Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
· — maatte vera det.
15de Januar 1879·
Fedraheimen.
15
han hev satat Tanken med Maalreisningiz og hev
han det, so skruemest han ikkje burt av nokre Bok-
stavar. Det kunde henda ein og annan var so
,,norsk«, at han gjekk fraa Arbeidet, berre han saag,
at einkvar Maalmannen skreiv »vi« fyr ,,me«; men
so ,,norsk«’ er veel ingen, at han gjeng sin Veg,
avdi haii sinn ein »stum t« i Enden av nokre Ord.
Slikt er han dessutan van med fraa »Dansk-ersken.«
Me skal ikkje gjera desse Ting større enn dei er.
Meii paa same Maaten kann Ein vcel ganga
ut ifraa, at den, som fyrst hev satat Maaltanken,
han leet seg helder ikkje strakst skrOema ifraa, syrdi
ikkje alle Maalmenn skriv plent etter eit Mynster-
Sjolv rettar han seg etter den, som han hev mest
Trii paa, anten det no er Aasen «elder ein annan,
og dei andre lcet han hava same Retten til aa
samla seg um det, dei finn best. Og etter kvart
som dei ymse Skrivemaatar vert fullt kjende, vil
det verta lettare aa velja, og lettare aa svra dei
gode Ting fraa dei u-normale Skrivemaatar yver
paa den, som vert den normale.
Men detta maa gangajamt og naturlegt· So
lengje Folk gjer seg ei Samvitssak av aa skriva
paa den elder den Maaten, fier dei faa Lov til
det, —- berre dei skriv solkeleg og god Stil.
Lat oss berre ikkje vera so »norske«, at me
skil Lag med kvarandre fyr slikt Smaaplukkl Me,
som vil vaaga det store Verk aa verja vaartMoers-
maal fraa den Dauden, som alle vaare Heimedanskar
so dyrt hev svoret det, me maa hava so mykje
Tolsemd, at me kann arbeida saman trass idesse
stakkars Bokstao-Stridsmaal.
Og difyr: lat oss samlastum Hvyems Samlaql
Og tak aat og skriv Skulebvker, koar Man11, som
kjenner Kalll — Her er mange, som ventar.
Nordfjord 2dre Joledag 1878.
F. B-
Hr. Bladsthrarl Eg vilde vera takksam, um
De sv·ilde taka inn i ,,Fedraheimen« desse tvo
tri Ordi-
J Lista yver Lagsmennerne i det norske Sam-
lagsstend, at eg er ,,Amtsskolebestyrer«. Dette er
eit Mistak· Eg er inkje Amtsskulestyrar, eg er
derre »Andenlcerer« ved ein Amtssknle.
Glias Sliielvcev
Kristimtia, den 14de Januar 1879.
Hr. Henrik Krohll hev gjenom »Astenbladet«
(No. 3) sendt Hr. Ekspeditionschef Hertzberg det
Gjensvar paa hans ,,aabne Svar« um »Maalsaki,
som han (K.) ordad um i ,,Fedraheimen« fyr 4
Decbr· Artikelen er lognt skriven, men bvygjer
ikkje i nokot Stykkje av fraa det, som stod i den
fyrste Artikelen, det ,«,opne Brevet« i ,,Fedrahei-
men«; det gjeng helder hard Sjogang imot Eks-
peditionschefens Stræv med aa gjera Skilnaden
millom Bygdemaali og Maali aat dei ymse norske
Forfattarar mange Gonger større, enn han verke-
leg er, og hans Kyt med dei Skuleplanar, han hev
fengjet i Stand, men som Jnkje segjer og Jnkje
gjer, allvisst ikkje til aa fremja Saki· Hr. Krohn
segjer i Sluten av Artikelen: ,,Fyr meg stend Saki
sigerviss, ja mi Von er endaa større enn nokat
Sinn tidlegare, daa Maalsaki alt hev naatt Resul-
tat, som eg ikkje ventade aa uppliva· De kunde
difyr gjerna spart Dykkar »Rørelse«. Saki hev
vunnet yver det verste og skal sigra, so sannt som
eg trur paa mitt Folks nationale Livskraft. Ho
skal sigra med elder utan Dykkar Hjelp og trass i
den Regjering, me no hev, som visstnog lengjehev
hengt ved Taburetten, men enno ikkje hev lagt
fram i Dagen eit einaste historisk Merkje paa, at
ho stynar det norske Folks nationale Krav, men
tvertimot —— med elder imot sitt Vit —— Gong
paa Gong gjev Vitnemaal um det motsette· . . .
Derimot tykkjest det meg vera hugillt rvrande aa
sjaa ein Mann med Dugleik og Hjorta, som ein
Gong hadde Syn fyr ei stor Sak og eit »livande
Ynskje« um aa saa henne gjenomserd, lata seg
soleids innsnvra i dei kalde Synsmaatar hjaa eit
,,System«, at Jdeeii litet um Senn hev ,,falmet
og blegnet«, so det berre stend att eit graatt Toke-
bilcete. Det er røran«de, segjer eg, aa sjaa den
same Maanen, i· Staden syr i Gleda aa nytta
det fyrste Hove til aa leggja sin varme Htig og
si Stelling i Arbeidet fyr ,,vor fælles Ungdoms-
kjaerlighed«, aa stoyta fraa seg den Haand, som
Folkets Utvalde retter fram, og seiij aa minska
den Tydning, som ei Raadgjerd av Storthinget
hev og enno meir kunde saa ved ein loyal, skjot
og interesserad Akcept fraa Forretningsforaren fyr
»den tidovende Magt.«
Lcikntlger, Sogn, 7de Jun. ,,Gutasamlaget«
vaart gjeng det godt med. Ordskistet besnar nokot
med kvart, etter som me venst med aa tala. Dei
siste Emni me hev havt nppe er Namneskikken og
Maalsaki. Her er hellest saae Namn her i Bygdi;
dei, som mest brukast er: Ola, Eirik, Nils, Sjur,
Hans, Johans; —- Brita, Kari, Synneva, Anna.
Her finst ikkje mange Namn med sramande Endin-·
gar. Namnboki hans Aasen hev me fenget Tak i;
Aasen sortener stor Takk fyr detta Arbeidet. —
Maalsaki hadde ikkje mange Motstandarar her.
Den Motstand, som var, studde seg til dei gamle
Grunnar· Dei fleste i vaart Samlag er Maal-
oener. Berre dei no gjorde Aalvor av med aa
skassa seg Maalboker og Maalblad, so vilde dei
faa Maalet sitt endaa kjærare. —
Tredie Joledags Koeldeii hadde me ,,Fest« i
Samlaget i Skulehuset paa Halland· Veggjerne
var prydde med Flagd, Fantir og Bilcete; der var
,,uno«pe« 1) baade med Mai og Drykk, og songet
vart der baade ein-, tri- og sirroystige Songar.
Talar vart haldne fyr Land og Folk, syr Ungdo-
men,fyr Storthinget, fyr Sokneprest og Storthings-
mami Jakob Sverdrup· Alle totte, at desse Ti-
marne var svært hyggjelege og morosame, og det
var dei som sa, at dei aldri hadde voret i hyggje-
legare Lag.
Gg trur, slike Festar syr Ungdomen vilde vera
gode; Eiri kunde dermed læra aa«skyna, atdetsgjeng
an aa hava Moro nian aa slaa seg paa Villskap
og Agaloysa Det ,,Festliv«, som Ungdomen vaar
no forer, trur eg er ein av- dei myrkaste Flekkar
paa Folkelivet vaart.
Snart skal Presten vaar, som er Farnianii i
Samlaget, reisa paa Thinget att. Lukka sylgje
honom og alle Thingmenn, som arbeider fyr aa
som Folket vaart fram paa rett Veg.
Her er sprettande kaldt og sælt med Snjo her
i denne Tid. S-.
Stoxtlsitlgct. Am tm an ns-E m l) cett et i The-
lemorki (Bratsberg) skal styrast av Ynerrettssak-
sorar Sahlgaard, medan Amtmann Rr)e er paa
—cspItortlinget — Fraa Finnmorki kjem ikk·e paa
) . 1
Thingeti Aar Handelsmann Schumacher. Fraa«
Vest-Upplandi kjem Lensmann Baggernd, som ikkje
hev mott i 1877 og 187d«. »
Dei vitenskapclege Upptcktcr i 1878 var
korkje faae elder smaae. Gtter at Telefonen var
uppfunnen alt i 1877·, gjekk det Slag i Slag med
Uppsinningar til anten aa styrkja elder goyma
Ljod fyr aa kunna taka honomfv fram naarhelst
(Mikrofonen og Fonograsen). Med Utbyting av
1) ,,tilskrækkeligt«
· « Morgoiieii etter reiste Hauk. Presten var leid
fyr detta, ja mest vond· ,,Kann du ikkje halda ut
her?« sagde han, halvt skjemtande, halvt arg.
»Hm,« svarad Hauk, ,,her er ikkje fritt syr aa teva
av Jnkvisition her i Huset i denne Tid." ,,Jn-
koisition?« fpurde Presten saarad. »Ja eg tenkjer
paa den Guds Mann Kapellanen," svarad Hauk.—
Frua likad seg ikkje, helder. Men ho hadde sine
eigne Tankar, og tagde. Hans var uppi Under,
fyrdi Hattk ikkje hadde gjort det av med Ragna.
,,Du hadde fenget Ja paa syrste Ordet, Gut!""
sagde han. Hauk smilte saart og sende eit langt
og sjukt Augnekast upp mot Vidauga til Ragnas
Rom. »Aldri eit Ord meir um det!" kviskrad han
og reiste-
v111.
Otte Dagar etter stod der ei Brevsending i
eit liberalt Blad, der det var gjort fæle Jnnhogg
mot Prestarne. Dei var alle Usridomsmenn og
Til Dvme og Prov var det tilslut
fortalt um Jolepreika aat Presten Vangen. ,,Denne
Maanen hev syrr liksom gjalt syr Fridomsflokken,A
stod der. ,,Meii no, daa det tek til aa verta Aal-
vor, daa vert Presten rædd og kastar ut Vantr-
straalen. So lengje Fridomen er berre ein Draum
og ein Tanke, so kann Presten nok vera med; men
prøver Gin aa saa Tanken inn i Livet, so vert det
Djevelskap og Uppror· Det kunde vera til Meiii
fyr Prestegryta, maatru, og rvra ved ,,Pavekruna«-.
For Skilnaden millom den katholske Kyrkjaiog den
lutherske Rikskyrkja er ikkje den, at den katholske
hev ein Pave og. den lutherske er pavelaus;
men Skilnaden er, at den katholske hev einPave,
men den lutherske Rikskyrkja mange.« —— Tilslut
kom det ei Jnnsmvygjing um, at det nok mindre
var den gamle Presten, som hadde Skuldi syr det
som var sagt i Jolepreika; det var nok helst ein
yngre Kar, Kapellanen, eit ægte Pave-Emne
av den nye Pietist-Skulen, som Ein fekk skulda
fyr det; for han hadde fenget Gamlen so under
’Svipa, at Ein snart kunde segja, at det var Ka-
pellanen, som var Sokneprest i det Gjeldet.
Vladet med Brevsendingi kom til Prestegarden
og vekte stort 11ppstyr. ·Presten vart mest ør av
Harm, og det ikkje minst yver det siste. Allei
Prestegarden var støde paa, at Brevsendingi maatte
vera fraa Hank· Balle drog paa Aksli og sagde:
,,Ser De no, at eg hadde Rett?«« —- Hans var
reint utav detog soor ,,per Stygem og alt stygt,«
at han aldri meir vilde hava nokot med den Skarven
aa gjera. Og det skulde ikkje Ragna helder, lovad
han med seg sjalo Men Ragna var den, som tok
tyngste Stvytea
Stakkars Gjenta. Ho hadde ikkje havt det
godt i denne Tid. Hanks Framferd mot henne
hadde voret so« sorunderleg, at ho var reint app-
kaoiid av Tvil uin hans rette Meining Og denne
Tvilen gjorde, at ho elskad meir og meir; men di
meir ho elskad, di saarare vart Tvilen. .Ho kunde
ikkje tenkja paa annat enn detta-· Alt det ho saag
og høyrde, maatte minna henne um Hauk. Det,
som heldt henne uppe, var den varme Voni lengst
inne, at han nok likevcel heldt av henne. Men so
kom Blodet. No var det greidt, at han ikkje brydde
seg um henne. Hadde han gjort det, so hadde han
ikkje faret so stygt motden gamle gode Faer hennar.
Det var tydelegt, at hans Framserd mot henne
ikkje hadde voret annat enn Fjas.
(Meir.)
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
