Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
4de December 1878.
s
Fedraheimen.
Janson heve gjestat denne Grendi. Det er so sjel-
dan, at me paa vaare Kantar have Tilgang til
aa sjaa og høyra slike store Menner, at det var
reint som ei Stortidend aa faa vita, at Janson
vilde koma hit. Maandag var» (25de Nov.) heldt
han fyrste Fyredraget sitt (,,dei tri Morsyster« og
,,Lurvehetta med Utleggjing) syre so mange Folk,
som det vel kunde rømast paa ein av dei største
Salom i Byen. Det gjekk daa her, som det ofta
gjeng med denne Mannen, at daa Fyredraget var
tilendes, hadde han mest lika so mange Vinen som
det var Folk og hoyrde paa — at det ogfo vart
nokre faae — og det reint faae — harme spaa
honom, mest fyre Maalet, er vel helder ikkje sjeld-
høyrt. «Jansvn eig eit underlegt Lag til aa draga
Folk aat seg. Han er so kjærleg, -endaa naar han
er streng; han er so frisk og sterk og norsk og
likavel so fin. Tru og Livsmod lyser ut or Au-
gom hans, so det er eit stort Under; eg segjer
Under, naar eg tenkjer paa den Motbrird, som
denne rake Aand heve røynt blandt sume av sitt
eiget Folk. Han heve« Gudsjelov, voret sterkaste
til denne Tidi, og det er vel aa vona, at det
verste er yverstridd fyre Janson no, so det vil koma
fleire Solskinsdagar heretter paa hans Diktarferd·
Tysdag Fyremiddag heldt Janson Fyredrag
uppe i Namdaleii paa Ranltmssletta fyre Over-
haldingarne. Overhaldingarne er staute Folk, store
og sterke i Kroppen, kvike og gladvceruge,’ med dei
best -upplyste Bygdarfolk og oftaste frilynde og
norsklynde, so det er ein Hug1iad aa vera i Lag
med deim. Det var no mange utav deim, som
ikkje kunde bida, til Janson kom upp i Overhaldi,
men som kom køyrande lange Vegjerne ned til
Byen Maandags Kvelden syre aa faa høyyra honom
snaraste det var Raad til. Det snjovade og bles
ein Grand Tysdag, men det skal hava møtt fram
.yver halvtannat Hundrad Menneskje paa Spii-
svenning likavel. ·
Tysdags Kvelden heldt Janson endaa eit
Fyredragi Namsos. Det var ,,Haddingssegni«
han fortalde og lagde ut. Det synte seg daa best,
korleids Folk her likade Janson, med di Salen
var mest lika full denne Gongen med. Det er
smaatt med Fortenesta syr Folk her som andre
Stader dette Bilet; men det skulde ein ikkje kunna
sjaa paa Fyrelesningarne aat Janson« At Jun-
327
son heldt Fyredragi paa Landsmaal, at Folket her
skynade det heilt ut, og at han sekk nog med
,,Handklapp««, treng eg vel ikkje aa fortelja.
dag Morgon reiste han søretter til Værdalsøyri.
Lesararne aat Fedraheimen vilja vist gjerna
vita, kor det gjeng med Maalsaki heruppe· No
vel, det heve voret myket Snakk um denne Saki
her, og det er sjølvsagt, at Meiningarne er nokot
ymislege; men elles er no ikkje Motstandetsterkare,
en at me tola det. Namsos er ein ny By (kring
30 Aar), og dei fleste Folk er innflutte fraa Byg-
dom og av Bondeaett, so me skulde ikkje vera
ukjende med Landsmaal. Og det er no Folk ikkje
helder, maavita. Borni her i Byen snakka so godt
norsk, at eg ikkje skynar annat, en at det maatte
vera Rett aa gjera same Kravet fyr deim, som det
no er gjort i Odelsthinget fyre Borni paa Byg-
dom. Lærararne her vilde vist ikkje hava nokot
mot denne Logi, for det er berre Maalmenner og
Maalniner fraa øvst til nedst.
Til ein Prøve paa Maalet, som Borni
snakka her i Byen, kann du sjaa paa denne
litle Barneregla herifraa, som Lærar« Pedersen
heve uppteket i »Børnebudet« sitt, eit kvikt og
lærerikt litet Blad, som kjem ut ein Gong um
Maanadenk):
Kraaka sat paa Harpapinn
saag seg. ut i Vestavinn,
saag ei Fløy paa Toppen staa,
saag eit Seil paa Raa’a laa··
Hei aa hei du Vestavinnl
Jmaarraa kjem han Papa din
med Fiken og Sukker til Smaabonna sin’.
Men hermed er aa merkja, at Ungdomen her
segjerlikso ofta (oftare?) «Segl« (eld. Sceggl) som
,,Seil« og alltid ,,laag«.
Der som Borni snakka«so godt norsk Maal,
synest det aa vera Synd, at dei skal nøydast til
aa bruka dansk i Bok og Skrin — og eg hadde
nær sagt i Tale, for solenge som det ikkje er greidt
Logbod um denne Tingen, er ein alltid i Uvissa
um, kvat han skal gjera. Berre no det komande
k) Kostar ei Kruna fyr Aaret med Postpengar.
Ons-"
Stortinget kunde og vilde gjera eit Tiltak paa denne-
Leidi, so baade Maali fekk same Retten-
·I·.
Kristiania, den 3die December 1878.
Hr. Ekspeditionschef Hertzberg fortel oss i
Aftbl., at Grunnen til at Fjellfolk er meir livlege
og aandssriske enn Utmannen skulde vera i stor
Mun den, at ,,den ved Bogsprogets og Vygde-
maalets indbyrdes Forskjelligheder sremkaldte Øvelse
i at sammenstille og overføre fra det sidste til det
første Tankens Udtryk allerede hos Børnene er
egnet til at fr emkald e et mere lev end e Tanke-
arbeide og dervedformidle en større for-
mal Udvikling«
Etter detta skulde det verabest aa gjeva Flat-
lendingen (og Bybue11) Lefe- og Lærebøker t. D.
paa Svensk. Det vilde vera leidt, um Flatlendingar
(og ’Bybuar) skulde liggja til atters i Vit og Aand
av ein Grunn, som det daa leet seg gjera aa
retta paa.
Av same Grrmn burde dei Svenske i sine
Aalmugskular innføra d ans k e Lærebøker; dei Danske
burde innføra tyske, Hollendingarne flamske,
Tyskerarne hollandske o. s.fr. Den Hertzbergske
Lærdomen vilde, dersom han var sann, snu upp
ned paa all Verdens Maal- og Skuleskikk.
Det hev lengje voret trutt, at det var med
Barnet som med vaksne Folk: at det kunde tenkja
lettast og best og med mest Liv, naar det sekk tenkja
og lcera paa det Tungemaalet det best kunde. Men
kannhenda Hr. Hertzberg fær Folk til aa tru nokot
annat no. Hr. Hertzberg er ein ,,Autoritet,« og
skulde forstaa seg paa Skulesakeri —-
Me skal hellest vera so ærlege aa leggja til,
at det er ,,en forstandig 11·ndervisning« i Fram-
andmaalet, som Hr. H. trur skal gjeraso store Ting.
Og daa vert der iallfall eit Slag Meining i det.
,,Forstandig Undervisning« i eit framandt Maal er
visseleg til Gagti fyr den »formale Utvikling«. Men
det fyrste Kravet til ei ,.forstandig Undervisning«
iFramandmaalet, er — at Undervisningi gjeng
syr seg i Heimemaalet. Derimot det aa gjeva eit
Barn ei Bok paa eit framandt Maal og segja:
ver so god les og forstaa! og aa setja Barnet inn .
paa ein Skule, der Læraren talar Framandmaalet,
Guten reis upp og gjorde eit Stig fram.
,,Er du buen til aa døy, Prest?« spurde han.
Presten drog seg ifraa og saag fcelen paa
Guten.
»Cr du . . fraa Vitet?« stotad han.
»Er du buen til aa døy?» sagde Guten upp-
.att og fatad Presten i Nakken med eit grepa Tak.
Presten kraup ihop som ein Vott under Neveu
hans —: ,,Nei!« jamrad han med strøypt Mæle.
,,So lyt du døy ubuen,«’ sagde Guten og lyste
i honom. «
Presten krabbad seg skjelvande inn aat Bagt-
kanten og klorad seg fast med eit Krampe-Tak.
»Hugsa paa, at eg er Prestl« bad han; »det er
ei fæl Synd aa drepa ein Prest —!«
« »Snakkar du um Synd, du au —?« kvceste
Guten med skjerande Tenner. Han riste Presten
so Baaten skok.
,,Tenk paa Vaarherre, tenk paa Vaarherre!«
jamrad Presten. » ·
,,Kven tenkte du paa, daa du stod fyr Altaren
og vigde Bergljot Haukastad og Paal Braate?«
Presten kvakk, so han sleppte Taket.
,,Er det du —? Var det du, som —-?«
»Mann .
,,Ja! —- Skynar du no, at du maa døy?«
,,Krev av meg alt det du vil, men spara Livet!
Spara Livet! Drep ikkje Presten din!« —- Han
bad som eit Barn-
Men Aasulf tok ’n(med baade Henderne og
lyste ’n utyver Vaatkanten ——: ,,til Avgrunns med
degl« sagde han-
,,Lat meg . · . lat meg faa . . . lesa . . .
Fadervaaret,« kviskrad Presten, vitlaus av Rædsla.
,,Les,«’ sagde Guten og sette ’n nedpaa att.
Det var kolmyrkt; Vinnen aukad paa. Deri vesle
Baaten dansad paa Baaretopparne.
,,Fader vor . . . du som er i...Himmelen,«
sagde Presten. Han sat og skalv; han samlad ikkje
det han sjølv sagde.
— ,,Spara Livet, Aasulfl« skreik han med
ein Gang i. ,,Gg skal gjera deg til ein rik
· . defsutan var det Tarald, som hadde
Skuldi . . .« .
,,Les!« skreik Aasulf·
,,Fader vor . . · du som er i Himmelen....
Helliget . . . vorde dit Navn ..... Eg skal kaupa
deg ein Gard, Aasulf —l«
,,Dersom du vil lesa Fadervaaret, so er det
best du skundar deg no,« sagde Aasulf og drog
Presten heilt upp i Armarne sine.
,,Til . . . komme dit Rige .
. . . Ske din Vilje . . . som i Himmelen, saa og
. . . paa Jorden —«. -
Daa kom der rasande ei forfcelande Vindslaga
ovantilNuten. Det peip og tautiLufti, det sjoad
og saud yver Vatnet, Baarurne lyste seg liksom
Sjøar. .. daa krengde den vesle Baaten heiltyver
paa Sida, og baade Aasulf og Presten datt ut. —
Aasulf sleppte Presten og vilde symja; Presten
treiv i Rædsla fast Tak i Aasulf, og so gjekk dei
til Botnar baade tvo. Vinden skreikiVergskorterne,
svarte Baarur dansad med Skavlar og Skum bort-
yver Vatstromen; det høyrdest korkje Skrik elder
Rap; men Baaten laag ogskumplad og hoppad paa
Bylgjetopparne og dreiv i Land i ei Vik og vart
liggjande. — sp
Kor det gjekk med Bergljothev eg ikkje fenget
spurt· Det er lengje sidan detta hende, og Gud
Fader »aaleine veit um all den Sorg og Naad, som
sidan kann ha voret uppeiVerdi, men no er gøde
og gløymd.
..Ske...Ske
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
