Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
»
- fyr Kyrkja—i desse sundrivne Tider.
334
Fedrahcimcn·
imot mest »11 Gonger og ei onnor Tid knapt 5
Gonger so mykje Varme og Ljos som Jordi.
Merkur er 16 Gonger mindre enn Jordi og veg
berre Fjortandeparteii so mykje som ho. Ein Mann
paa 200Mvilde ikkje vega meir der enn eit Barn
paa 100 F her. Merkurdagen er 24 Tim. 25
Min. Merkuraaret er berre 88 av vaare Dagar,
Sumareti soleids berre 22 Dagar lang, og Varme-
skilnaden millom Sumar og Vetr er so stor, at dei
Skepnur, som skal liva der, maa ha ein heilt annan
Natur enn dei, som me kjenner. Og so vantar
Merkur venteleg Luft — det hev ikkje voret Raad
aa upptekkja nokon Atmosfoere paa denne Planeten —,
og me veit, at Lufti i stor Mun jamnar Varmen
og Ljoset paa Jordi, daa Solstraalarne brytst, strakst
dei naar Lufti, og brytst meir og meir, ettersom
Lufti vert tettare, under si Gonga igjenom heile
Lustkrinselen, som er ei 10—12Miler. Paa hoge
Berg, der Lufti er tnnnare enn nede ved Sjomaalet,
er det stor Varmeskilnad til ymse Tider og paa
ymse Stader. Botanikaren Hugh sann iDecember
Maanad hitt Aaret paa ein Topp iHimalayabergii
Asia Kl. 9 um Morgonen 44 Varmestig (—s— 440 R.)
i Soli, men 472 Kuldestig (—:— 4.05 R.)iSkuggen,
og denne Varmeskilnad paa heiled48.05 B. hadde
sin Grunn mest deri, at den tunne Lufti ikkje aatte
Magt til aajamna Solvarmen, soleids som tjukkare
Luft gjerer· Paa Merkur, som heilt vantar Luft,
vil difyr Hiten um Dagen vera so stor, at Kvik-
sylvet i ein Varmenicelar vilde vera i sjodandeTil-
stand, men um Notti maa det vera so kaldt, at
Kuldeii ikkje leet seg mcela, og eadaa um Dagen
vil det vera mest likso stor Skilnad paa Stader,
som hev Sol, og Stader, som liggiSkugge, liksom
utoleleg Solbjarte maa skista med det svartaste
Myrkr. Berre det, at det vantar Luft, er nog til
aa tyna alt Liv, og er det ikkje Luft, so kann det
helder ikkje vera Vatn· Paa Merktir vantar altso
alle Vilkor syr organiskt Liv, slikt som me kjenner
det. Me skylder elles aa leggja til, at ikkje alle
Astronomar er samde um, at det ikkje finnst Luft
paa Merkur.
Større Von um slikt Liv ’er det paa Venus.
Denne Planeten er mest jamstor og jamtett med
Jordi, og Vennsdagen er berre 35 Minuttar stnts
tare enn Jorddageii. Venusaaret er 225 av vaare
Dagar. Venus tek imot 179 Gonger so mykje
11te December 1878.
Varme og Ljos fraa Soli som Jordi. So langt
nord elder sud fyr Midlina paa Venus, som Neapel
ligg nord fyr Jord-Midlina (410), sell det enno
likso mykje Ljos og Varme der som paa sjzeilve
Midlina her (ved ’Jamdzzigerleite)· — Soli stend ved
St.-Hansleite rett yver dei Stader, somligg 23V20
nord syr Midlina og ved Joletider rett yver dei
Stader, som ligg 231Z2 0 sudlfyr Midlina; berre
ved Jamdogertiderne stend ho rett yver Midlina.
Detta kjem av di, at Jordaasen gjenom Polarne
ikkje stend loddrett paa Planet gjenom Jordbanen,
men i ein Vinkel av 66V20 —Venus hev ogso eit
Luftlag ikring seg, Secchi hev sunnet, at detta er
173 Gong so tjukkt og hev 11-3 Gong so stor ljos-
brjotande Kraft som vaar Luft. Alting paa Venus
minner soleids i merkjeleg Man um vaar jordiske
Heim, like Dagar og like Næter, likeins Graalysing,
Skyer, Berg og Dalar, kannhenda ogso Land og
Hav finnst der. Men Venusaasen stend mest lodd-
rett paa Venusbane-Planet, og det er ein leid
Ting:« det gjerer, at det ikkje er skiftande Aars-
tider paa denne Kloten. Det er eit glodheitt (trop-
iskt) Belte — visst nog mindre heitt, di lenger Ein
kjem fraa Midlina, men ved Midlina og langt ut-
yver til baade Kantar likvel utolelegt varmt — og
utanfyr detta Beltet tvoiskalde Belte kring Po-
larne, der det er ædeleg Vetr. Dyr og Plentur
med same Natur som dei paa Jordi vil sjølvsagt
ha vandt fyr aa trivast, der Varmeskilnaden er so
stor paa dei ymse Stader og so ubrigdeleg alle
Stader som paa Venus. Organiskt Liv kann iall-
sall ikkje trivast utyver heile Kloten, soleids som
paa Jordi. (Meir.)
Brevseudingar.
1. Vrlfjordcll (N·ordland) 23de Novbr. Her i
Velfjorden sorstend me oss paa ein einaste Ting:
aa spara; men det forstend me tilgagns —— elder
til Ugagns.
og Valmann —, somi er so sparsom, ats han ikkje
les so mykje som eit einaste Blad. Og dettrengsh
at me tek det paa den Maaten, for me er fatike.
Me er so fatike, at me hev ikkje eingong Raad til
aa itetta ijrkja vaar, som no hev stadet utett og
runnet so lengje eg kann minnest; — men so er
eg no ’kje meir-enn 80 Aar helder. Aa arbeida
Me hev· mill. A. ein Ordforar ——,
Veg gjenom Bygdi hev me no slettikkje Raad til;
eg tvilar mest um me hadde Raad til aa lata
andre byggja Veg aat oss, um dei baud seg til.
Slikt som Skulemeistargardar, som Logi talar um,
er her ikkje tenkjande paa. Men det er no ikkje
meir enn 3 Aar helder, sidan Velfjorden fekk eiget
Skulestyre·
Men kor arme me enn er, so er detdaasume
av Ungdomen, som lætst ver«a Karar og gjeng stad
og held Avisur· Det er sjølvsagt gamle ,,Almue-
vennen« med alle hans ,,Tillaegshlad« og »Følge-
blad« og»Premiar« av ymse Slag;for Fedrarne i
Bygdi segjer, at detta er det trøysamaste Bladet.
Men so er det sume, som vert leide av ,,Almue-
vennen« lell, og so slcer dei seg galne og held
»Verdens Gang« og ,,Norge««, — ja eg, Synda-
ren min, hev endaa tullat meg so reint hurt, at
eg held »Fedraheimen« og hefter meg burt med
aalesa,,Storthingstidende.«· J Sanning, ,,’Ungdo-
men er galen i vaare Dagar’, som Salomon segjer."
Men no kjem det verste av alt. Her ein
Dagen sann Bindolarne og Sømna- og Vei-ga-
veringarne paa det, at det skulde vera Moro aa
faa«ein Eimbaat hit aat Bygdi, og sume av
oss var daa so kaute og ,,karavorne", at me vilde
vera med paa detta! Og tenk, ·— no er Eimbaa-
ten ferdug, og den 15de Novbr· var han her og
glytte innum oss. Baaten heiter hellest ,,Torg-
hatten« og skal ganga att og sram her tvo Gan-
ger um Vika, og me, som unge er, meiner at han
vil gjera Gagn og kannhenda søra litegrand Folke-
skikk til Bygdi« — Eg veit ikkje annat aa segja,
enn at Ein foer vona me seer Vit, naar me eldest;
for hellest vart her ingen aa velja paa tildeikom-
munale Umbod, naar dei gamle eingong gjeng
hurt. J. N-
11. Frosta, 3 Dec. Det er ei gild Tid her
fyr den, som hev Hug til aa læra nokot, no etter
at me sekk Hogskulen hit i Bygdi. Han er godt
likt og hev 15——16 Læregutar.
Jsjor Vetr var her fælt til Strid millom
Hogskulelcerarom (Bentsen, Kuloyi, M. Skard) og
Presten her. Det bar laust um Gudsbilcetet, uin
Friskule og Aalmugskule o. s. b. J denne Stri-
den var det nok ikkje Presten, som greidde seg
best. —
T-
Eiti Friteukjar.
Ei Forteljing or Samtidi.
(Ved Forf. til »Av laak Ætt««.)
" 11-
Vognramling dunad; Vogni kjoyrde fram syr
Dyri, og alle spratt upp, Prestfolket i stor Gleda.
Men Ragna vart nokot raud. Ein Minutt etter
stod baade Hans Vangen og Eystein HaukiStovaz
Hans armtokst med Foreldri og Syster si og var
overlag glad, Hauk helsad fint og blidt som ein Kjen-
ning i Huset og bpygde seg framifraa djupt fyr Ragna.
.,God Kveld i Huset og og glad Jolehelgl«
ropad Hans. ,,Her er den store Utlandssararen
og vise Mannen Eystein Hauk, og der« —— han
tydde paa Kapellanen — ,,er den strenge Guds
- Mannen Balle, Kapellan no, Prest sidan, tilslut
Bisp, — ein grunnmurad Theolog og ei sann Stydd
De vil koma godt
til Lags, dersom de ikkje kjem i Slagsinaal um Trui".
Der vart Prat og Laatt, Frua skjenkte Vin,
deiFramande kom til Sæte; snart var Bordet yver-
skipat, og so bar det inn i Matstova, der Jule-
grauten og Jolesisken stod og rauk i store Fat og
,,ventad paa Folkehjelp.« Presten las Bordbøni,
som ikkje vart hoyrd paa med vidare Andagt. Ragna
og Balle sat mest og glytte etter Hauk, men Hauk
glytte paa Ragna, og Frua saag paa Hans, um
han hadde vakset nokot det siste Aaret, og um han
hadde komet seg i Hold og Vænleik.
Den som talad mest med Bordet var Hans.
Hauk var helder faamcelt. Presten spurde so smaatt
etter nm Utlandsferdi hans; han svarad greidt, men
stutt, og ofta i so flygtenkte Ordelag, at det var
vandt aa sinna ut hans rette Meining.
Kapellanen vilde og gjerna hoyra fraa Utlandet.
Koss stod det til med Kristendomen i Frankrik?—
Aa, so ymist. Det var der som her: Der var
Folk av alle Slag. —- Men var daa ikkje Stor-
mengdi ukristne? — Aa, av upplyste og bokloerde
Folk var det vael mindste Flokken, som Ein kunde
kalla kristne. — Men Sedugskapen? Var der ikkje
sælt med Rotenskap og Tuktloysais — Aa, naar
Ein reknad ifraa visse Lag, i visse Byar, so kunde
det voel vera paa Lag der som andre Staden —
Jaso· — Balle skjegglad ustød burtpaa Hauk og
talad ikkje vidare med honom sidan.
Daa dei kom fraa Bordet, vart det framsett«
Ettermat med Vin; Pipa kom og fram. Samtalen
gjekk like radt, men detvar enno Hans, som svallad
mest. Han var ein frisk, glad Gut; Moeri sat og
huggad seg med aa sjaa paa ’n. Presten og Balle
sat og røykte, glytte av og til burtaat Hauk, som
sat nokot ifraa med eit mindre Bord og smaasvallad
med Ragna. Prestarne var meir tigjande og Balle
saag ut til aa lika seg overlag litet, um han enn
provde aa tvinga seg Hans gaadde detta og lo.
»Bry dykk aldri umHauk,« sagde han. ,,Han hev voret
iParis, han, og lært Franskdom, so no likar han best
Kvendelag; men berre bie eit litet Grand, so vert han
snart norsk att, held seg til Pipa og Glaset ogloet
Koinnfolket hytta seg sj;kjlv.« · Balle beitsegiLippa,
Presten smaa-mylte: ,,Ungdomen er meir bljug
av seg her i Norig,« sagde han.
,,Det er sannt!" tok han atti, »du hev væk
leset denne nye Novellen, ,,Virginia«, som Folk hev
ventat so lengje paa?«
»Virginia?—Huff! det er ei faelBok»« svarad
Hans med ein Smil-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
