Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
26de Oktober 1878·
d-
Fedraheimen.
283
Eg veit inkje, men i Byar, som hev godt Ord fyr
Folkeskularne sine (t. D. Berlin, Leipzig, Dresden)
der er Sosialismen sterkaste. —Det er væl nog med
alt dette Nyttelege, men det vert spelegt i· Landet,
fyrft det vantar Aand. d.
· Fraa Gudbrandsdalcu. (Brev). Deiknappe
Tider og dei laake Aar hev lagt ein djup Svevn
yver Folkelivet her uppe baade i ,,kommunal« og
l,,sofial" Meining. No vonar me do, det vil lagast
att. Me hev sengjet eit godt Aar, og det gjer
trast Forandring i Vilkori aat Bonden.
Med Skulesaki hev det likevel gjenget fram i
desse laake Aar, og det i merkjeleg Mun. Men
so er det vel au faae Stader i Landet som hevso
mange »Knlturmagter« i Gang, som me hev. Og
me hev gjort mrjkje fyr Skulen vaar sjøloe au.
Me hev bygt Skulehus til Skularne i alle Bygder,
og Jordveger kauper me so fort me vinn. Disyr
seer me og duglege Lærarar paa dei fleste Studer.
Nokot til atters stend me vel altid med Avsyn paa
Skulegreidur, men det kjem seg vel etter kvart·
Med alt detta er Upplysningi ikkje so god
elder so aaljamn, som Ein kunde venta. Kven vil
soleids vel tru, at det t. D. i RingebufinstSkule-
krinfar med fleire Ungdoniar paa yver 20 Aar,
som ikkje hev gjenget fyr Prestenl· Og endaa er
detta den reine Sanning·- Men me vil trøsta oss
med di, at det er ,,han Far-’ si eigiSkuld. Der-
som haii hadde viljat gjort nokotN fyr dei Folk, er
eg viss paa, han hadde fengjet Hjelp hjaa Hus-
sederne i Bygdi. Men han hev vel funnet, at det
var best aa spara dei fyr Bry og Kostnad, og paa
den Maaten veks det upp ein Flokk Heidningar aa
kalla fyre, utan baade Kunskap og Kristendom.
Som alle skikkelege Folk hev me an ein »Amts-
skule«; Han er godt følt og verkar gildt, daa han
hev duglege Lærarar, segjer dei. Eg kjenner dei
inkje·
Det er huglegt aa vita, at dei i vaare Dagar
er so viljuge til aa ofra syr Upplysning og Skal-ar-
Det er eit gildt Syti aa sjaa Folk paadenne
Maaten »byggja sitt Land««, og eg vil segja, at
faae Folk sorten«er so stor Ros som dei, som paa
ærleg Maate arbeider fyr detta Verket. Men det
er ikkje altid den hovelegaste Løni, desse Folk fær-
Eg vil her berre nemna Kristofer Bruun. Heilt
og haldent hev han syr mange Aar sidan ofrat seg
fyr Folkeupplystiingi; med Tap av eigiVelferd hev
han drivet ein Skule, som ikkje aaleine hev voret
god fyr Ungdomen, men som an hev verkat stam-
·ifraa godt paa Aalmugskulen, — og likevel vart
denne Mannen negtad Tilskot til Skulen sin. Kanskje
tenkte dei gode Kaksarne, at dei paa den Maaten
skulde faa fraa seg den Mannen, som var- so leid
til aa ruska upp i all den Vesallskapen og Stakkars-
domen hjaa Prestarne og dei andre, som stod som
Verjur fyr Skulen, Men daa var Trui deira likso
laak som deira Verjing og Dyrking av Skulen
ofta er.
Prestarne hev hellest ikkje den Magt yver Læ-
rararne som fyrr. Lærararne prøver, so godt dei
kann, aa vera fjolvstendige, iallfall naar dei duger
nokot· Og paa vaare Kantar hev Folk alt lagt
Merke til, at det ikkje just er dei beste Lærarar dei,
som »sleiker seg« hjaa Presten· Tvert imot er
desse ofta dei laakaste og i aandeleg Meining tom-
aste. Men »Autoriteten« hev fulla eit annat Syn
paa denne Ting. Fyr ei Tid sidan skulde dei inn-
setja·ein Skulemeister i·Øyerz millom dei, som
hadde satt, var ein dugeleg Seminarist or sjolve
Bygdi. Deisandre vildehava honom; men Presten
(Breien) var rædd denne Mannen, av di at han
hadde — voret—paa Vonheim og hoyrt Bruuns
Fyredrag.
Det er mange til meg som hev ynskt, at Bruuns
Skule maatte flytja ikring like eins som Amts-
skulen. Men det er vcel faafengt aa tala om den
Tingen. Visst er det, at der daa vilde verta eit
nytt Liv allstad der Skulen kom, og likso visst er
det, at Prestarne daa ikkje kunde haldaseg so like-
Ascele um den Skulen, som dei no altfor ofta gjem-
Heimdal.
Kristiatlia, den 25de Oktober 1878.
Sinnssjnkc-Statistikc11 fyr 1877 er nyleg ut-
komen. Etter den tek me inn i Bladet desse Tal:
Ved Sluten av Aatset laag i Asyl (Riks-Asyli paa
Gaustad i Aker og Rotvoll i Strindi, Kommune-
og Privat-Asyli i Kristiania, Oslo, Kristianssand,
Stavanger, Bergen—Vyeiis, Rosenbergs, Møllen-
dals —- og Throndheim 550 sinnsfjuke Menn og
511 sinnssjuke Kvinnur, tilsaman 1061; av deim
var i Gaustads og Rotvoll Riks-Asyl 522.. Det
innkom det nemnde Aar 598, utgjekk 499 og do
68· Som heilbrigdevartutskrivne195, som uheil-
brigde 304, men av deim var iBetring 139. Av
dei 10(’)1, som laag att i Asyl den the Decbr.
1877, var 894 for faateike til sjølv aa greida Ut-
gifterne ved deira Upphelde. Av dei 598 Jnnlagde
var fraa Byar i Noreg 193, fraa Bygder 398,
fraa Utlandet H, ukjeiid Heimstad 2. Etter bor-
garleg Stelling vert dei 11ppførdesoleids: Bonde-,
Husmanns- og Jnderstfolk 254, Dagarbeids- og
Tenestefolk 159, Handverksfolk 60, Kaupmanns- og
Borgarfolk 32, Embcettssolk(derunder »andre Funk-
tionærer««) 82, Sjofolk 28, Lægdsfolk og Andre
83, tilsaman 598. Av dei Jnnlagde var ugifte
67.·"’ —- derav Ekkjur 5.9 og Ekkjemenn 2.8 —— og gifte
32.5 av Hundrad. Som Grunn til Sjukdomen vert
uppford fyr dei i 1877 innlagde: Arv (arvelegt
Anlæg) 156, Drukkenskap 38, Trudomstvil 26,
Usedugskap 4Z, saare Sinnsinntrykk 75, ulukkeleg
Kjærleik13,Kvendesjukdomar40, andre, meirsjeldne
Grunnsar av ymse Slag 48, ukjende Grimnar 159·
Um Statistiken maa me segja, at naar han Jnkje
upplyser um Tilstandet i dei fyrre Aari, er han
ikkje so god som ynskjelegt kunde vera. Han burde
ogso medtaka dei Sinnssjuke utanfyr Asyl, fo Ein
i detta Verket hadde alle Upplysningar um denne
Sjukdom· Soleids gjerer dei med Statistiken yver
dei Spitelske, og det same kunde gjerast her, naar
det var rett Skikk paa det.
Gnava. Brundkonst·abel E. S. Lindset,
som frelste dei tvo Vorni ved Bruneii i Schultze-
garden (sjaa syrre No), hev fengjet ein Sylvbikar
og eiBankbok paa 80 KrunuriPaaskyning· Gjeva-
ren elder Gjevararne vil vera ukjende.
Ordnar. Fyrstelohtuant Flood, som var
·med i den siste Krigen og paa Slagmarki sekk den
rumceniske Stjerne-orden, hev no sidan fengjet Donaw
Krossen· -
»Petcr Pavels Legat««. Birgitte og Charlotte
Pavels, Doter av Provst og Sokneprest i Gloppen
Peter Pavels, hev gjevet 8000 Krunur til det nemnde
Herad, der Far deira var Prest fraa 1801 til 1829·
12 Bonder og 8 Husmenn skal faa Renturne etter
40Z0. Feer dei hogre Renta, skal faatoke Ekkjur og
ugifte Gjentur saa det, som vert att. ·
Ny Uppfiuuing. Jonas Fister i Ryfylke
hev funnet upp ei ny Vaskegreida. Ho ser ut
som ein Trompet, slit ikkjechedi og skal hjelpa til
aa saa Arbeidet skjott fraa Haandi. Jnni er
det ein Ventil som i ei Pumpa· Naar eit Klæde-
plagg vert lagt i Karet og Apparatet vert sett ned paa
det og skjott dregjet upp att, kjem det inneiRoyren
til aa verta eit lufttomt Rom, so Saapevatnet
skjott trengjer upp igjenom Tyet og reinskar det.
Minuesmcrkc. Paa Gottland, der Kongen
nyst vigde ein Jarnvegsstubb, hev ein Jnnsendar i
det einaste Bladet paa Oyi fyreslegjet, at dei skal
plante ei ung Eik fyr kvar Stolpe, der Fest-Pa-
villonen stod under Høgtidi, leggja ein stor Stein
med Namn(Oskar 11) og Aarstal (1878) paa den
Staden, der Kongen stod, og ein liten Stein fyr
— den siste Krig.
kvar af Kongens Gjester. »Git slikt simpelt Min-
nesmerke vil koma til aa tala til Etterkjomdi um
den velsignade Freden og um ei fredeleg Gjerd fraa
den fredsoele Kong Oskar 11’s Dagar«, segjer Bladet.
Amtsskulen i Nordrc Throndheims Fylkc
vert i Vinter halden paa Garden Halte i Skogn
(syrri Verdalen, Veitstaden og Jnderoyi). .38
Gutar. Mange av Bygdarfolket motte sram ved
Opningi. »
Brcuncvinsforbrukct i Kristiania fyr 1879
er sett til 1,100,000 Pottur, i Eikersund til 36,000
Pottur·
Seld Gard. YverlcerarHolth hev seltGar-
den sin, Marienborg ved Eidsbotnen ncer Levanger,
fyr 29,000 Krunur. ·
1400 Mill. Rubler (4000 Mill. Krunor) er
Krigsskadeboti, som Turkiet hev aa greida til Russ-
land etter Berlinsemja· Det er likvel berre 200
Mill. Skud-, som skal verta avgjorde i Pengarz fyr
dei atterstandande 1200 Mill.,- skal Russland faa
Land. Attaat dei 200 Mill. maa Turkiet ut med
V2 Mill. Franks til aa reinska upp Donau-Elvi.
Anlerikaufk Høgllrot. Præsident Hayes var
nyst ved Gettysburg, der ein stor Bardage stod i
Præsidenten stod i ei Vogn, og
ein Øverst gav honom Underretning um Slagets
Gang. So kom det ein gamal Postforar kon-
rande og ropte: »Lat meg koma framl« Nokre Bor-
garar gjorde seg um aa faa honom til aa venta,
daa det var Prcesidentens Vogn, som stod i Vegen.
Daa Postsitraren hgyrde det, svarade han: »Eg
bryd meg F. um, kven det er: eg hev aa sorda
Posten sram, og koyrer han ikkje utor Vegen, lep-
rer eg Vogni og Mannen i Knast« lsiPrcesidenten
lauf tokka seg undan. Men han sagde lognt: »Eg
maa tala med General-Postmeisteren um Mannen;
han rokter Yrkjet sitt som ein kaar.« Ei Vika
etter var Postfztraren Postmeistar.
Røvllrar. Gin Godseigar Magini fraa
Sorano (Jtalia), er sangad av Røvarar; dei krev
25,000 Lire (Franks) i Lør)fepengar.
Bisp ananloup let etter seg berre 40,000
Franksz deim skal Sonen aat Du Boges faa;
Bispendo paa Godset aat Du Boges· Liksom
Halvdan Svarte skal Liket hans sundlemast: Hjar-
tat skal goymast i Saint Felix, Bispens Fodestad.
Glles skal han gravleggjast i Kathedralkyrkja i
Orleans.
Dei 10,000 Franks, som Vankarne i Stock-
holm sette som Løn fyr aa fakka Falsknaren de
Grüytters, hev Tenaren paa det Hotel i Vremen,
der de G.bndde, fengjet; han heiter Mebius. Ein
Portnar, som ogso vilde have Pengarne, fekk ein
lang Nase.
Stor Bufkap. Samuel V. Allan i Texas
(Amerika) eig 225,000 Naut, og til aa gjæta deim
held han 400 Hyrdingar med 8,000 Hestar;
hans Beitemarker er 338,000 [:] Kilometer store.
Eill Stol-sund Ein Skrwddar tok seg nyst
ein Tur gjenom Djurgcirden i Stockholm saman
med Kona si. Dei matte ein ung Laps.
Skræddaren helsade. Laper iddest ikkje sjaa paa
honom. »Det var daa underlegt«, sagde Skræddar-
Kona;" »hev du gjort honom nokot?« ,,Ja, ein
Klædning til 150 Kr., som han ikkje hev betalt««,
svarade Skræddaren·
Vinhaustcn i ngarn hev voret uvanleg
rik. Slik Vinavl hev dei ikkje havt sidan 1834.
Tunnurne hev vortet· ein dyr Vare og kostar meir
enn Vinen. ’
Glasgov-Ba11lc11 hev ei Underbalans av
93 Mill. Krunur, og derattaat er 202 Mill.i
Grunnkapital og Reservefond burtkomne. Det er
Uppspil, som det er Mun i. Solengje Heimen
hev havtBankar, hev ikkje slikt hendt,vert det sagt-
Det er Skuld, Svik og Fals paa alle Kantar. Og
det er ikkje i Amerika helder!
Afrika-Fetdnmalllt. Den franske Loytnant
Semelle var saman med Belgiaren Burdo paa ei
Ferd—gjenom Afrika fraa Vest mot Anst; den fyr-
ste er no daaen· Det var deira Maal aa etter-
rokja Landfkapet millom Tshad-Sjoen i Nord, At-
,-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
