Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
21de Mai 1879· ·
Fedraheimen.
151
Dersom alle Jnnsendarar fraa Landet skreiv
so vidt god Norsk som denne Kristianiaguten, so
var det ikkje ille! —- Me hev altid rettat eit og
annat, men svært litet i sjølve Maalet-
Bldst.
Fraa Bygderne.
Moland, Telemarkji· Konn’ du gange
iblandt aa sjaa inn til konn i Vrævstell aa Røur,
kjære Fedraheim! skulde du bli gla i Hugjen ivi
den Tilslutniiig ditt Yrkji finn blandt Ongdomen
her. Det er reint hugnalegt aa sjaa paa Tidi i
dettiHovi naa motikkje mange Aar tilbakars·. Her
var ingjen Tankje om hell Vyrnad for sitt egjet
Maal; aa tala Bokmaal var syrste »fint". Mang-
ein stakkars Bondegut, som ville vera lidt, hev rauna
i Hansen, naar der i Roa mce Præsten hell Byka-
ren kom eit »Du« aa ,,Deg«istadensyr »De, Dem,«
o. s. v. Naa hev her komi ein annen Tankji inn·
J Bræv mellom okkon Ongdomann brukar mi gjem-
nast purtBygdemaal, aa dei, som endeleg vil brigde
paa det ,,fine« æ de kji fritt syr bli havde litt
til Beste. Aa ja, Gud gjeve denne Sakje Lykke aa
Framgaang! Aldri hev det gjengji so klaart upp
syr meg, kvat Bondens Maal er syr Bonden sjav,
som ei Gaang ifjor, eg var Mann mat paa ei
Aastedssak Der blei ført fleire Vitni —— gamle
Folk, som liti aa inkji kann lesa, aa Kvendi, som
væl hadde set »Fantar,« men snaut tala mæ dei.
Saksorarspurgsmaali i Skrivarmunnen kom daa:
»kjender Vidnet noget til, hvor Delet tager sin
Begyndelse paa det omtvistede Stykke mod Citan-
tens Eiendom?« Dei stod aa gapte aa — tagde,
so blei Skrivaren hardmælt, — eit Svar maatte
til, aa de blei mest som Goddag til Okseskaft.
Seist maatte ein as Lagrettesmennann til aa tyda
Spursmaali i Bygdemaal, aa daa kom Svari fast
aa greit i ein Toni, som synte, at dei visste, kvat
dei sagde. Aa likeins tykte eg paa Folkemote i
Seljord i Betr. De knitra aa spraka av kvor
Vendingjen paa Talaraim, netupp syr det, dei bru-
ka sitt egje Maal. Daa kjende dei seg trygge:;
der var dei heimi, aa der var dei kjende — turvte
ikkje brote Hovui mæ Omhug syr, koss den Setnin-
gjen skulle formas, hell de Ordiuttalas. Aa endaa
eitHovi, som fyr meg er ein stor Ting i Maalsaki:
sjaa etter, vil du sinne, at dei i ei Bygd, som slut-
tar seg til den, stor ce Bygdis mest uplyste, fri-
lyndte aa sjolvstenduge Folk. Der veks Interessur
i andre Retningar au. Der fygjer Lyst til aa
byggje aa bøie, rette det som rangt er aa reise
det som velt er baadi i Bygd og Land. Lat sleire
Maalmennar koma inn paa Tingji (aa dei vil
nok koma, naar den onge LEtti veks til) saa skal
mi sjaa dei gruske ,,10" snart skal vera komne dit,
Lovenskjold vill? vera, naar Konow blei utvaksen.
Visar kji detti ein aandeleg Skjoldskap, som mi
hadde godt av aa leggje meir Merkji til.
Men naa er det ein Ting, eg vil spyrja deg
om, Fedraheini. Mi Skulemeistarann provar so
smaat i Semi aa lære Bonni at elskadet, mi elskar
sjave, men kvat Bok er den hovelegast som Lesebok
i Maali syr Bonn? Der er nok litt i Zdje Sko-
letrin, men det er snart bruka, aa tyggje paa det
sama alstødt, vert leit. J Songbokann er nok au
mange Songar paa Maali, men Dikt er vandt aa
lesa syr dei mindre. Eg skull so inderleg ynskje
ei liti Lesebok i Prosa paa Maali syr Bonn, men
eg ce kji kjend, at·her er nokor· Kann du retleie
konn i detti, Fedraheim, trur eg, mange mce meg
vil takke deg. 1.
Olav Paulson i Bergen hev syr lengje sidan
gjevet ut ei Lesebok, som enno er saaande; men ho
er altid ikkje stor. Til Lesebok syr eldre hev dei
sumestad brukat ,,Lauvduskar"; men den er væk
mest utseld. Me trur det er Tanken aa faa ut
ei ny Samling »Lauvduskar« (No 1V), som daa
skulde vera serskelt meint paa aa kunna brukast til
Lesebok, — til dess me kann saa ut ei skikkeleg ei.
Bldst·
Jadrc11, April 1879. Kor likar Folk »Maa-
let« her paa Flatlandet? -— paa Flatlandet med
sin jutske Natur, sin Havsus, sine Torvmyrer og
sine blaute Konsonantar ——? Aa, her er Strid her
som andre Stader· Her er ein Prøve paa jadrsk
Motstrcev: »Det gjeng aldri. Det er umogelegt
aa saa fram nokot, som Vaarherre stend imot.
Aa vilja samla alle Dialektarne i Landet til eit
Maal, det vil inkje Vaarherre. Sjaa iio til
Babels Taarn, sjaa kor det gjekk dei. Dei vilde
byggja seg eit Taarn og gjera seg eit Namn.
Nettupp so er det med dei, som vil ta alle Dia-
lektarne og setjadei ihop til eit Maal; dei vil
gjera seg eit Namn. Men liksom Vaarherre kom
og spreidde dei, som vilde byggja Taarnet, soleids
vil Vaarherre an laga det no. Han vil paa ein-
kvar Maaten forplumra heile Greida. Legg væl
Merke til, at Vaarherre inkje lcet seg spotta!«
Mannen, som talad so grundigt og bibelsk
um Maalsaki, skulde endaa vera halden syrr ein
»upplyst« Mann. Og dei, somhoyrde paa denne
Preika hans, totte det var godt sagt.
Men naar ein les upp eit Stykkje, som er
skrivet paa Landsmaalet, so segjer dei: »Dæ va
inkje so gale dette Fjellmaale helle.« Og kor mykje
dei enn osta hev aa segja paa detta »Fjellmaalet«
— elder Gamallnorsken, som dei klokaste segjer —
so er der likevcel Merkje til, at Hugen i denne
Sak vil koma til aa snu seg. Eg trur inkje det
vert so reint lenge, syrr den største Aalmugen
her gjeng yver til Maalsaki.
J Time hev ein av Lærararne no byrjat ein
Skule til aa læra Ungdomen upp i aa skriva aa
lesa Landsmaalet. At detta gjer godt, ser du.
Kvar Laurdags Gttermiddag Kl. 3 byrjar Skulen
og held paa til Kl. 6. No er dei snart ferduge
med Nygaards ,,Kortfattet Fremstilling av det norske
Landsmaals Gramatik« So skriv dei Diktat og
Stilar og les upp kvar sitt Stykkje av einkvar
Landsmaalsboki. Læraren hev og leset upp eit-
kvart av Brunns »Folkelege Gruntanker", Og det
var Synd ljuga: dei likte denne Boki overlag godt
allesaman. Paa Skulen trur eg der gjeng paalag
eit Tjug unge Bondegutar, derihopmed 4—5 Læ-
rarar or Timesokni. No hev me og senget upp
eit Maallag i Time med ei liti Boksamling attaat
elder rettare sagt: upplivad det gamle Laget, som
kom til i den Tid, daa Ariie Garborg og Torkjell
Mauland var heime her i Time, men som sidan
somnad av. Maallaget heiter hellest ,,Jadrbu-
laget« og Lagsmannspengarne er 40 Øyror um
Aaret. Logjer syr Laget er og skrevne. Og no
skal der snart skrivast etter fleire Voker aat Bok-
samlingi vaar.
Vetren i Aar var svært hard og kald med
mykje Snjo og Frost og ymse Uheppor. Mange
heve druknat, og mange heve brotet sund baade
Bein og Brausk. Det er syrgjelegt kor mange,
ned derifraa, —— med ei Sol, som lyser so varmt,
at alle Knuppar skundar seg aa spretta, og alle
Aks pryder seg med Gullglansen fraa henne, —
det er Poesi. Og so detta Arbeidet, der Blomen
fell med Kornet syr same Ljaaen, medan me lær
elder syng sorgglade Songar, og eg eit Bil kunde
trykkja Andlitet ned mot det doggdynkte Graset og
graata — eg veit ikkje kvifyr, og eit Vil kunde eg
jubla mi Gleda og Sæld uppi hsgan Sky! —
Aldri fyrr hev eg kjennt meg so sterk, so frisk, so
hugad til . . .«
»Til aa verta verande Bondekvinna,« utsylde
Magda snøgt. »Men fyr ei Meiy som Gudrun
Thorsson paa Skoldborg so kann do denne Saki
hava godt av aa yvertenkjast i nokot lenger Tid
enn nokre solrike Skurddagar· Kona aat ein beint-
fram Bonde skal vera væl budd paa aa tola Kjøld
og kalde Ord, skyfulle Dagar og myrke Augo; for
i detta Standet hev ikkje Mannen lært aa snuSun-
dagssida ut, naar Laurdags-Uro raar i hans Hug.".
.,Naa somen, tek ikkje du til aa mala Bis-
doms-Gryn likso harde som dei, han mel, min snilde
Make Gamle-Sven !« ropad Gudrun og lo. »Skulde
Du . . ."
»Vera likso faavis og ovundsjuk som han?
Nei, men Ein kann endaa vera leid fyr Jvar si
Skuld . . .«
.,Magda««, tok no Gudrun srami og vart med
ein Gong aalvorslegz «Magda, hev du daa ikkje
sagt honom, at du held av ein annan, ——’at du
skal gifta deg med den unge rikeMylnaren? Elder
kanskje tenkjer du enno paa Jvarts’« Ei lett Skjelving
gjenomfoor Gudrun, ho vart kvit um Vangarne
som det Linet, ho feste kring Varmen, og tvo eins-
lege Taarur draup ned paa Henderne hennar.
,.Det vore Synd um dykk baae,« lagde ho til, og
saag med klaare spyrjande Augo paa Leiksyster si.
Denne møtte desse Augo med eit so undrande
og granskande Uttrykk i sitt raudleitte Andlit,. at
Gudrun laut læ, baade aat det og aat si eigiUro·
»Stygge Magda, du gjorde meg so rædd, liksom
naar gamle Brita fortel meg um den gamle Rid-
daren, ho stundom mister ned i Kjeldaren .. . Men
i Aalvor sagt, du bør ikkje lenger lata Jvar vera
ukunnig um Festarmaalet ditt.«
,,Kann det hjelpa nokot, so skal han saa vita
um det i denne Dag; men eg trur nok ikkje just det er
eg, som hev sett honom galne Tankar i Hovudet.«’
,»—.—— — - ,....—.— » » - –-»——- « ,——- » –
,,Nei, men Folk hev sraa syrste Skurdadagen
skjemtat um »det unge Paret« Det var uvarleg
gjort av deg aa samtykkja i aa vera Hanstmaken
hans; du kunde likso væl som eg tekjet ein av dei
eldre Kararne.«
,,Ja Gud ske Lov at det er Slutt ·um nokre
Dagar baade med det og med Skurden! Var eg
Gudrun, eg kom ikkje ein Time lenger bland Skurda-
solket enn eg var noydd til; eg er leid av alt det
Gjønet·«
,,J all Verdi, vesle Mylnarmorl er du alt so
kvit i Hovudet, at eit meinlaustSkjemt krenkjer din
Vyrdskap! Du hev nok ikkje meir Sanss syr ægte
’Folkehumor’ enn syr Poesi. Kom no, din vesle
Styving, so gjeng me ned og drikk Kassi med Faer,
no syrr Arbeidsklokka ringjer. Nei hyss no med
alle dine saavise Motlegg; hev eg haldet ut med
detta Arbeidet i sjortan Dagar, so vil egikkje draga
meg undan syr desse fire, som enno skal til, fyrr
all Groda er i Hus . . . Sidan skal du saa fagnast
yver »Mademoiselle« elder »Frøken« Gudrun Thors;
son, etter som du vil.«
(Meir.)
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
