Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
318
Fedrahcimen.
27de November 1878.
han laant vr Bpkernez so var det best aa laana
Maalet med.
Fyr det andre vilde han hava ein større Befar-
Ring; og fyr det tredie hadde han ikkje Hug og
Raad til aa skriva nger utan Betaling, slik som
vaare Maalskrivarar hellest maa. Han kjenner Maal-
"mennerne eitgrand fraa syrr, John Lie; han veit,
at dei sparer paa Skillingen, naar det gjeld Bøker·
Og ingen skal krevja, at ein Mann utan Raad skal
stræva alle sine Dagar utan Løn. Det gjeng ikkje
slik i Lengdi· Med Auga paa vaare Maal-
menn maa Ein segja, at John Lie hev gjort Rett
i aa skriva Dansknorsk, —- alt um Arbeidet ikkje
vart so godt som det kunde voret. Det er rime-
legt, at Joh1i Lie kjem til aa skriva fleire Fortel-
jingar paa Dansknorsk. Men um so er, so kann
eg vitna, at han ikkje gjer det syr aa ,,svika«
Maalsaki, men syrdi han ikkje hev Raad til aa
skriva fyr Folk som oss. Arbeidaren er si Løn
verd, og det er dei Dansknorske som betalar. »
— Fyr det sjorde er John Lie Skulemeistar·
Han er komen so langt inn i Dansken, at han er
bunden av den, men snaudt so langt, at han kann
sullt laysa seg ut att. Naar han skriv Vers, er
det ein annan Ting; der hev han Folkevisurne aa
byggja paa. Men skal han skriva fri Stil, so er
det vceldei danske Bøker, som sviv framsyr’n og bind
Pennen· Det er so underlegt, naar Ein skal til
aa skriva. Gin er upptamd med det, at so snart
Ein tek Pennen, so·ska·l Ein vera dansk; set Ein
seg so til med slikt Arbeid, so kjem Vaiien upp og
tryller (sorvirrer) Naturen. Ein kann ikkje lenger
tenkja ende beint fram som Ein Vilde tala; Boki
kjem i Vegen med sine ,,Kunstord« og tillærde
Svingar. Ein skal vera langt komen, fyr Cin vert
Kar til aa løysa seg heilt ut or denne Vanen·
Det er ikkje so greidt. ·
Men naar no slik ein bok-hunden Mann skriv
Dansk, so vert det galet paa den andre Maaten.
Rett som han sit og skriv ut av Boki og Leksa, so
dukkar hans naturlege Tanke upp, og so vert Leksa
sor trong· So kiler han inn Bitar og Brot av
sitt Eiget, og so scer me Vytingsmaalet, Knut
Trondsons Maal. Hjaa John Lie kann det ocel
og henda, at »Maalstraevaren« hev voret frmnme
Han hev meint, at Boki hans vart meir ,,norsk",
naar han hadde mange »Flugur« uppi· — Ja,
dersom ,,norskt« var det same som ,,smaklaust,« so.
Fyr oss Maalmenn kann det vera godt nok,
at slikt kjein ut og vert leset. Det »øydelegg
Dansken". Det vert verre og verre fyr unge For–
sattarar aa sinna seg ei brukeleg Form paa dansk-
norsk Grunn. Vil dei skriva reint, ,,klassis«,
so maa dei halda seg til sjolve Dansken; men den
vert for trong og usann. Skal dei so sleppa inn
det Norske, kor er daa den rette Grensa? slepper
dei inn for mnkje, so vert Maalet ureint og uklas-
siskt. Men slepper dei inn for litet, fo vert det
stivt og tungt, og gjeng dei ein ,,Millomveg,« so
vert dei inkonsekvente og suskande Til Slut vert
Røra so endelaus, at Folk med sunn Maalsans
segjer til seg sjølv: ,,nei, no er her ikkje onnor
Raad enn aa taka heilt Stig’’ og vera norsk·«
Og dei, som les, vil segja det same. ,,Norsk er
eit Maal««, vil dei segja; ,,Dansk er og eit Maal;
men Dansknorsk —! nei, lat oss daa helder faa
nokot reint og heilstøypt.«
— Eg hev alt no hayrt unge Forfattar-Emne,
som hev voret i Beit med denne Dansk-Norsken. Eg
hev voret so ærleg, at eg hev raadt dei til aa
halda seg til Dansken so godt dei kunde; men di
lenger det lid, di mindre vildeikunna det. ,,Denne
Bevægelse (Uppløysningi av Dansken) gaar af sig
selv, trods alt Skrig og alle Agitationer.«
Pcr Horgje k).
(Ve Jvar Blekastad.)
Han Per va Mann paa Horgje i Hedale han.
Dei ha støtt havt slike svære Ukse der paa Horgje.
So va dce ein Gong han Per hadde ein reint.
ska-stor ein, og som va sinnt au attaat· Um Sum-
reix da, so va han no mce paa Sætern han au,
men Budeia vart mest ibeit for honom, han vilde
berre stange ho. So senda ho Bo ne aat honom
Per, at han laut koma uppaa og ha ei Greie mce
Uksa. Ja han labba iveigen. Da han Per kom
innpaa Sætri, so kjem Uksen imot honom, og so
bar dae ihop mae Karom· Men da Uksen skulde ta
han Per paa Honni sine, so va dæ inkje meire dce,
hell han Per greip han mae ei Haand i kvart Honn
og gjorde ein Vipp, ——- so laag Uksen der. So
ropte han paa Budeia, at ho skulde koma og smigr-
ja paa han, og ho kom mae einsstorHafellstaurt«3)
og hamra paa Uksen alt dce ho orka, mea han
Per laag og heldt han. Sia bau Uksen alder te
mæ aa vilja stange Folk.
Ein annan Gong va han paa Fisking innve
Mugjin, og da va dce mce honom tvo Brør fraa
Haareilsta. Dessa tvo Karann va nok au sterke og
vilde gjerne dragast ve han Per for aa sreiste han,
men han heldt seg berre unda. Tett uttafor Bui
laag dce ein stor Lystarstein, som dae va halde sor
eit Karsstykkje, um tvo Kare kunde lyste han ve
aa ta ein ti kvar Ende. Da va dæ ein Dag, som
Haareilsta-Karann sat tvoeine inni Buenn, so sekk
deil)øyre noko domp so tungt, og dei ut for aa
sjaa, kva dce skulde vera ——: jau da va dce han
Per, han hadde tekje den Steinen og lagt han so
fint-uppaa Take Sia va dce stillt mce aa vilja
dragast. Kjeringji hass Per va sraa Sunde paa
Vaagaa· Men han sridde aat henna, so va dce
no mange som inkje likte dce taa di store Vaagaa-
verom. Da va dce ein Gong at ein taa dei likaste
Ungkarom der sekk mce seg han Lars Trælviken, so
meinte han, at da skulde dei no sakti pynte han
Per. — Han Lars va au ei chempe, han gjekk
like so sort paa Skjeisso paa Vaagaa-Jse mce ei
Halvtynne Konn paa Ryggje han som andre sor-
utta. Som dei kom aat Sunde um Kvelden, so
va han Per alt kome han og laag attmce Gjentunn.
Da va han inkje sein han Lars, men greip han
Per og rykkte han aav srampaa Golve. Men jau
da maa du tru, han vekkte upp ein Gris: han
Per uppatt taa Golve, sata han Lars og tulla
han ihop og stappa han aav inunde Sengji· Den
andre vart so rædd, at han sekk seg upp eit Glas
og hoppa utigjenom, enda dce skulde nok vera ri·k-
tigt hitgt
Han Omon Skomakarstugunn tala um ein
Gong, han va mæ paa Horgje og slagta, ette
han Per va so gamall, at han va kome paa Fø’raa.
Dce va han Omon, somjamnan hadde vore Slagtar
der før um Aari, og han hadde brukt ’cta stongje
i Nakkjen han. Men no va dce kome i Mote aa
slaa, og dce va gamle Gjelin som no skulde vera
Slagtar. Da va. nok inkje meire hell so han likte
detta han Omon. - Da va ein slik gresjele stor
Ukse, dei hadde denne Gongen au, som skulde
slagtas. Dei va ein 5—6 vaksne Kare um
Uksen, han Omon heldt ti Rompa· Men som
Gjelin slo, so rykkte han Omon lite Grand paa
Rompa, so Gjelin inkje tresfte rette Flekken, — og
Uksen sto like tak-« Aa-ja, Gjelin slo andre og
t) Fraa Gudbrandsdalen. M-) Gardstaur«
treia Gongen, men Uksen sto like peik. Da va
han Omon nie Knivskjeienn ette Knive sine,tøygde
seg sramover og trykkte han mittnie Nakkehole paa
Uksa, so han seig ende nemce Slea, da dce inkje
va nokon atti Rompunn te aa rykkje han aav inn- ·-
paa Slean. So skulde da Karann te aalyfte han
aav innpaa att, men nei — alt dae dei tok ti, so
vart Uksen for tung for deim. Eg lyt nok gaa
ette honom Far eg no, sae han Hans, som no va
Mann der. Han Per va ikkje uppe enda, men so ·
sto han no upp da, drog paa seg Brokji, kjippa
paa seg Skoann og va mæ.4 So steig han aav
uppaa Slean og reiva Rompa ikring Avleen sin:
,,Ohm!« sae han, —— so va Uksen uppaa att han.
Han Far saag han Per. Da va ein rar Skov-
na paa honom; so sælande brei over Akslenn, men
so smalna han ne og ne heile Veigen. Naar han
sekk for smaae Skjurto, so plega han berre aa kni-
pe ihop mae Armom over Bringa, so klauv han
Skjurta mitt ette Ryggje.
Kristimlia, den 26de November 1878.
Ekspeditionschef Hertzberg sorsvarar seg mot
Henrik Krohns Brev med aa sortelja, at han er
Faer — elder ein av Federne — til det Paalegg
i Skule-Jnstruksen, som handlar uni Bygdemaalet
iLandsskulen, og som me alle kjenner so godt
gjenom dei Bonnevie-Morgenbladske Fortolkningar.
Hr. Hertzberg legg det ut so, at han og Skule-
styret vil plent det same som — Storthinget.
Plent det same. Jkkje mindre, ikkje meir.
Og likevcel er Hr. H. reint paa Livet fyr, at Stor-
thinget no skal koma og stadsesta denne hans
Vilje og hjelpa sram denne hans Tanke. Han
vil ikkje vita av denne Stadfesting og denne Hjelp.
Han er reint vond paa dei 36,»som hev gjort, at
Thinget gav sitt Samtykkje til Tanken hans.
Det er merkjelegt detta. Kor kann det
hengja ihop tru?
Iau, segjer Hr. Hertzberg: ei Logsesting vil
medføra, at Læraren vert altfor bunden, altfor
usri·’ Naar Logi kjem, vil Læraren faa mindre
Rom til aa gjera som han sinn fyr godt, mindre
Rom til aa lempa seg etter som det sell honom
laglegt, meiner Hr. Hertzberg.
Men paa ein annan Stad sortel han oss, at
,,Jnstruksen« ,,vil være ligesaa bindende
for vedkommende Lærere og Autoriteter« som
ei logleg Avgjerd. Kor vert det daa av ,,Frido-
men?«
Dersom det er sannt, at den rette Meiningi
i Jnstruksen er den, som Hertzberg skriv upp: »Lce-
reren maa — ogsaa selv, for at kunne forstaaes,
saavidt muligt benytte sig as Barnets eget Maal-
føre« 1), ——- dersom detta er Meiningi i Jnstruk-
sen, og dersom Jnstruksen er ,,ligesaa bin-
dende for vedkommende Leer-ere« som Logi,
——— so vert Jnstruksen likso ,,tyrannis « som Logi,
og Logi likso »srilyndt« som Jnstruksen« Av den
Grunn kann altso ikkje Hr. Hertzherg vera so rædd
den loglege Avgjerd. .
Kvi er han daa rædd? Er det syrdi han plent
vil vera aaleine um detta Storverket? og kjenner
han seg so sterk, at han ikkje treng Hjelp elder
Samtykkje fraa Folksens Forsamling?
Me tvilar paa det. Hr. Hertzbergsortelsjø1v,
at endaa Jnnstruks-Paalegget alt er fleire Aar
gamalt,so hev det likevael verkat so litet, at t. D.
dei 36 Thingmenn —- Menn fraa alle Landsens
1) Logframlaget segjer, at ,,UndervisningeniAlmuskulen
saavidt muligt skal foregaa paa Barnets eget Tale-
sprog.«
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
