Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
7de Juni 1879·
Fedraheimen.
163
Kongars Dagar, i Soga, i Poesi, aa i Politik,
um kor Folkje møtte fram i Flokk aa Krull fraa
Lid aa Dal, fraa Hei aa flate Bygd, trass dei
lange aa mødesame Vegurne, — til dei fire Ting-
ftaderne sine fyr aa vera mæ aa seta fast Lov aa
Rett aa Kongeval; daa var der inkje slik Doude
som her no ce, daa mange snout is aa ftige ivi
Durstokkjen sin fyr aa vera mce i dei Spursmaal,
som er uppe i Lande. Men me hadde Von um
at bære Tider kom; me saag, her vakna eit Liv i
Norgjes Ungdom, aa der ce dce Framtidi gror, aa
liksom dei ranke vene Furunne, som her stende,
heve grott upp av dei gamle Stuvanne aa dei
gamle Røtanne, so skaa dae unge Norgje mce Guds
Hjølp gro npp av dae gamle. J Haakoii den
Gamles Tid sto dce norske Folk liksom paa Top-
pen, dce nout daa stor Ære, aa der sto Glans
ifraa dce, men i dce indre hadde dae alt fare til
aa sjakna· Den heimlege Song aa Sogu for til
aa tagne. Dce strsymde inkje lenger fo friskt fraa
dei heimlege Kjelluane. Folkje byrja til aa apa
etter dce fremminde; dei vilde stasa seg mce laande
Fjører, men desse maatte, som venteleg var, snart
dette av; dce ce mce dce um Lag, som naar ein
Husmann laaner Klæde av ein Garmann, han bli
inkje Garmann mce dce; dæ er til liten Mun aa
gjera seg til av dce, som eiri inkje sjav eige.
Fraa Haakon den Gamles Dagar gjekk dæ
norske Folk alt meir aa meir nedetter Bakkje Dei
beste Ætterne var øydde i Borgarkriganne. Folkje
hadde inkje lenger Merkjesmennnr, sotn kunde føre
dei fram, kvor ropa fraa si Tuve; der var inkje
lenger Samhald, aa naar der inkje er Samhald
lenger, aa Merkjesmennanne er ’burte, daa gjeng
dce alftødt gale moe eit Folk; men av dce skulde
me no lære aa halde saman um vaare Merkje-
sakjer aa vaare Merkjesmennar· Lat oss inkje
rope kvor fraa si vesle Tuve, men fylke oss tru-
fast saman um dei, som kami føre vaar Sak best
sram; dce skal vera vaar Ære, aa de skaa gjeva
vaare Merkjesmennar Kraft, at dei veit dei heve
eit Folk bak seg, som dei kann lite paa-. Dce gav
Eidsvoldsmennanne Mot aa Dug. Dæ var inkje
den fæle Klokskapen aa store Visdomen som gav
oss atte vaar Fridom, nei dce var nok den, som
trudde her var minst Van; —- dæ var Folkjes faste
Vilje, varme Hjarta for Fridom aa Fedreland aa
Tru paa si Sak, so at dei, kunde heilt vonfulle
bea at Gud vilde vera mce — dce vars den, som
frelste Lande i dei Dagannez aa slik heve dce vore
all fi Tid, aa flik vil dae bli, so lengje som Verdi
stende. Daa David talde Flokkjen fin, daa tapa
han. Lat oss daa inkje no gange imotvaare Aands-
hovdingar aa Merkjesmennar sotn Thore Hrmd i
Reinsdyrskuftaz lat oss seta Skjoldborg um dei, aa
lat dei inkje døy i Sult aa Armod, som Olav Vik
syr utta Vest aa mce ein utsliten Kjole (han hadde
120 Dalar um Aare); slikt ae aa gange mot fine
beste Mennar i Reinsdyrsknfta, dce, til Spott aa
Spe i evige Tider. Slikt vil Soga feta Brenne-
merkje paa.
So fortalde eg um Daneveldet — denne myrke,
tunge Tid, daa heile Folkje laag som uppløyst og
Lande var ein Husmannsplass Under Danmark-
Daa misste me alt dæ me fyrr aatte — dae var
vaar eigi Skuld, dessverre ——; me fekk inkje len-
ger vera me aa seta fast Lov aa Rett aa Konge-
val; tilslutt sat Folkje mce Trælemerkje paa Panna
si. Dce hadde misft all Magt ivi sitt eigi Styr
og Stell, den dømande, lovgjevande og beviljande
Magti; den dømande (Juryen) hev me enno inkje sen-
gje atte. Folkje sakk ne i svartafte Faakunna og
kjende inkje Lands Lov og Rett. Kjempunne møtte
fram paa Thingji, men helst fyr aa rivastaaslaast;
Sogu og Song tagna meir og meir; aa istaen
fekk me Brennevin aa Drikkevisur. Folkje tava
Aandsadeleii sin. Dce verfte Skar me fekk i Ven-
gjen var, at me misste Maale vaart. Naar eit
Folk misser sitt Maal, er dce som ein daudfkoten
Fugl, som luter mce Hovue aa hengjer mae Vengjo.
Kann eit Folk vara Maale sitt, daa ce den beste
Voni atte. J eit Folks Maal liver eit Folks Aand
og Sermerkje. Derfor maa her ei Maalreisning
til, fyrr Fridomen heilt kann bli attvunnen. —
So nemnde eg litt uin dei Diktaranne, som
soug dei fyrste Fridomslengtingar fram; og so kom
eg til 1814. Eg fortalde um Napoleon og um
Stormagtinne, som hadde selt oss til Sverig; um
Prins Kriftiair Fredrik, som kom her upp aa slo
Olje i Elden med Fridomstalunne fine, og so um
Forsamlingi paa Eidvoll. Den 17de Mai var
Grunnloven færug, .og derfor er dce sno me turar
17de Mai kvart Aar Landet rundt. Henrik Wer-
geland laut eg nemna; han vilde fylle Grunnloven
mce Aand aa Liv; aa uni Grunnloven var eit
Meiftarverk og eit Under-, fo maatte ingen tru, at
Eidsvollsmennanne mæ det vilde mure oss inne og
segja: so langt aa inkje lenger; det var eit Verk,
dei gav oss, som me skulde fylle ut aa byggje
vidare paa; Bokstavdyrking var her som allestader
dce sama som aa tyne Live. Eg kom her til aa
nemne Stemmeretten; no var dce Raad fyr kven
som vilde aa faa Stemmeret paa Berg og Myr;
— men me maatte inkje tru dae var gjort mce dce
at me fekk Stemmerett; nei! Me maa lesa aa
tenkje aa lære, so me kann bli eit upplyst Folk
mæ Fedrelandshug og Dug, og framfyr alt maa
me koma ihug, at Gud er attaat· Det var dette,
Grunnloven hadde sett til Maal fyr oss. Gud
bevare Fridomen aa gamle Norgjet —
sEg slutta mæ aa kvea ei Vise.-«)
No·ropa Jentunne at Kaffen var færug; der-
mce bar dce til Bords. Jnnmce Kassebore reiste
ein Husmann seg aa tala so um Lag: »Ja eg
kann seia fyr meg, at eg gjønne vilde hava Stem-
merett. Eg fcer bruke Armanne mine so gott som
nokon, ser eg; eg trur inkje mange vilde gjera meg
dce etter. Lat dei, som no ingjen Stemmerettheve
fara utav Lande, so skaa me sjaa, kor hæve dei
blir, som attesit. Eg synest ein lyt tru meir paa
den Rett aa Sanning som Vaarherre gjev Ætt
etter i)-Ett, enn paa Storthingslovar. Var Folkje
so klene i dce heile, fo kunde dei vift faa gjera
kvarandre so mykjy vondt, at ikkje Loven kunde
greie dæ no helder. Ret aa Sanning maa ein
alstøtt tru, at Folkje i dæ heile vil vyre, me heve
inkje Grunn til aa tru noko anna; aa vildoe inkje
dce, so vilde dce bli ei rein Røvarkule. Egceberre
forundra paa dce, at eg kann faa Stemmerett paa
ein Søyleprjtt aa inkje paa Plassen min. Naar
eg heve gjengje ivi Myrar aa Dikje, so heve eg
tenkt: »rett naar dette var dyrka Jor!« Men dce
ser nokk ut til, at dei kjeme væk mce likevcel no,
ja eg vil seia fo stort eit Ord, at eg tykjest dce ce
mykjy gjildare, at dei kann bli nytta til aa faa
Stemmerettpaa, en um dei kunde bera baade Rug
aa Kveite· Dce æ forunderleg kor lengje dei vrir
aa vrengjer mce denne Stemmeretten. Dce ceplent
laga som at Hovue inkje skulde sita i rette Enden
paa oss Husmennar, aa som-at Hjartae sat ein
Stuka lenger nede; aa derfor ce dce vel fulla so
at Dikje skaa vera vaart Stemmeretts Rikje·«
»Ja regtig au!« sae Knut. Due ae lite aa
takke dei fyr, at dei heve Rikdom aa Lærdom.
-’-) Kjem i næste No-
Rikdomen heve dei for dæ meste ervt, aa Lærdo-
men heve dei au blive kosta fram til, aa amamae
i fraa Vaans Vein; dei gjer ofte Hovud paa dei
etter Maaten som daa Guten »fekk nye Brøkar av
dei gamle Farses.« Dce ce dei faaaste som moe
egjen Dugleik heve kome fram til dce dei ce; endaa
æ dæ mange som rosar seg av doe dei kann aa
dce dei eig, som om dei hadde seg sjave aa takke
for alt sama, endaa dei heve inkje gjort anna hell
bare fite paa dce, so dei heve forfite seg, skamsite
seg, aa site ihel baade sjavefeg aa andre. Dei
kunde prøve aa slite seg fram mæ tvo tome Hen-
dar moe mange Bonn, som mange av oss lytgjera,
so skulde dei sjaa, kor langt dei slapp. Dæ æ no
inkje tilovers mæ Lærdomen mce sume av dei,
som sit i Formandskape no helder. Eg veit a den,
eg, som inkje eigong skjynar Aspekturne i Alnakaz
mangei Gong heve eg lote fortaalt honom um
»Ousa« (Conjunktion) aa »Firetale« (Jupiter)· »Men
Primstaven skjynnar ’n vel«, sae Halvor. ,,Ja,"
soara Knut, ,,der Øltonna stende; men hossklengje
dce ce fraa «Kari Vaslar« til »Peter Varmstein«
dæ trur eg at han inkje heve noko Greie paa;
daa ligg han for dce meste mæ BeiaiiBjølleklaven·
Aa ja, dce ce inkje so speleg mce dce for deiStore,
um dei drikke; men tek ein Fatigmann seg eit Rus,
fo ak dce som han var cerelaus· Kom eginni For-
mannskape, so undrast eg meg um eg inkje skulde
greie Primstaven for dei-« — Alle sette i aa læ.
Gammelen lo mce dei, rette seg upp, byrja aa
struke paa Fela, aa Ungdomen til aa danse. Song
aa Felelaat blanda seg trast Uin kvorandre. Til
Slntt kom Jentunn aa Gutann til aa stevjast.
Daa Tyrestuvanne var uppbrende, var Klokka tri,
aa kvor reiste til seg-
Jørund Telnes.
J Folkemøte som vart halde i Selljosr paa
Garen Bjørge fraa den 3die til den sde Januar,«
blei der av mange samanfkote til Hjalmar Løberg
um Lag 34 Kr. Me vilde mae desse Skjellinganne
syne, kor ille me lika Regjeringjis Framfcer i den
Løberske Sakji. —- Løberg maa Gin segja heve
fengje go Uppreising, aa etter dae eg heve set av
Avisunne, heve han vist inkje fengje fo lite, daa
Folk heve tott, at dce heve vore den sneggaste aa
beste Maaten aa synt fram sin Govilje motMannen
paa. Aa fyr at dette skulde minnast lengje, heve
mange undrast paa, um inkje Løberg skulde hava
Hug til aa bruke desse Peninganne til aa gjera
eit Grunnfond av til aa hjølpefram Folkehagskule-
sakji elder Maalfakji mceher i Lande, helst trudde
eg den syfte, daa ein no kannseia um den seinste, at
»Natti hev’ rie ivi Rygg
aa Fuglanne skaka Vengjol«
Selljor i April 1879·
Ein Selljoring·
Kristiania, den 6te Juni 1879»
Bygdemaalssaki er fyr det fyrste avgjord so,
at ho ikkje vert fyrr-seg-havd paa detta Tinget.
Og so var vcel rett. Skulestyret hev tøygt
seg fo langt, at det i eit og alt hev gjevet Odels-
thinget Rett i dess Krav; Odelsthinget hev foleids
naatt det det vilde; daa no Skuleftyret sjølv so
plent vil vera aaleine Um aa gjenomføra denne
Saki, so bør Ein venta og. sjaa. Kannhenda
Skulestyret kunde taka seg paa Tak no og gjera
nokot tilGagns i Saki. Og vert det berre gjort
nokot, so kann det visst vera oss det same, kven
som gjer det.
Men — Ein fcer ikkje slaa seg til No. Ka Un-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
