Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
edraqeime
Eit Blad aat det norske jolleet
MJWM
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag.
T
5359.
Pris for Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
Laurdag den «14de September.
« Lysingar kostar 10 Øre
(Z ß) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Bokstaoar.
1878.
Husmannsstcllct.
Paa Storthinget i Aar vart der sendt Bod
til Regjeriiigi um aa gjera Framlegg til ei meire
folkeleg Log nm Leiglendingsverket· Det var Agro-
nom Jensenius« som hadde gjevet inn eit Forslag
syr aa hjelpa nokot paa Leiglendingarne, etterat
han i mange Aar truget hadde arbeidt med den Saki.
Det kjem no vel til an verta drivet fort paa
med dette, so dei, somhev leigt Jord av dei store
Jordeigarar, kann loysast nokot or dei Baand, dei
er innsnorde i, og faa friare Rett til aa styra seg
sjoloe i sitt Arbeid og Strcev.
Daa Saki var fyre i Storthinget, var det
ikkje fritt syre, at dei kom til aa tala nokot um
Husmannsvæsenet an. Dette gjorde, at eg hev
tenkt litevetta meire hver detta »Vcesen.«.
Det er »mest kallegt aa tenkja paajkoss det
stend til paa ymise Stader i Landet med Husmanns-
væsenet, og eg undrast paa, at Folk i dette Land
hev kunnat tolt slikt Trældomsverk so lenge· Det
er daa paa ·Austlandet, at det er verst; paa det
rike Austland, der Folk hev Ord fyr aa vera komne
lengst fram i Storkarknltnr, der kann den største
Vesaldomen au trivast. Mange tykjerinog dette
er nokot drjugt sagt; men eg skal med det same
gjeva Vissu fyr, at her ikkje talast utan Grunn.
Naar ein Husmann tek imot ein Plass, so
gjer han ei Kontrakt med Gardmannen, som bind
honom til aa arbeida paa Garden s·o tidt og so
myket, Gardemannen vil syr ei Betalingsav
— 8 ß· om Dagen (elder so umpass) og
Kostenz men so skal daa Leiga av Plassen anten
inkje reiknast elder setjast so laag, at det inkje er
nokot aa tala um.
At ein og annan »Proprietæren« elder Stor-
bonden kann tola aa haoa Httsmenn paa slike
Brev, det kann Ein inkje bisna so myket paa; men
at Landets Regjering tek det syr godt, det er mest
utrulegt. Og enddaa er det so. Eg hev fet, at
daa der ein Gong var kaupt ein ny Prestegard og
Handelen skulde slaaast fast av Storthinget, og
Regjeringi elder ijrkjestyret skulde reikna ’upp alle
·Lundar og Lutar til Garden, og hellest Alt, som
kunde vere til Bate fyr Gigaren, so vart imillom
alt annat ogso det nemnt, at der var so og so
mange Husmenner, som var noydde til aa arbeida
fyr Jorddrotten, nær han kravde det, fyr 8 ß um
Dagen og Kosten. Det skulde vera eit Lunnende
(Herlighed) til Prestegardeii detta! Kven kunde tru
sovoret? Laut Ein inkje helder tenkja det, at
ein Kyrkjestatsraad var ein Manii, som vilde
stræva med aa faa rivet ned og reint rudt burt
slik Stakkarsdom, og at sovorne Tilstand allraminst
kunde tolast paa ein Prestegard? Men so er
det inkje. Prestar, Bispar og sjolve Statsraadeii
ser paa og toler godt, at Husmannen vert kuat
ned i Armod og Trældom.
Det er syndlegt, det er reint grotelegt aa
tenkja paa slikt, og at det rike og vene Anstlandet
skal liggja trykkt av ei slik Trældoms Magt.
Me veit veldet, at Vonderne inkje er so bar-
bariske, at dei tek all den Bate11, soin dei heoer
fengjet i Husmannbrevi sine; gjorde dei det, so
vart snart Husmemierne reint tynte; for det
maa Alle vita, at ein Mann umogelegt kaii sleppa
ut med aa arbeida fyr 8 Skill. um Dagen, um
han hev «aldri fo god Plass. Logi hev gjevet
honom 2 Dagar i Vikn frie, men, det hjelper inkje
til. Skal han hellest tvingast til aa arbeida etter
Kontrakti, fo er ha11 noydd til-an ganga friia Plasse11.
Mange og kannhenda Mesteparten as Gardeiga-
rar er gode Folk, som gjer motHusmannen som rett
kann vera, so han inkje kann krauna, men lioer
nok so godt. Gg oeit det er so. Men det hjelper
inkje til. Altdet gode, som Husmannen paa denne
Maaten seer, det fcer hati ao Gardmannens »Naade.«
Husmannen kjenner vcel dette; han veit væl, at
dersom Gardmannen vil, so kann han mest taka
Livebraudet fraa honom.
Den Tanken, at han liksom liver av Andres ·
Godvilje, og at han allstodt lytsyna seg »takksam«,
um det skal halda ut, den Tanken fylgjer med
honom heile Tidi og et likeins som Rust paa hans
Sinn og veiknar burt hans Livsmod og Fridoms-
hug. Dette kjem inn iUppdragingi og gjeng
fraa Mann til Mann som ein Arvesjuke. Slikt
gjerer, at Husmannsson mest jamt lyt verta Husma1111,
og at det vert ein Kaste, som tilslut vil bera liten
Vyrdnad syr seg sjø1v.
Av denne Gruiin kann der inkje verta nokot
naturlegt Samhald millom Gardmannsstandet og
Husmannsstandet, men dei skjilst meire og meire
fraa einannan med kvar 9-Cttled, og Enden viswerta
»Herrar og Trælar«’, dersom inkje Rettebot gjerest·
Men eg trur, at um Folk inkje heo Tanke og
Magt og Mod av seg sjolve til aa styra i ei betre
Leid, so vil der snart i Storthinget gjerast Aalvor
av aa tyna i Botn og Grunn slikt Tilstand.
Det er harmelegt, at denne Tid, som krev Fri-
dam i Alt og Jamnskap mellom alle gode Folk,
kann tola slikt Tilstand og sjaa paa, at slike Brev
skal standa aa lesa i Regjeringsbøker og Thingbø-
ker. Kaa vil Etterkomararne fram igjenom Tidi
tenkja, naar dei ser sovoret?
lAlt dette gjeld som sagt mest Austlandet. Det
kann nok av og til vera galet paa Vestlandet og,
men der er det daa myket betre.
Naar ein Mann sæt ein Plass der, so gjer
dei og Kontrakt um Arbeidet, men dei set det til
ei viss Tid, so Husmannen utanfyr den Tidi
er fri. Ha11 skal soleids vera 1 eller 2 eller 3
Viktlr i Slaatteti utan Lon, eller han skal skjera ·1
eller 2 Maal Aakr eller hausta inn eit visst Stykkje
av Garden. Naar han daa hev gjort dette, so er
han fri, og han kjenner seg like so god som Gar-
demannen og vertvyrd paa same Maateii som han-
Husmann og Gardemann er ihop som Jamnlikarar,
og der er sjeldan Teikii til, at ein Husmami er
mindre vyrd enn ein amianMann. Sin skulde det
vera, og so maa det verta heile Landet rundtl
( 1.
Brev sraa Danmark.
Odense, den 1ste Septer 1878.
Kolds Hitgsktile ligg 72 Mil srcia Odense.
Der var i syrre Vika samnat ikring eit Tjug Fri-
skulelaerarar, som mest noytte Tidi til Undervisning
seg imillom i dei Ting, som Ein dagsdagleg hev
Bruk fyr i Barneskulen: Dansk, Folkesoga, Natur-
læra o. s. fr. Valsokneprest N. Lindberg (Kjerte-
minde) gav Upplysniiigar til Bibelsoga, og Dr.
L. Helveg (Odense) gjenomgjekk Kyrkjesoga i Ho-
vuddragi. Teiknelierar H. W. Jensen (Odense)
gav nytsain Rettleidiikg i, korleids Teikneundervis-
ningi maa takast, naar ho skal verta fruktberande
og forvitneleg aat Vorn, og Vrevskrivaren gav
liksom ved Motet paa Askov Undervisning i Jslandsk
(Gamal-Nordisk) ved Upplesning og Ettervisning
av, at-»mykje av detta Maalet ennoliver paa Folke-
tunga yver heile Norden« ·
Torsdagen den 29de Ang. tok heile Lærarsam-
ningiLitt i Venemotet i Odense· Denne Dag
vart vald, fyr at Presten Frederik Vexelsen
sraa Throndheim kunde vera med. Yver 2000
Menneskjitr matte skam. Prest Dr. L. Helveg
talade um den heilage Aand, hans Namn og Gjer-
ning i den kristelege Samning, den han, endaa usyn-
leg som Vinden, leider fram mot Frelsa liksom paa
den store Kvitsunndag i Jerusalem: baade lik det
veldugt framfarande Vedr og den linne Pust. L.
Schrzzid er (Askov) hadde fraa Amerika fenget
tilsend ei Bok um Mormonismen (,,Vor Tids
Muhamed««), skrivi av ein dansk Mana, Ammund-
sen; Bokskrivaren fortel·, korleids han og hans
norske Hustru kom i Garnet aat Mormon-Utsendingar,
og skildrar korleids det gjeng ein heil Hop Nord-
buarar baade her heime og etter deira Koma til
Amerika likeins. Han legg oss aalvorlegt paa
Hjorta aa senda upplyste og dugande Prestar yver
til Amerika fraa Morlandet. Men theologiske Kandi-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
