Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
22
Fedraheimen·
’22de Januar 1879.
Me er alle paa vaar Vis gode Nordmenner,
og endaa kan slikt henda. Menner, som, naar det
ber til Stykket, kannhenda elskar Fødelandet likso
heigt som du og eg, fer stundom aat liksom dei
var Landssvikarar. Og dettakjem seg myket av di
at me er eit namnlaust Folk oginkje hev Vit paa
,,Smaating« (nationale Symbolar). Me hev misst
alt det, som skulde gjeva oss Sans syr slikt . At
me hev misst det, hev allstodt voret, og er no, og
vil i lange Tider-vera til uhorveleg Skade syr oss.
Nordmennerne er eit Folk, som inkje kann te seg
millom andre Folk. Nattonaliteten hev liksom Da-
ningi visse ytre Former, som ein lyt passa paa.
Me kjenner inkje til desse ytre Formerne, og difyr
kann me inkje te oss likare enn ein Sjauar ter seg
iein Salon, fyr alt det, at Sjauaren tidt hev
likso stort Hjarta som ei innsnarad Bal-Løva.
Det vert inkje betre med oss, so slenge me
midt i den nationale Armodsdomen billar oss inn,
at me er meir praktiske og kloke enn andre. Lat
oss syrst kjennast ved, at me i sume Ting ligg eit
Aarhundrad attuin andre Folk. Lat oss so strceva
med aa koma etter.
Um cit Norskt Sknleboksamlag.
(Jnnsendt.) «
Det synest vera ein greid og praktisk Maate
at taka det paa at giva ut Skuleboker so heftevis,
som Hr. O. J. Høi)em hev tenkt, og det vil ven-
teleg difyre vinna Tilflutning rundt om i Bhar og
Bygder, dette Tiltaket» Men det er nokot tidleg
at taka paa med dette enno. Me kann vel segja,
at det inkje gjeng so sort med Maalstraevet, og
’at det disyre er syrst best; men Maalfortni kunde
trengja at sesta seg, syrr metok paa med Skuleboker,
so det inkje vardt upp i ei Røra. Skulde me no
saa ei Bibelsoga paa Høyems-Maal, ei Abc i
Aasens Maalform og so ei Kyrkjehistoria i eit an-’
nat Maalfore, so kunde me vel segja det var litet
vunnet· Og Maallagarar heve me nokk av, er det
likt til. Hoyem er ein gild Manii og sns til at
ganga paa, men Maalet hans er inkje norsk, det
er eit Vlandingsmaal med norsk, dansk og svensk
Jslætt, som ingen Stad eig heime. Jnkje helder
er han konsekvent i sine Reglar, so det vilde verta
ei logleg Maallcera.
Kannhenda det vilde vera best at giva ut Skule-
boker paa dei ymse Bygdemaal; men med di er
det den Veila, at det er knappt nokon, utan det
skulde vera Aasen, som er god til at skriva Bygde-
maali rett. Det er nemleg myket vandare at skriva
eit Bygdemaal en ei Fællesform, ettersom der er
Ljodar, som vandt læt seg skriva, og difyre verd
skrivne paa ymse Maatar. Det kann helder inkje
vera nokor Meining i at gjera Skrivespraak av kvar
Dialekt, men derimot bør me stræva til aa faa eit
norsk Skrivemaal, som er ei Mynsterform fyre alle
Bygdemaal. Soleides er ialfall —— inkje betreme
vita her — alle Skrivemaal i heile Heimeii·
Det heve voret sagt, at Aasens Maalform
svipar vel myket paa Dansk, og der er sume som
heve bryggjad paa ei meir gamaldags Maalfor1n,
ncerast som Gamalnorsk elder Jslandsk. Me vil
bidja Hoyem helder slutta seg til denne Meining
og upptaka fleire eldre Former og Ord i sitt Maal
og so vil me bidja honoin giva ut ei Maallcera
(Grammatik), som kunde syna greit dei naudturve-
lege Reglar syre Skrivemaaten· Dette er det syrste
som lyt gjerast. Det er inkje trulegt, at ein so
tenksam Maalmann som han er, kann tru, at Folk
kann skriva Maalet hans utan at hava Rettleiding
iei Maallæra, og at kvar skal skriva, som han
best kann utan nokon Regel, er no vist inkje at
ynskja, for daa vert det som me sagde uppi
ei Mira-
Dette var «det me vilde vaaga oss til at bera
fram·— Det er truleg mange med oss, som inkje
vil skriva seg inn i Skuleboksamlaget, fyrr dei saa
Vitende um kvat Maalform eller Maalforxiier, Bø-
kernesskal hava og fyrr dei faa ei Maallæra, som
syner deim korleides dei skal skriva Maalet, naar
dei vil senda inn Utkast til Skulebaker til detta
Samlaget. Her og der heve Maalmenner liggjande
Stykke til Bibelsoga, Kykjehistoria, og Lesebokts
og Geografi; men at halda sramArbeidet kann det
inkje vera Tale um, utaii dei sæt vita kvat Maal-
forin Skuleboksamlaget vil brnka. Og det tarvst
mange Hjelpesmeniier til slikt eit Arbeid, skal det
verta til nokot; so hag ein Mann Hoyem en er,
so vinn han inkje paa det aaleine. Han skriv
ogso, at han ventar at faa mange til at hjelpa seg·
i-) Den vesle Leseboki hans O. Paulson er viisl enno
inkje utseld; tne1i ho er visst altfor liti no.
Det er vist ogso mange som vil hjelpaz men dei
maa som sagt syrst hava nokot at retta seg etter.
De heve vist alt, Hr. Høyem, i dei mange Stykke
av Bibelsoga, De sekkinn sraa Skulelcerarar kringum
i Landet, fenget eit Prov paa dei mange Maatar
at skriva Maalet paa; skal Boki koma ut sso som
alle desse Stykki er skrivne, so tenkja me ho vil
verta eit godt Provekort paa ei babelsk Spraakfor-
virring. Tak oss det inkje ille upp, Hr. Høyem,
men det er ingen sodd med slik Maalkunnskap, som
det trengst til at skriva vaart Landsmaal godt og
sagert. Skjemma ut Maalet er det mange som
kann, men dertil er dette Maalet alt for godt.
Nokre Maalviner.
Eit Jnnlegg i »Tarvelighedsstriden.«
(Jnnsendt.)
Hr. Bladstyrarl Naar Bjørnstjerne Vjornson
etter Jngvar Bohn sortel, at der er meir Drykk i
"Hardanger enn paa Austlandet, og han skeer paa,
at der er Samanheng millom det, at Drykken min-
kar og at Byskikk og Knoting veks, — so vil eg
hertil segja tvo Ting. For det syrste veit eg ikkje
av, at der hev voret slik ei ofseleg Drikking i Har-
danger· Eg tykkjest vita, at der vert drukket meir
idei sramknotade Bygderne der austpaa. Dryk-
keii hev voret liten her i Hardanger bland eldre
Folk. Det er Ungdomen, som drikk greteleg
mykje i Høgtiderne, og detta var det, Jngvar Bohn
raadde Hardingarne til aa minka paa. J dei sei-
nare Aari hev det kannhenda aukat paa med Dryk-
ken, so han hev synt seg ikkje litet stygg utanum
Hogtiderne med. Men — i dei seinare Aari hev
det og aukat paa med Knotingi. «
Bjornson trur, at naar Folk talar um ’,,Tar-
veligheden", so meiner dei dermed ,,salt Kjød,
aarsgamalt, do."Sild og Vadmel, vævet som ukaret
Hamp·« Eg hev aldri syrr hoyrt nokon, som heo
tenkt seg slikt ved det Ordet, og ikkje hev eg set
slik ,,Tarvelighed« helder. Serleg kjenner eg ikkje
Vadmaal paa det Lag. — Men difyr kann her
vera mangt aa retta.
— So erdet ,,Nationaldragterne.« Bjornson
trur, at desse er ubrigdeleg dei same LEtt etter
9-C"tt, og at dei difyr meinkar den frie Utvikling av
Vænleikshiigen. Meii Nattonaldragterne hev sine
,,Motar« likso væl som Bydragterne, um dei enn
-—— - » - » —- —
Eitt Fritenkjar.
Et Forteljitig or Samtidi.
« 1x.
(Framhald.)
Kapellanen totte han hadde gjort nok syr det
syrste. Han stod app. ,,Herren vere med oss alle!«
sagde han og gjekk, med eit kjærlegt Augnekast til
Hansz som kjende seg varm og rord av aa vera
bergad.
X.
Daa Ragna kom snikjande heim um Kvelden,
fekk Presten i henne, og ho laut sylgja inn. Ho
var bleik og skalv; vilde likevael prpva aa vera
sterk. Men daa ho kom inn paa Kontoret, mattest
ho med Moer si, som saag paa henne med vaate
Augo og tok henne i Famn, og daa kom ho paa
Graaten. — .
Presten vart sjølv graatsull, men paa same
Tid rædd· Var det komet so langt?— ,,Du hadde
eit Brev i Dag, Ragna,« sagde han ,,og du utaa
ikkje undrast paa, at me gjerna vil. vita Greida
paa det. Ei Ungmprs som Du kann aldri vera var
nok i slike Ting. Kven var det ifraa, det Brevet?«
— Ragna tvingad ned Graaten, tok fram Brevet
og gav Moer si det; ho gav det til Preste11. Denne
las, og Munnen hans bibrad. »chere Dotter mi,«
sagde han, ,,du trrtr vcel ikkje paa detta?« No rette
Ragita seg upp og vende segimot honom» ,,Jau,«
sagde ho, helder kaldt. »Stakkars Barn,"
sagde Presten.
Ser du ikkje, at det heile er Skalkeverk og Lygn?
Hadde det voret sannt, det han skriv her, so hadde
han skrivet til meg, ikkje til deg. Detta at han
gjeng Krokvegjer, syner godt, at han ikkje hev godt
Samvit.—chere Barn,« sagde han med hjarteleg
Bøn, ,,agta deg syr denne Mannenl«
Ragna stod hpg og rak og hardstirde paa Faer
sin. ,,Du veit godt, at han er ein cerleg Maan,«
sagde ho, »og han fer ikkje med Lygn·’« — »Han
hev voret ein bra Gut,« svarad Presten skjelvmælt;
,,men no hev han skist um. Kjenner du honom?
veit du kven han er?« — Ragna tagde, Moer
hennar tok henne i Haandi og drog henne sorg-
mildt inn til seg. Ho skalv. »Arme«tryllte Barn,«
»Kann du vera so truskyldig?»
sukkad Presten, »eg er rædd du lyt vita alt. —
Tak det ikkje for tungt . . . eg ser til mi store
Sorg, at din Hugikkje er so sri her, som han burde
vera . . . men her er ikkje Raad, for . . . Hauk
er —« Presteit .kviskrad, liksom sælen fyr aa nemna
Ordet —- »Hauk er . ·. Fritenkjarx« — —
Ragna kvakk, stirde storoygd og rædd paa Faer
sin, seig so ihop som under ei svær Tyngd. Moeri
heldt henne tett inn til seg og greet heite Taarer
nedyver hennar rike brune Haar.
X1.
Ragna tok det svært tungt. Ho hadde just
fenget Kvild i den Tanken, at Haiik likevcel elskad
henne, og so skulde detta koma, som var det verste
av alt. Aa vera Fritenkjar, det var — etter alt
som ho hadde heyrt og lært —- det same som aa
ha selt seg til den Vonde og vera raadlaust sortapt·
Ein ,,Fritenkjar« var nokot av same Slaget som
,,·Ser)ntyrken« i Bygdesegnerne vaare: eit Ufygle,
som Ein kunde tiltru all upptenkjeleg Djevelskap·
Ho vilde helder ha bøyrt, at Hauk hadde skrivet
falske Vekslar elder gjort Jnnbrot i Norigs Bank.
«
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
