Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Eit Blad aat det norslie Folket.
L-(— y—D—
.
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag.
f—— P—ris fyk Fjocdlmsqzyaalclitl—y—My-
F 55
:. .
Lysingar kostar 10 Øre
(3 ß) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Vokstavar.
—1878.
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat·
Christofer Brmm og Kongedomet.
(Gs)-
(Framhald).
J fleire av dei nyare Samfund stend Konge-
domet slik. Og er det komet i- den Skora, so kann
ingen Mann lenger med Grunn ,,verja« det, av
di rettlaust er rettlaust. Men i sume Samfund
maa Ein segja, at Ginstyret enno hev ·baade Liv
og Livs Rett, soleids i Tyskland og i Jtalia· Og
Grunnen til detta vil me strakst sinna er den, at i
desse Land hev Einstyret ein Gjerning aa gjera.
Og den Gjerningen erdetnationale Samlin gs-
arbeid. Det er likt» til, at Einstyret er serskilt
lagat til aa utfora sovortie Verk, og iallfall ser
me, at det kann vimia Liv og Magt paa aa taka
dei upp· Keisardomet er ei «Stormagt i Tyskland,
som hellest ikkje trur paa mange-Rug i denne Tid;
og i Jtalia er Kongedomet so sterkt, at det endaa
kann samla innunder seg Fristyrefylkingen, ja bruka
isi Tenest eit repuhlikansk Riksraad. Eit
annat Yrkje, som Einstyret til desfa jamt hev vun-
net Magt paa, er Hervinnarstwevet (Eroberung).s»
Det russiske Einvelde liver visst mest paa det; dei
franske Napoleonar hev i Grunnen lin paa det
same. Men daa deisolkelege (nationale) og menne-
skelege (humane) Tankar meir og meir tyner ned
denne Hervinnarhugen hjaa Folk, fo vil det her-
etter vera ymist, um eit Ginstyre i Lengdi kann
liva paa slike Verk·
Den Gjerning, som Kongedoinet skal gjera,
maa altid vera ein Riksgjerning, ein Folke-
gjerning, som gjeld heile Samfundet; det kann
aldri nytta aa byggja ·upp eit Kongedome paa
nokot av dei ymse Ser-Yrkje og Smaagjerningar,
som Samfundet hev aa driva med. Kongedomet
kann ikkje i Lengdi liva t. D. paa den Gjerning
aa hjelpa sram Kunsten, elder Boklivet, elder Jord-
bruket, elder ymse serskilde Stand og Standsfyre-
maal, elder nokot’ slikt. J det frie Samfund maa
alle sovorne Ting skipa seg sjølv paa naturleg
Maate etter det Standpunkt av Upplysning og
Folkevit, som Folket er komet til. Gi Riksmakt,
som liver fyr eit Seryrkje, er eit Brot paa Tanken
uin like god Rett fyr alle. Paa same Maaten
kann helder ikkje Kongedoniet faa nokon sann Livs-
rett av aa hjelpa elder verja visse politiske Serlag
elder Sertankar« Kongedomet er ei Allriksmagt;
skal det hava Rett til aa ·liva, maa det haoa ein
Aalmanngjerning, som «ber hogre og vidare enn
alle Serskapar. Kongedomet kann t. D. ikkjei
Lengdi liva og vinna Magt paa eit sovoretYrkje
som det aa ,,vaka yver Retteii aatFaatalet« (,,Mi-
noritetens Net«), soleids som sume trur hjaa oss.
Laurdag den thc Angust. «
Deri Retten, som Faatalet hev aa krevja imot
Fleirtalet, maa vera trygd gjenom Logverket, men.
skal ikkje haldast uppe gjenan ei serskild Riksmagt.
Skulde so vera, so maatte ,,Faatalet« vera ein fast
Ting, som aldri skifte elder byttest, og som hadde
ein framifraa elder liksoin heilag Rett, som det
var ei Trudomssak elder ei folkeleg Sælebotssak
aa halda appe. Men det nyare Samfundet hev
ikkje slike Faatal med ein slikframifraa Rett. Logi
er lik fyr alle, og kvnr fær verja sin Rett so godt
han kann og ettersom Retten hans er til. Fleir-
tal og Faatal skifter allstodt, og det er Jngen som
trur, at dei, som til ei Tid er i Faatalet, hev
nokon serskild Rett mot dei, som er Mengdi, elder
at Faatalet skal hava nokot sers aa kreoja fram-
fyr Fleirtalet, liksom dei skulde vera av eit gildare
Slag. Dei, som er i Faatalet, fær finna seg i
det, og -arbeida med alle dei Grunnar dei kann
uppleita fyr aa koma i Fleirtal att; meir er der
ikkje aa gjera med det. Det kann vera leidt nok
aa vera i Faatal, men sliktfcer ein bera paa same
Maaten som Ein ber alle andre Livseiis Modur og
Meinhooe. J det frie Samfundet maa Meirtalet
hava det største Ord; for dersom det er Urett, at
Faatalet ikkje fcer sin Vilje, so er det sjolvsagt
endaa større Urett, dersom Meirtalet skal lida· Aa
reisa ei Riksmagt serskilt til Vernd aat Faatalet
maa soleids ogso verta ein Folke-Urett. Det vert
og eit Brot paa den Tanken, at Logi er lik fyr
alle, elder at alle skal haoa jamgod Rett. Konge-
domet kann soleids ikkje faa meir Livsrett av ,,aa
verja Faatalet« enn av aa liva fyr andre Ser-Yrkje.
Vert Kongedomet ei Partimagt, so er det dømt-
Me skal no sjaa litegrand paa Kongedyjmet
her i Norig. Og me vil strakst finna, at vaar
Kongemagt hev det paa ein helder serskild Maate.
Ho kunde hava ein Gjerning her. Me er i fleire
Maatar eit Nybyggjarfolk, og serleg hev me eit
nationalt Samlingsverk aa utfora, som ei
god norsk Kongemagt kunde vinna seg eit langt
Liv paa. Men so er det den spefulle Lagnaden,
at just den eine Gjerningen, som Kongedomet
kunde liva paa, den kann det ikkje faa gjort, av
di det er eitTvivelde (llnions-Kongedome). Unions-
greida magtstel det og gjer det reint ubrukelegt i
det nationale Arbeid. Det er i national Meining
ein Byting, som ikkje rett hev heime nokonstad,
og minst i Norig. Det kann vera vænt og sannt
nok, naar dei held Talar og segjer, at Kongen er
baade den beste Nordmaiiii i Norig og den beste
Svensken i Sverik; men sjoloe Kongedomet kann
ikkje tvibyta seg paa den Maaten. Difyr kann me
helder ikkje rett kjenna Kongen som vaar Mann,
um me enn veit, at han er den beste Notdmann·
Han stend fyr Tanken vaar som ein Halvframand,
og naar han er hjaa oss, so heiter det altid, at
han er her paa ,,Jnnstig« elder paa ,,Vitjing««;
men mesegjer ikkje, at han er ,,heime.« Han kann
aldri veksa seg so heilt inn i vaart folkelege og
daglege Liv og i vaar heimslege Soga, som han
maatte gjera, dersom han skulde kunna bera uppe
Thjod-Merket. Han er i Grunnen utanfyr og
framand fyr det beste og kjæraste, som rører seg i
vaart Liv. Me tenkjer aldri paa Kongen, naar me
er uppglodde fyr Heimen vaar og det gilde og
gode i den, og i vaart daglege politiske Stræv
minnest me berre Kongen av og til, naar han neg-
tar Stadfesting paa eikor Logi, som me gjerna vilde
hava fram. Og ikkje nok med, at han soleids
kjem utanfyr det, som me hev kjært; men han veks
og gjenom Samfestet ihop med sume Ting, som
me mislikar. Kongetanken stend fyr oss samvaksen
med ymse ukjcere Minningar um Svenskestrid, um
Faarar fyr vaart Sjolvstende, um Samrorings-
tankar og annat leidt, som just er eggjande og
upp-argande fyr den nationale Kjensla. Kongen
kann i seg sjolv vera so god som han vil: han
kann ikkje rista av seg desse Minningar, som heng
ihop med hans heile Stilling og med Ætti; han
er bunden til dei Minne, som han tek i Arv.
Det hev voret sagt, at dersom Tviveldet (elder
Unionskongedomet) skal hava nokon Kongstanke, so
maa det vera Samroringstanken elder den Tanken
aa mengja det eine Folket slik inni det andre, at
der vert berre eit Folk istadenfyr tvo· Detta er
veel altid drjugt sagt; men det ligg uhyggjelegt
nære fyr Tanken vaar. Eit Kongedoine hev altid
ei Kjenning av, at- det ikkje kann liva i Lengdi,
naar det ikkje hev fullt heime i Riket sitt, og daa
det no ikkje paa same Tid kann vera fullt heime
paa fleire Stader, so maa det, dersom det tenkjer
so langt fram, strakst faa ein Tilhug til aa vilja
leggja alle sine Gardar ihop til eit Bruk. No
kann Ein aldri faa fleire Folk til aa ,,veksa ihop"
i eit; men Ein kann stella det ,so, at det sterkaste
av fleire Folk liksom legg seg utyver dei andre som
ei Hya og dermed dreg dei innunder seg. Keisar-
domet i Rusland fer slik aat med Polen; Keisar-
domet i Austrike hev strcevat lengje med aa fortyska
Ungarnz KongedometiGngland angliserar Skotland
og Jrland, og so fort. Um vaart Kongedome hev
havt sovorne Tankar med oss, kann Ein naturlegvis«
ikkje vita; me trur det ikkje og hev, allvist i seinare
Tid, ikkje Grunn til aa tru dethelder· Men berre
den Ting, at Kongedomet kunde hava sovorne
Tankar, gjerer, at me ikkje kann tru oss tildet so
tryggt og faa det so kjært, som eit Folk kann gjera,
naar dei hev eit fullt ut heimslegt Kongedztme
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
