Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
254
Fedraheinien.
. 2dre Oktober 1878.
so plent, at ingjen Aalmugskulelcerar deilar Livs-
og Aandssyn med Folkehogskulen. Detta tenkjer
eg, Du og Dine Felagar er dei seinste te aa slaa
fast.
høgskulen te all Viss her i Telemorkji seer sin bedste
Studniiig israa Skulemeistrane. Hell tenkjer Du,
at Logparagraffar og Jnstruksar hev so stor Magt
ivi LærareniAalmugskulen, at der inkje er ringaste
Grand Rom fe Meddelelsar av Leerarens eigjo per-
sonlege Uppfatning av ei og ono Sat? Detta veit
eg Du inkje tenkjer; men Du fær orsaka,— om eg
synest, at det lyt liggje slike Tankar rinder det, Du
heve skrioi.
At ikkje dei uslaste londe Aalmugskulemeistrar
er dei beste, lyt Du hava Rett i; men derav sygjer
ikkje, at det ikkje horver med Skulemeistrane og
Loningji aat dei som eg hev sagt. At den som tek
imot Hjelp verdtUnderiiiann aat den, som hjelper,
veit me daa adde. Du nevner Diktarar og Viten-
skapsmenn. Er det sagt, at Diktargaava altstodt
hev godt av, at Diktaren seer Statslan Det trur
eg ikkje. Men, at Statsloni likso jamlege kan
skjemme Diktaren ut, det trur eg me hev Doine
paa. Du nevner B. Bjornson. Likar Du Vjørn-
son? Ja, at haii er Republikaner, og at han hell
paa aa preike om, at Helvitesstrafsi tek Endi, trass
i Statslizni, det ser me adde; men om dettihoyrer
te dei gode Sidunne hass hell te Lyti, det foer Du
finne Deg i, at her er tvo Meiniiigar om. sEnn
om detti inkje kan hava kjovt den rette Diktargaava,
som haii verkeleg heve synt i »Synnøve«, »Arne«
og »En glad Gut"? Eg tikje meste, eg heve merkt
det, at det er nok te Attest se ein Mans Folkelegheit
og srilyndte Aand, naar han sortele Folk, at han
likar godt B. Bjornson
Teslut vi eg seia, at eg ikkje er nokon Hatar
av Folkehzzgskulen Han kan godt hava ei god
Gjerning aa gjera iblandt konn. Eg kan helste
seia eg kjenner kje noko te’n, og derfe er det vel
best, at eg seie mindst, eg kan, om’n.
Vinje 22-9.78.
A. S.
,,Ncrst"rand.«
Du som skriv i ,,Fedrh.« No. 52 og 53 um
Nerstrand, burde hava sokt betre Greida um sume
av dei Ting du skriv um. Du er nykomen, maa
vita, og Ein maatte orsakat deg, uin so var; men
du kunde hava drygt med Skrivingi di; for den
hadde der altid vortet Raad med. — Jser er det
galet det du sortel um Presten Luth. Du fortel,
at her veks Lauk paa Nerstrand; men vil du taka
»ut k’en og setja g istaden og so gjera Ordet um
f sraa Substantiv til Verbum, so kann det henda
det kjem til aa bova betre til deiSogurne, du hev
vortet fortald og no dreg fram um Preften Luth;
for der er snaudt eit sannt Ord i det Heile.
Kristiania, den 1ste Oktober 1878·
Det er ei kjend Sak alt israa gamalt, at Bibel
og Gudsord med stor Nytte kann brukast av verds-
lege Herrar, naar dei hev Hug paa aa gjera eit-
kvart, som Folk kunde mislika; og det er dessverre
ei likso kjend Sak, at dei verdslege Herrar sjeldan
hev voret i Beit fyr aa finna Prestar, som var
viljuge til aa lata seg bruka som »Fyrklæde« syr
slike Gjerningar· Vaare norske Prestar er helder
ikkje frie syr sovoren Armodsdom. Me kann berre
tenkja paa Morgenbladsprestarne med L. T. som
Merkesmann. Den Maaten, dei bruker Kristendomen
paa, er skik, at det ofta er vandt aa vita, anten
desse Folk held seg mest fyr Jesu Utsendingar til
Frelse fyr Sjælerne, elder dei held seg syr politiske
Fe det er daa noko, som adde veit, at Folke-«
Agentar til Studning av ei verdsleg Styresmagt.
At dei paa den Maaten gydelegg Kristendomen i
Folket alt meir og meir, det ser det ut til, at dei
ikkje bryr seg um.
Folk hev i seg det Krav til- Prestarne, ,at dei
skulde vera dei beste og ærlegaste ibland oss, at
dei skulde vera dei mest Sanningskjcere, dei, som,
mindst brydde seg um aaluta syr Kongar og Fyrstar,
men paa same Tid dei mest audmjuke, kjærlege og
mannamilde. Det er visst fraa Bibelen, at Folk
heve detta. Jesus Kristus hev nok talat um nokot
slikt, og kannhenda han og hev synt— fram eitFyre-
døme, som det var Meiningi, at hans Sveinar og
Sendemenn skulde sylgja. Men det meste av det,
som vert høyrt og fortalt um vaare Prestar, ber
ikkje paa den Leid. Hoyrer me nokot, so skal det
mest altid vera nokot leidt. Snart er det ein, som
stend i Guds Hus og preikar Politik og daa sjolv-
sagt Usridomspolitikz snart erdet ein, som ligg
og leikar Pave mot sine Lærarar og Sokneborn;
snart er det ein, som lcet ein Arming døy utan
Gudsord og Sakrament, syrdi haii ikkje vert hentcid
med Hest, og snart er det ein, som stend upp aa
Gardemoen og vigjer Krigsyrkjet i ,,Fredsfyrstens«
Namn og hjelper til med —i Jesu Namn — aa
lura Folket fyr dess dyre FedrasArv og Fridoms-
Merkje. — -
Ja det der upp aa Gardemoen er ein merkjeleg
Tilburd.
Me visste nok, at det maatte vera lett aa
finna ein norsk Prest av Morgenbladshopen,
soin var viljug til aa vera med paa sliktNarreverk,
berre »Majestceten vilde«· Det stod visst i Tylvtevis
av Prestar og Prostar ferduge til aa smjugainolen
og i saftige bibelsprengde Talar vigja dei nye
Kongsklutariie i Guds, i den Herre Sebaoks, ja i
Jesu Kristi Namn, uin so skulde vera, og det var
visst like kjært syr dei, anten no Klutarne var svenske
elder norske elder russiske. Verre ,,Majestceten vilde
det«, og berre deivissie, at dei dermed sann Naade
fyr hans Augo, so var det nok. — Men at det
skulde vera slike Prestar utansyr’ Morgenblads-
hopen, det hadde me endaa ikkje tenkt·
To veit me det med-
Vaart Herstyre vilde ikkje hava nokon av desse
Morgeuliladske Kvardagssolk til aa gjera sin store
Gjerning-, det visste, at Folk berre vilde slira aat
dei. Det Vilde hava ein, som stod utanum hin
Hopen, ein Proset, ein Apostel, ein, som Folk hadde
Tru til, ein, som kunde leggja liksom ein serleg
Heilagdom yver dei nye Klutarne. Og so valde
det Storjohann, Missionceren, Puritanaren, Aposte-
len, han, som Folk hev set upp til, syrdi han tok
sitt Arbeid med fullt personlegt Aalvor, arbeidde
fritt ut av si Hjartans Trang og Drist, ikkje syrdi
han var »kongelig ansat««, men syrdi han dreivst av
,,Kristincerleik-«. . . honom valde det. Og han,
Storjohann, Missionæren, Puritanaren, den frie
Folteprest i Aand og Sanning, — han var likso
viljug som nokon Morgenbladsprest; steig hugheilt
upp paa Talarstolen syr aa laupa den jordiske
Herrens politiske Ærend; — ,,D er es Majestcet
har villet,« sagde han, og det var nok.
Krigen var etter Grids Vilje, sagde han;
Ein kunde lyfta Herskjold i Jesu Namii. Daa
han vart paateken syr detta, forsvarad han seg med,
at Krigen vcel ikkje var etter ,,Guds velbehage-
lige s«3ilje,« men daa iallfall etter hans ,,ti’lla-
delige« (Sjc.) Vilje, og dermed laut Ein hava
Rett til aa segja det, han hadde sagt.— Grotelege
Tull. At Krigen ikkje er etter Guds ,,velbehagelige«
Vilje er eit Tater-Uttrykk, som paa Norsk tyder, at
Giid ikkje likar Krigen. Men dersom Gud ikkje
likar Krigen, soer Krigen imot Guds.Vilje. Han
,,tillcet« Krig, liksom han ,,tillcet" Mord og Stuld
og alt Vondt; men det gjer han imot sin Vilje,
fyrdi Mannen er, som han er, og ikkje etter sin
Vilje· Kor kami daa ein Prest standa der og vigja
Krigen i Guds Namn og liksom gjera Gud til Upp-
havsmann aatKrigen? Han kundelikso vcel ganga
burtpaa Tukthuset og fortelja Tjuvarne, at dei kunde
stela i Guds Namn; sor visstnok er Stuld ikkje
etter Guds ,,velbehagelige« Vilje, men han
,,«tillæt« det daa, fordi Maanen er slik som haii er!
Med Forsvarskrigen er det ein annan Ting-
Liksom du hev Rett til aa slaa att, naar ein Maiin
vil tyna deg, soleids hev Folket og Rett til aa
verja seg, naar nokon kjem og vil oydeleggja det.
Men Hr. Storjohann hadde nok sine Grunnar til
aa ikkje nemna uni sovoret, daa han stod der upp
aa Gardemoen. Det Verk, han der var med paa,
var i seg sjolv litet fedrelandsverjande, og han
kunde lett komet i Skade syr aa sagt Ting, som
dei hoge Herrar ikkje hadde »villet·« —
Og detta er det mest ulidande i heile den
Soga· Gin kami tilgjeva ein Kjeld Stubb, um
han i ei saarleg Stund slengjer Kappe og Krage
og tek Sverdet fyr aa verja sitt Land; der er nokot
ærlegt og mannslegt i slikt; ein sovoren Mann
kann Ein halda av, um han enn kanskje gjeng nokot
lenger enn Presteboki segjer ’n fyre. Men ein
Puritanar, som stend der i den svarte Kjolen og
rengjer med Augoni og etter »Majestcetens Vilje«
gjer Vaarherre um til ein Krigsgiid og Jesus Kristus
til ein Mars elder Ty, og deklamerar um aasvaaga
Liv og Blod fyrsitt Fedreland samstundes som
han sjolv stend der og er med paa ein Gjerning,
som ikkje er til Verning elder Æra syr hans
Land ——: ein slik»Kar er ufysen. Han er korkje
Prest elder Mann.« Ham er ein Tufs.
Men Herstyret hev gjort eit godt Tak.
Hadde det sendt ein Offiser elder ein annan Nik-s-
embaettsmann upp med desse kvite Klutar, so kann
det nok henda, at Hersolket ikkje hadde brytt seg
større um dei. Væl er vaare Hermenn litet vise
paa Tanken i sitt Yrkje; men dei hev no voel
altid ei Kjenning av, at det er Fedrelandet, dei
skal verja, og ingen einskilt Mana, anten no Namnet
hans byrjar med O. elder U. Men naar Presten
kjem stigande med Klutarne, Presten, denne kloke
Mannen, som hev Laas og Lykjill til Himmerike
og er liksom Utsending fraa Vaarherre sjolv, kven
vaagar daa annat enn bgygja seg? Det Politiske
i Saki vert burtloynt under ei gudeleg Kaapa; det
er Ingen, som kjem seg til aa tenkja paa Grunn-
log og Folke-Rett, naar det tek til aa ringja fyr
Øer med Moses og Prosetarnel
Det er nokot, som heiter ,,den militcere Tanke.«
Kvat Meiningi med den er, skal me ikkje so grannt
segja, men me veit, at denne ,,Tanken« millom
mangt Annat gjeng ut paa, at dei, som er mili-
tære, skal vera militcere og inkje Annat — jau,
Kammerherrar, Riddarar og Atterhaldsmenn, for-
stend seg —, men ikkja hava ,,ein Tanke» og enno
mindre ,,ei Gjerning« utanfyr det Militcere, Faa-
sengdi og Bakstrcevet. Endaa um ein Soldat elder
underordnad Ofsicer hev militcere Tankai«, maa han
ikkje koma fram med deim· For gjerer han det,
so ,,bryt han ned(’ eit Vert, dei hev bygt paa i
mange huudrad Aar, ,,Disciplini.« Frimodige
Yttringar um Riksstyret og alt Annat hev visstnog
kvar Menneskja i Landet Rett til aa framsetja
—- etter Grrmnlogi daa, men dei Militcere skal
ikkje vera Menneskjur, berre Militcere, Automa-
tar, allvisst dersom dei stend med Fotsolket i
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
