Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fedraheimen.
Eit Blad aat det norske Folket.
Kjeut ut kvar Onsdag og Laurdag.
Pris fyr Fjordnngaaret: ?
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreacit.
Onsdag den 8de Jannar 1879.
Lysingar kostar 10 Ore
(3 ß) Petitli11a, og daa
etter Maateti fyr større
Bokstavar. ·
ZL Aarg
Amerika-Brev.
Chicago, 11te Dec. 1878.
Aa liva i Bal-Stuen er syr Amerikanaren
likso naturlegt sont syr Fisken aa liva i Vatnet.
Er eit Val yverstadet, og det er eitlitetPusterum,
fyrr dei tek til aa strceva med næste Val, er det
so audslegt, plent som det ikkje var rettugt »ame-
rikansk« lenger· Og no, etter det store Bal-Stræ-
oet heile Vetren, Vaaren og Hausten, og den mest
svevnlause Otten, medaii Valget stod paa i Okto-
ber og November, synest det vera enndaa meir
daudt og audslegt enn hellest etter Vali. Denne
Gongjen var det ikkje berre Spursmaal um, kven
av dei store Partiom skulde hava Magti·«i Landet,
, » —.— det-dat.ei....stor...»,.Sak..——c.aa»tstrid:a—«...u1n,«»».det..-xar.—»,
,,Pengesaki’«. Og der sinnst ikkje Sak, som Fol-
ket kan stræva og bala so hardt med, som med
denne.
Grunnlogi hev gjevet Kongressen (det ameri-
kanske Storthing) Magt til aa ,,mynta« Pengar·
Daa Borgarkrigen (imillom Sydstatom og Nord-
statom) kom paa, laut Landsstyret hava ei uhorveleg
Mengd» Pengar til aa driva Herstellet med. Det
var Uraad i ein Hast aa faainn alle desse Peng-
arne gjenom Skatt. »Styret laut laana, og gav
syr dei laante Pengarne renteberande Skuldbrev,"
som det batt seg til aa loysa inn med Mynt innan
ei viss Tid. Men det munad " ikkje-· So visste
Kongressen seg inkje onnor Raad enn aa gjeva
Styret Loyve til aa laga Papirpengar, endaa
Grunnlogi berre gav det Lovve til aa ,,mynta«’.
No vart daa Landet Vonom snogare yverfloynit
av Pengesetlar, som Regjeringi- gav ut fyr alt, ho
skulde kaupa, og som ho lønte Soldatar og Em-
baetsmenn med. Og desse Setlar skulde «alle god-
taka som sullgode Pengar. Dei kallad deijamnast
fyr ,,Grønryggjer’«, av di dei er grone paa Baksida.
Paa ein slik Pengesetel stend det, at Regjeringi
tskylder den, som hev honom, ein Mynt-Dalar·
Men det stend ikkje, kvat Tid Regjeringi vil lata
honom saa denne Dalaren. Aa daa ,,einkorTid
er inga Tid-O so tvilad mange lengje paa, at
den Tidi nokon Gong vilde komn, daa Regjeringi
vilde elder kunde loysa inn Setlarne sine. Daa
Folk no ikkje kunde negta aa taka imot deim som
Betaling fyr Skuld, so sette deiPrisarne sine upp,
anten det var fyr Arbeid hell Varar, so at du
laut gjeva halvannan Gong so mange Papirdalar
som Gulldollars syr ein Ting. Folk tenkte: Er
Pengarne daarlege, so lyt eg hava so mangefleire
av deim fyr aa staa meg mot Tap. So flaug
daa Verdet av desse Setlarne upp ein Dag og
ned den andre, etter som Ordet gjekk um, at Kort-
gressen vilde elder ikkje vilde gjera Aalvor av aa
loysa deim inn med Mynt. Ingen visste, kvat
han hadde· Kongressen tnklad no med ,,Penge-
spursmaalet« jamt og stødt, men ein Dag i Aust
og ein annan i Vest. Eit Bil snakkad han um an
loysa inn, eit annat Bil · paalagde han Ne-
gjeringi aa gjeva ut meir av same Slaget, endaa
yngste Domstolen hadde avgjort, at det var imot
Grunnlogi. Jau, tilslut sastsette daa Kongressen,
at Jnnloysningi skulde setjast i Gang den 1ste
Januar 1879. Og no steig Verdet ao Setlarne
jamt, etter som det leid ncermare denne Dagen.
No er ein Gronryg mest likso god som ein Gull-
dalar. Regjeriiigi hev no i lenger Tid dregetihop
Gull til aa loysa inn med-·
..».Men ·d,g.a),,detzf«txo«sprngarde Tider, var det
mangein som tenkte og sagde: Kvifyr skal Regje-
ringi kaupa inn Gull og leggja ihop Gull av Tol-
len fyr aa loysa inn desse Setlarne? Ho skulde
helder minka Skatten aa gjeva ut meir Setlar,
so det kunde verta fleire Pengar millom Folk og
betre Tider. Strakst tok samvitslause Politika-
rar yver heile Landet til aa preika fyr Folket:
Det er dei hjartelause Kapitalistarne (Pengemenn),
som vil hava Gronryggen avskaffat, fyr at Styret
skal noydast til aa kaupa Gull av deim i dyre
Domar. So skal det arme Folket utpinast med
Skatt fyr Kapitalistarnes Skuld. Fyrr Regjeringi
scer skrapat ihop Gull nok til aa loysa inn Grøn-
ryggen med, vert me Fant alle Mannt Er me
ikkje eit sritt Folk? Kann me ikkje gjera oss nett
kvat Slag Pengar me vil, og ikkje spyrja korkje
Kapitalistar elder Kongar elder Pavar, um dei
lika deim elder ei? Lat oss avskaffa Jnnloysings-
logi att! Lat oss paaleggja Regjeringi aa gjeva
ut Setlar, sotn aldri skal løysast inn att. Og ho
skal gjeva ut so mange Setlar, at kvar Mann og
Kvinna og Barn i Landet kann saa alt det dei
treng um! Daa vert det aldri harde Tider meir!"
Dei, som foor med slikt Gapesnakk vart kallad
Grønrygg-Menn elder — slett og rett — »Grøn-
ryggjer’«. Og ei stor Mengd ao Folket trudde paa
deim. Ja i sume Statar fengde denne Grønrygg-
Trui i Folket som Gld i Stry. Dei tvo store,
gamle Partiarne, som laag og nappadst um Yver-
taket, saag forbinad paa detta« Mangein av deira
Hovdingar tenkte daa med seg: Detta er nvkot til
aa fanga Folket med! Vaart Parti. skulde preika
Grønrygg-Læra, so fekk det Mengdi paa si Sida
og var visspaa aa vinna ved Valet· Freistingi
var for stor, og Demokratarne ·sall· Ein stor
Deil av deim kneboygde seg syr Grønrygg-Avguden
syr aa faa Siger. Det republikanske Partiet laut
daa taka den Raad aa preika rein Læra imot
Gronrygg-Kjettardomen. So vart det eit Laup, ei
Preiking og ei Skriving yver heileLandet, so ein kunde
drukna i det. Upplyste og ærlege Meiin undrast
paa, kvi so mange leet seg tulla burt i Grønrygg-
Ørska· Det synte seg, at det jamnan var dei faa-
kunnigaste, som trudde paa denne Læra· Deikon-
servative Avisur i Landet skreio daa: Slikt kjem
av, at meikkje heve Politik i Folkeskularne.
Det saag stygt ut; men det synte seg daa til Slut,
at Vitet vann yver Vitloysa. Myntmennerne fekk
flest Royster, og det republikanske Partiet vann.
No kviler me daa paa vaare Laurbær; men
Politikararne likar ikkje aa liggja yrkjeslause, og
daa dei mismaetar alt annat Arbeid, so vaagar eg,
dei alt slipar Vaapni sine att til næste Valstrid«
(Meir.)
Ein Idealist.
(Skizze.)
Paal Olsen var Landhandlar· Detvar godt
Hovicd paa Karen; men han dugde ikkje til aa
handla. Det han hadde best Vit paa var aa heila
Sjukdomar. Detta hadde han etter Mor si, sagde
Folk; for ho hadde voret Jordmor. Visst er det:
han gjorde Folk friske, som ikkje Dokteren hadde
kunnat hjelpt, og etter kvart som han fekk mykje
aa gjera i Doktervegjen, so sluttad han meir og
meir med Handelen, og vart tilslut full Kvaksalvar.
Men nokon Kvaksalvar av det vanlege Slaget
var Paal Olsen ikkje. Han arbeidde ikkje einast
syr ,,Peningen««. Snarare var det hans Tra, at ’
ein Dokters rette Arbeid var det aa gjera segsjglv
utrengd. Gin Dokter var til syv aa halda Folk
friske, ikkje syr aa liva flust og gjera seg rik av
Folks SjukdomarZ meinte Paal. Han var eit Stykkje
av ein Idealist elder Tankestrævar. Men detta
vart, som du kann vita, hans Ulukka.
Han tottest sjaa, at Folk sjuknad og veiknad
meir og meir, di lenger det leid. Dei Unge hadde
jamt mindre Helsa enn dei Gamle, og so alt fort.
Av Dokterar vart her sleireog fleire, og av Me-
distn vart her uppoydt meir og meir; men Sjuk-
domen vaks, og Helsa minkad. ,,Gjeng det lengje
paa denne Maatem« tenkte ’n Paal, ,,so vert Landet
eit Sjukehus syrr me varastl« Han grundad og !
grundad, koss han skulde finna ut ei Boteraad syv
detta, so Folket kunde sterkna til att og faa Magt
liksom fyrr· Og so lengje grundad. han, til han
tottest ha funnet det ut. «
Han bryggde ihop ein Dtykk, som saag ut
som Ol, men hadde ein meir ram og harsk Smak;
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
