Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
i
·-med eit mykje megtigare gamalt Lalturfolk
Fedraheimen
Eit Blad aat det norslee Folket.
ZMZ
Kjem utkvar Onsdag og Laurdag.
» —–-L
Pris fyr Fxordnngaaret
Kr 1,10(= 33 ß) med
Vorto og alt. Betaling l
fyreaat· s
;13.
Lanrdag den 15de Februar 1879.
Lysingar kostar 10 Øre ·
(3 ß) Petjtrtng og daa tnc A
etter Maaten fyr større : arq.
. Bokstavar. .
Hr Apothckar Thanlow.
Eg hev set av Bladi, at De tenkjer paa aa «
gjeva 400,000 Krunur til Framgang fyr »Almen-
v-ellet". Detta er eit Storverk, og eg skulde ynskja
a«t De hev likso god Lukka til aa bruka desse Pen-
garne godt, som De hev Hjartelag.
Det trengst Lukka til aa finna ut, kor Pen-
garne trengst mest, for her er miskje, som ankar
segi Armodsdoin og skrik etter Hjelp. Norigs
Sveitte vart i fleire Aarhundrad brukat til aa hjelpa
upp ein framand Jndustri og eit framandt Aands-
liv. So skulde me standa paa eigne Foter etter
1814, og, utarmade·etter ein lang Ufred og etter
too Statsbankerottar, byggja upp fraa nytt, det
som andre hadde havt i lange Tider, i Samlag
» Naar
ein tenkjer paa detta, skulde ein døtna nokotmildare
um oss, um me var dugeleg til Atter-B paa Pari-
ser-Utstellingi, og um me inkje hev fenget einnatio-
nar Vitcnskap cndacc. Det ci- inkje litct det, som
alt er gjort. Men skal me naa fram eingong og
inkje stansa paa Halvvegen, trengst det tri Ting:
Pengar, Pengar, og Pengar, og kvar den, som vil
hjelpa til her, gjer sanneleg ei god Gjerning-
Det hev fyrr voret Norigs Ulukka, at det
inkje hevhavt ein Samfunds-Klasse som kunde
halda Sjolvstendet uppei J vaar Tid,daa det inkje
spyrst um »Stcender" lenger, treng me stor Upp-
lysning og rikt Aandsliv, skal me halde oss jam-
sides med Sverik og Danmark. Men det ser inkje
ljost ut. J Sverik, f. Ex., er Seminartidi lenger
enn her, det vil segja so mykje som at det svenske
Folket feer betre Upplysning« Det vil snart vera
Slutt med den Tidi, daa me kunde setja i Lære-
bokerne vaare, at Nordmennerne »i Henseende til
Almeenoplysning have opnaaet et høit Trin blandt
Europas eiviliserede Nationen« Tyskland er langt
framum oss, og um faa Aar vil Frankrike og Bel-
gia og vera langt stamme, medan me hev for
mange Fordomar og for litet Pengar til aa fyl-
gja med.
Med den hogre Upplysning og Kunnskap ser
det helder inkje godt ut. Flestalle av Studentarne
vaare er fatige og lyt stræva hardtfyr Føda. Dei
seer liti elder ingi Tid til aa lesa nokot utanum
det som trengst til Eksamenx hev dei Gaavur til
eit elder annat, kann dei inkje utvikla desse, alt
gjeng upp i Gksamens-Strævet· Naar dei so foer
Gksamen, hev dei stor Gjeld aa betala, og so lyt
dei koma seg i Embætte so snogt som mogelegt—
og so er det inkje lenger Tale um aa halda fram
med Utviklingi si, for Gmbcetts-Løni er so snaud,
at alt Aandsliv maa skrokkna ihop og dovna
av, naar ein kjem i Statens »Baas«. So
gjeng det med dei aller fleste. Desfe Embcets-
mennerne skal lyfta Folket uppi Og me ser, kvat
detta fører til. Endaa er me inkje komne fo langt,
at Diktararne vaare kann prenta Bokerne sine her i
Landet. Me heo ein og annan stor Diktar, men
kor er ,,Underskogen«? Utviklingi hev voret for
snar, segjer dei, so det hev inkje voret Tid til aa
gro upp fyr Underskogeii (elder »danne sig Skoler«
umkring Diktararne). Eg trur helder det kjem av
di, at den Diktargaava, som finst her og kvar, og
den Aands-Gneisten, som kunde lysa fyr Landet,
naar han fekk Næriiig, sloknar i Matstrceo.
Lat meg nemna Maalreisingivaar og. Ingen
hev Raad til aa arbeidai Lengdi fyr den. Ei
heil Mengd hev alt offrat seg upp, og det gjeng
sfcelande smaatt.
Etter kvart soin vaare Stormenner i Politik
og Viteaksap driyn vert det vanskelegt aa faa nye
i Staden Detta vil nok ingeit negta; men her
ligg ein uhorveleg. stor Faare fyr Landet, og her
trengst Hjelpi allermest.
Vert den hagre Upplysningi klen, vert den
lægre og klen. Den hogre vert ei provinsiel Naad-
berging fyr Emboettsmemier, og den lægre ei Uop-
øving i Dansk og Dogmer-
Der er inkje hugsamt aa likna ihop Norig
og Danmark iUpplysningsvegen Jnkje Land hev
etter Folkemengdi so mange Diktarar, .Vitenskaps-
menner o. s. fr. som Danmark, inkje fyr di Dan-
sken er gaaverikare enn andre, men fyr di: paa
Regensen hev 100 Studentar fritt Upphelde og
Pengehjelp. Attaat detta hev 150 Studentar so
mykje Pengehjelp, at dei kann liva. 150,000
Krunur um Aaret gjeng med til Framhjelp fyr
Studentar. Kor mykje det er her iNorig, veit eg
inkje visst, annat enn det· er so litet, at det er
knapt Helvti av ingenting.
Av Upplysning kjem Framgang og Vælstand·
Det er vael og vakkert aa gjeva Pengar til »mo-
ralsk fordærvede Børn«’, »Embedsmænds ugifte Dø-
tre«", og slikt, og eg vil inkje telja nokon sraa det;
men ein skal inkje gjera det til Hovudsaki, det
vilde vera aa taka Tingen fraa den range Enden.
Hovudsaki er aa hjelpa paa Upplysningi.
Det er inkje mi Meining aa læra Dykk, Hr-
Apothekar," kvat De skal gjera med Pengarne Dykkar;
ingen oitug Maria gjev— burt 400,000 Krunur,
mindre han hev gjort upp med seg sjolv, kvat han
vil gjeva dei til. Gg skulde berre ynskja, at andre
Rikmenner vilde gjera som De, og at baade De
og andre maa hava Lukka til aa gjera godt, so
visst som de hev Hag. X.
Hr. ti. fraa Smmhordland
hev i ,,Fedrh." No. 11 og endaa fyrr i eit Brev
komet fram med ei Von um, at Hangemenn og
Grundtvigsmenn med Tidi skal semjast ihop. Haii
skreiv det fyrst, syrr han hadde tenkt det, og sidan
hev Tanken fest seg, lyest det. Saniit aa segja
hev nok Skrivaren latet Tankarne laupa buvildt
med seg, naar han etterpaa leiter frani det som
han skulde bygt paa; for slikt er aa byrja i galne
Enden.
Det kann ikkje vera minste Von um, at dei
tvo Lærestemnurne skal verta eit, ikkje utan ei av
dei vil gjeva seg upp sjplv. Dei er runne av kvar
si Not, og difyr kann dei ikkje semjast i Toppen.
Segjer kje Grundtvig, at der etterSyndefallet
er ein Rest av Guds Bilaete att i kvart Menneskje,
og dermed bur det kiifGneistetil"Sjølv-rei«s"niikg««
paa Botnen? Hev kje Grundtvig sett den fremste
Frelse- Raad i Daapen og Nattverdi framfyr i
Bruken av Guds Ord?
Men Hauge og hans Folk hev det so, at-
Mennesket er i Grunn og Botn oydelagt (,,-for
dærvet««), og at Gud i Ordet sitt hen gjevet den
einaste Hjelperaad til vareisning sraa Fallet.
Det er nok ingen Grundtvigsmcmn og helder
ingen Hangemanii, som vil fira paa detta. Og
gjer dei det paa nokon av Sidurne, so er deikorkje
Grundtvigsmenn elder Haagemenn lenger. Eg skal
nok gjeva Skrivaren Rett i, at der paa dei( ymse
Sidur vael finst dei, som hev sleppt Vitnemaalet sitt
og gjenget yver fraa den eine Uppfatniiig til den
andre; men dermed hev Jngen Rett til aa segja,
at sjølve Stemnurne semjast.
Der er meir i Brevet, som er galet; men
detta er det galnaste. Resten kann liggja fyr meg.
Sunnanfyr Sunnhordland i Februar 1879.
Eiii Ø til.
Bondens Bot- og Skrivenmal.
Du norske Bonde, kvi kann du inkje skrivafrjr
deg? Vil du skriva eit Brev, um det er ’kje meir
hell eit litet Kravbrev, so lyt du avstad til Lens-
mannen, Skulemeistaren hell ein annan skrivefor
Mann i Grendi aa faa dei til aa skriva det fyr
deg. Det vantar ’kje paa det, at du kann tala fyr
deg, naar du bare trur deg til, og det baade fermt
og kringt, men skal du setja det ned paa Paperet,
so kjenner du,detvertnokot Tust, og so lcet du det
helder vera. Tenk no etter, du inodige gode
Bonde, kvat Grunden er til, at du inkje liksolett
kann skriva ned Meiningi di, som du kann segja
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
