Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
s.
«
Æs-
F"edraheimen.
Eit Blad aat det norslec Folket.
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag.
Pris syr Fjordnngaaret: s
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
. ·Porto og alt. Betaling
— fyreaat.
Laurdag den the Mai 1879.
Lysingar kostarjo Ore »
(3 ß) Petitrina, ogdaa die A
l etter Maaten fyr større : arq.
s Vokstavar·
chensk og Norsk og ein patriotisk Sakforar.
Naar nie ·Maalmemi talar um, at Maal og
Nationalitet hoyrer ihop, og at me t. D. her i
Landet ikkje vert nokon heilt og sullt norsk Natioit,
syrr meer komne so langt, at me foer npp att
vaart norske Maal, —- so svarar dei Dansknorske:
,,Snakk. Kann me ikkje vera like norske syr
det, um me talar Dansk? Me bur i Norig, me
liver av norsk Mat og norsk Luft, me sylgjer Land-
sens Log og Skikk, me hev.norsk Borgarrett og
stend i norskt Manntal . . . kan det so ikkje vera
ytt som bytt, koat Maal me brukar?«
Og alle, som ikkje er »reint forfallne« til
Maalstræv, svarar jau; — aa jau» Det kannvera
stik Slag-
Men sokjem det koænske·Spursmaalet.
Askkzspch syskssssstckpp si sFinnmarki trengjers den·»koænske Nat-Io-
naliteten« seg fram og driv or ·Vegen baade den
samske (lappiske) og den norske· Det vil segja:
der trengjer seg fram eit Folk, som talarKvaInsk,
og det kvænske Maalet et seg inn baade hjaa
Samar og Notdmenn·
No kunde Ein venta, at deiDanstnorske vilde
segja: ,,Pytt, lat Finnmarkingarne tala Kvænsk!
Kann dei ikkje vera like norske syr det? Dei liver
paa norsk Grunn, dei nærer seg av norsk Tosk og
norskt Reinkjøt, suger imi norsk Luft, sylgjer Land-
sens Log og Skikk, heo norsk Borgarrett og stend
i norskt Manntal . . . lat dei tala Kvænsk! —
Maalet hev ingenting med Nationgliteten aa gjera !«
— Men naar det gjeld Kocenarne, so talar
dei Dansknorske ikkje so.
»Den norske Nattonaliten er i Faaret« segjer
dei. ,,Den norfke Nattonaliteten trengjest ut, og
hanmaa trengjast ut, — syr di det kvænskeMaa-
let vinn Jnngangl Her maa gjerast nokot! Det
er ei stor Sat, ei Nationalsak; det ·norske’ Maa-
let maa haldast appe, for gjeng det under, so
gjeng Nattonaliteten under med-«
So talar vaare Autoritetar, og so talar vaare
Hogremenn i Thingetz og det er ikkje ein einaste
av dei, som daa toilar paa, at Maal og Rationa-
litet hoyrer ihop. »Maalet er i Faare —- Ratio-
naliteten er i Faare; bergar me Maalet, so ber-
gar me SliationalitetenL« —-
Skilnaden millom oss norske Maalmenn og desse
dansknorske Riksmaalstrwvarar er altso den:
at me trur, at det, som er sannt i Finn-
marki, likso væl er sannt i Telemarki, medan dei
Dansknorske meiner, at Maal og Nationalitet nok
hoyrer ihop i Finmarki, men derimod ikkje høy-
rer ihop i dei andre Bygder og Byar. J Fin-
marki er Nationaliteten bunden til Maalet-; i dei
andre Fylki heo Maal og Nationalitet Ingen-
ting med koarandre aa gjera! —-
Og der, i Finmarki, ofrar vaare Dansknorske
Pengar paa det Nationale. — Hellest hev dei
nok ikkje stort aa ofra paa slike Ting; dei vil ikkje
hava so mykjesom eit ærlegtnationalt Flagg dess-
meir, mill. A. fyr di det vilde verta dyrt aa saa
Unionsmerket ut-3-); —— men i Finmarki er det ein
annan Ting; der er dei so nationale, at»dei ofrar
Pengar paa det. — —« Ja det vil segja . ..
Pengarne gjeng or Statskassa.
Det er gjenom Skolen, dei vil fornorska
Koænarne. Det er rett nok·; det kann me andre
og skyna. Og daa Nationaliteten i Finmarki er
bunden til Maalet, og daa det er den norske
Nattonaliteten,»lsow»3·«»skg·l pgszgit««og styrkjast«so skal
Koænarne der uppe gjenom Skulen lærast til aa
lesa og tala —- Norsk? So det tenkte du! —
nei, lærast til aa lesa og tala Dansk.
Du maa ikkje tru, at eg sit her og driv Gjøn.
Det er den reine klaare Sanning. Vaare Autori-
tetar, vise, aalvorlege Menn, Bispar, Amtmenn,
Thingmenn, Ekspeditionsches Hertzberg, stend syr
det, og dei ferikkje med Fjas. Kocenarne skal læra
Dansk, ægte, klaar Skulebokdansk, brygd i Norig,
men ofta danskare enn den Dansken, som vert skri-
ven i Kjøbenhavn; for det gjeld um aa gjera Knæ-
narne til Nordmenn, og Nationaliteten er bunden
til Maalet!
Naa ja, Skulen der uppe hev arbeidt med detta
ei heil Stund no. Men forunderleg nok: det gjeng
ikkje. Dei hev gode Skulemeistrar, Seminaristar
og all Ting; dei hev Autoritetar, Prestar, Provstar,
Bisp, Amtmann, Skuledirektør, og dei hev Bøker,
gode, vælskrivne danske Bøker; dei hev det alt som
det skal vera, aomme i1 faut paa Dansknorsk; —
men Kocenskapen vels, Kvænskemaalet et seg inn,
og den ’norske Nationaliteten’ er framleides i Faare.
So’ spyrr vaare Dansknorske, serleg vaare Aa-
toritetar, kor detta kann hava seg ——? Og det
er so naturlegt. At ein Ting, som er so slogt
uttenkt, skal ganga s o reint skakkstyrt, s o reintbeint
imot Reknestykket, og det trass i at det er kloke,
sindige Menn, og ikkje Maalstrævarar, som hev
gjort Reknestykket —- det er forunderlegt· Kor kann
sovoret hengja ihop?
—- Rekningi kann ikkje ljuga, sa Guten, han
reknad ut, at han var eit Aar eldre enn Faer sin-
So segjer dei Dansk-norske med: Relaingi kann
ikkje ljuga! Maaten maa vera rett; Kocenarne
Ak) Jaiit det stend i Morgenbladet!
maa verta norske, naar dei berre lærer Dansk;—
Mistaket maa liggja einkvar annan Stad. Og so
sinn dei ut, at Grunnen til, at Kvænarne ikkje vert
norskex er den, Konenarne lærer for litet Dansk-
Dei plar segja so, Kvaksalvararne med, naar-ein
Sjukling vert nydelagd av Droparne deira : han drakk
for litet, den Tullingenz haii skulde drukket m eir.
Det gjeld altso aa driva hardare paa. Det
gjeld aa gjeva Lærararne Lyst og Mod og Kraft
til detta underlege Fornorskinggstrævet; det gjeld aa
gjeva dei kvænske Foreldri Hug paa aa hjelpa sine
Smaae fram i Norskdo111; det gjeld aa gjera For-
norskingsstrcevet til ei livande Suk, ei Folkesak,
der appe. Kor fer dei so aat? — Dei fer aat
paa vanleg hognorsk Vis: prøver aa faa innsett——
ein ny- Autoritet.
Fornorskingsarbeidet der uppe gjeng ikkje. Dei
hev kostat paa eit stort Skuleverk, dei hev kostat
paa ein Amtmann, som serleg skulde vera til Stud-
ning syr Nattonaliteten, og dei hev hellest alle ssine
vedkomande og vanlege Gmbættsmenn og Autori-
" tetar der uppe, og dei skal alle hava Auga med
Fornorskingsstrævet; — men det gjeng ikkje. Det
gjeng atterut istadensi)r fram. Men no skal det
heile koma i Skikk att, dersom dei berre kaan faa
seg ein ny —— Skuledirektør.
Gin ny dansknorsk Skuledirektør, einkvar Kandi-
daten, som hev lært Norskdom her ned i Kristiania,
— han skal greida den store Floken. Han skal
berga Nationaliteten· Han skal læra Kocenarne
snakka Dansk! — Og syr at han skal ha Have til
aa læra alle Tilstand grannt aa kjenna og lettvint
kunna taka i, der som det gjeld, so skal han bu
—— nei! ikkje i Finmarki, ikkje i Vatsøy, ikkje der,
som Kanten hev knytt seg, nei, —« i Trums By,
hundrad Mil sraa der han skulde hava sitt meste
Arbeid, —— i Trums By; for der bur Amtmannen,
og Bispen, og Skuledirektionen og alle dei andre
Autoritetarne, som no ingenting kann gjera, truleg
mykje av den Grevin, at dei bur so langt ifraa1—
Og Iveren syr denne store ,,nationale Sask« —
Løn til ein ny Skuledirektor i Trums ——— hev ooret
stor i Landet. Alle væl-lyndte Menn og Blad er
idetta»Tilfellet gruseleg nationale· Reint norskt
Flag vil dei ikkje hava; reint norsk Maal vil dei
ikkje havaz men i Finmarki —! der er det
ein annan Ting, for der gjeld det nokot »prak-·
tisk«, nokot ,.reelt« —: der gjeld det Løn til
ein ny Embættsmann,— og der er dei nationale.
Ein av dei Menn i Thinget, som talad mest
bærlegt og greidt ut um det bakvende i heile denne
Greida, var Redaktar Vjornsg aard. Han sagde
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
