltur, og tankaisne
smalcar ofta So altfor Sterkt av hoki. Eg kjende
Sjølv nokot av detta, nar eg t. d. Skuld.e Skrive-
sti1, og feklc endaa ein merlcnad um det av lee-
rareiiz og Slikt er ikkje So letttivinna yver att.
løysa, for best det var, tok Vaktmeisteren i ein foel
Kjoteid —— han drog fram ei svart Haarhetta og
ei svart Grima, som var gjoymde langt nedi Sengje-
halmen. Moeri var reide til aa siga i Jordi.
Det vart sett Vakt um Huset, den unge Rabner
og Moer hans vart sette og kastade i Fengsel; for
Kapteinen kjennde att baade Haarhetta og Grima;
det var dei same, som Snart-Peter sjelv hadde synt
seg fram fyr honom i.
Det var stor Fysna, fyrdi dei endeleg hadde
fenget Fingrarne i den ,fa:le Brotsmannem endaa
det var mange rettenkte Folk, som totte Synd i
den unge Rabner og ikkje kunde skyna, korleids slik
ein raust og strcevall Mann som han kunde van-
vyrda seg paa den Maateii ogtaka til eit so skjem-
melegt Handverk.
Rand-Jobst saman med Austrikingarne og nokre
gode Vindrikkarar og synte deim tydelegs at Rabner
kunde ikkje paa annan Maate ha komet til slikt
urimelegt Velstand, og at det var rett ei Guds
Lukka, at dei vartkvitt ei slik Menneskja fraa Byen-
Ja, det var visst og sannt, meinte Sellarne fullt
samheldige; dei berre undrad seg paa, at dei ikkje
hadde teket Mistanke longo fidan, og so redde dei
Men i· Gjestgjevargarden sat—
saman um Avrettingi, som visst var ventande um
ikkje so rett lenge.
Judith, den stakkars ulukkelege Gjenta, hadde
trengt seg fram til Kapteinen. Ho vissad, at Festar-
mannen hennar var uskyldug; ho bad paa sine Kne
um Naade, elder um ein rettvis Etterryzknadiminsto,
og at Domen maatte verta avdrygd· Det var Alt
saman faafengt· Kapteiiien var for viss paa, at
han hadde funnet Brotsmannenz Haarhetta og Grima
var for uratande Vitne· Taarerne og Benerne aat
den fagre Gjenta rorde honom; men hans eigi
Æra stod paa Spil, og han var rædd, han skulde
falla i Unaade hjaa Kjeisaren; difyr kunde han
ikkje koma til onnor Avgjerd, emi at han maatte
leggja Snart-Peter, som han trudde det var, paa
Pinebenken og truga honom til aa standa til og
opendaga sine Felagar, og so lata honom retta·
Borgmeisteren samtykkte ogidenne Raadi, for hans
Liv og Daude stod ogso paa det, at Brotsmannen
vart fakkad; jamvel Borgararne dohvde meir og
meir Medkjensla og Rettvisa i seg, og Ekkja etter
den drepne Kaupmannen kytte endaa paa aa sekja
Kjeisaren, soframt dei ikkje her vilde hævda den
strengaste Rett. (Meir).
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
