Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
YHMM
Fedraheimm
Eit Blad aat det norstke cfolket
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag
Prts fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fi)reaat.
—-
Lanrdag deti 9de Augnst 1879.
fik Lysingciikkoftak 10 OF « "·
(3 fz) Petitlina, og daa 3d:ic Ylarst
Litet um Sougen.
(Av W.)
(Sluten).
Miil hev frä fyrstonne vonlexx vortet til mest
pä den mciten, at folk. kvartetter dei fann ting,
som dei ikkje kjende elder hadde nokot namn pii,
gav deim namn soleids, at tonelaget i detta nam-
net liksom teiknade av tingen slik, som han viste
seg fyr- deim. Dei ymse solk kunde no ikkje taka
det sama ord med samatonelag· Dei matte forma
ordet um elder gjera seg eit ord med annan ljod
og annat tonelag, som kunde teikna av tingen slik,
at det hovde med kvart folks huglynne. Eit folk
kunde soleids ikkje skyna eit annat folks mäte ti
teikna pii, av di tonelaget, som det eine solk brukad,
ikkje hør-de saman med det andre folks huglynne,
—s so at det kunde kalla fram bilcetet av tingen, utan
det mätte fä ei utlegging. Detta kom soleids av
seg sjolv utan at dei tenkte seg det til. Eg vil
nemna nokre dome fraa Norsk«eii.
,,Kviskra,« berre du hoyrer detta ordet, er det
ikkje, som nokon kom attiit oyrat dit og hadde nokot
loynlegt ä·segja?
,,Skravla,« er det ikkje, som nokon beld pä
ci reinska upp barken sin?
,,Tom", er det ikkje som du hoyrer atter-
ljoden or ei tunna, som er full av berre luft?
,,Kvass«, kjem dti ikkje til ei tenkja pä nokot,
du ikkje mii koma fyr nær, um du ikkje vil taka
skade sjolo?
»Vomb", tykkjer du ikkje, du ser nokot stort
og vidt, som snart sagt kann taka i seg. kvat det
skal vera?
Detta er altihop norske ord. Me kann taka
døme til samanlikning med eit annat mäl. Det
tyske ord ,,weinen«« tyder pci norsk: ,,gr(ita««. Um
eg so segjer sit deg um ein mann: »er weint", og
du oeit, at detta tyder detfsame som: ,,hati grcet«,
so fcer du ingen rett medhug med honom likevel av det.
Men-«segjer eg: ,,han grcet«, »so tykkjest du sjä ho-
nom, og du tykkjer og, du skulde hava voret av-
stad og hjelpt og troystat stakkaren·
Det danske folk, som aldri hev voret vant med
berg og stein, det tek detta som nokot hardt og
kaldt og sjolvbyrgt og kallar det ,,sten«. Det
norske folk, som framgjenom tiderna hev vokset seg
saniaii med desse ,,gilde gamle kropparne«, det tykk-
jer, det pä sama tid er nokot traust og godslegt og
sterkt ved deim og kallar toet i deim ,,stein«.
Det kunde vera myket ä segja um detta, men
det hør-er ikkje her.
J musiken og songen er det og nokotteiknande,
dersom han er rett. Det er altid eitmerke p(i god
song, at hati liksomtrollar sram eit og annat kjært
bilcete elder minne, som ligg goymt pii hjartabots
nen. Sumetider velter han seg vill og sterk og
ropar folket upp til kamp fyr fedralandet. Det
vert slag, og me tykkjest hoyra kanondun. So vert
det kyrrt, og me hoyrer liksom ein liksalme, det er
yver dei trufaste, som ofrade sit Liv fyr folket-
Men yver det heile gjetig liksom ein takkesalme,
upp til honomFsom bar folket sigrande ut or stri-
den og hjelpte,dä verstdetktieip· Folket snur heim·
Det helsar heimstaden sin med ein fedralandssong
Fjelli tek imot tonen, svarar, sender honom vidare
og soarar, fjell etter fjell, dei stend der og glittrar
i soli i ljos og fager gleda· Jnnimillom synestdei
komande hoyra felelät, lurljokn, hauking og bjolle-
klang, og med eit stend det fyr dei1n, detta kjære,
der dei hev sine barndomsminne, og det er endii
kjærare no,’ dei hev kjempat og offrat blod fyr det.
Og so treti cir etter i den lange vetrkvelden, mir
dei unge byrjar sulla pä den gamle fedralands-
songen, dki tek gubbeii i med, han veks i armstolen
sin, det lyser or augotii hans, tunga løysest, og
han dreg fram alle sine store minne srii den tid, han
viigade liv og blod fyr sit land, og legg deimvarme
og rike ned i hugen tit dei unge, der dei sprett og
veks i løyndotn, til det røynest pii. ,
Men detta er nokot ut i lause lusti fyr stor-
hopen, og deifcer ikkje retteleg i det. Det er som
ei ku stend og glor pii ei raud dor. Dei høyrer,
det er nokot, og dei tykkjer, det er fagert kannhen-
da. Meii kvat det er, det hev dei ikkje nokot skyn
pii. Her mii det koma nokot til, som kann hjelpa
deim til ki fri tak i det, elder kannhenda helder
hjelpa tonarne til ti fii tak i deim. Detta bandet,
som liksom skal binda ihop,·so songen ikkje vertno-
kot uskynande kram, som kamt brukast til leik, men
ikkje hev nokon alvorstaiike ei bera fram, detta ban-
det« er tonelaget, ljodteikningi i malet. Der detta
bandet ikke sinnst, der kaim tone og ord godt ganga
koar si leid, og folk hoyrer ikkje, at dei skjender pii
kvarandre· Dei kann hoyra den varmaste og eld-
hugfullaste song, utaii at det er nokot annat fyr
deim enn ein fager klang, som det er moro iihoyra
so ein gong imillom· Dei skynar tydningi i dei
framande ordi, men tonelaget skynar dei ikkje, og
dei gjeng framum utan ä kveikjci nokot liv derinne,
og tonen fcer dei ikkje i, so han dreg elder kastar
syner og tankar inn i hugen. Skal tru det ikkje
er detta, som gjer, at so mange ao vaart folk kann -
finna seg nogde med ä syngja desse sedlause tvoskil-
lingsvisor« For dei brukar dei no ikkje til nokot
alvorslegt druk; det er berre til ä moroa seg med
ender og gong. Og dei tykkjer dei, tonarne er fag-
etter Maateii fyr større
s Bolstavar»
re, og det useduge i ordi gjeng med utan ci vekkja
nokoti mothugz elder kannhenda vanen gjer, at dei
byrjar halda av det med. Fyrst nrir tonelageti
ordi kjem attiit, kan songen taka tak ned i djupet
av hugen og lyfta honom upp og fylla honom med
tilvorstankar og hogre livsuppgiivor og gjeoa livs-
mod til ti strceva trottngt mot malet, og fyrst dä
kann han loysa upp alt det tunge og kvkevande,
som liig utyoer ein. Men dii mii morsmiilet med-
for som me hev fet, er det berre i sitt morsmcil
at folket skynar tonelaget heilt. Di næmare eit
framant inkil stend detta, di betre kann naturlegvis «
folketskyna tonelaget dess, t. d. norsk og soensk el-
der dansk. Men so godt som sit eiget kann det
dii ikkje skyna det.
Meii skal morsmiilet og i det heile hjartelivet
koma til sin rett i eit folkeliv, so mii ogso kvinna
fri lov til ä vera med. Kviniia hev»fenget i vog-
gegiiva eit rikare hjarta, medan mannen fekk ein
sterk vilje og ein ljos og skarp tanke. Men hittil-
dags hev denne rikdomen ikkje vortet brukt annat
enn til ei freisting syr mannen, som han idei fle-
ste fall ikkje kann standa imot. Glder ogso vert
han teken som nokot fagert, som ikkje hev annat "
verd enn til ci leika seg med. iji kvinna sjolv
verthan, ao di han soleids vert vanvyrd, ofta koyvd
og drepen fyr ii gjeva plass fyr pyntesykja,
,,koketteri« og tomleik og annat slikt, som kvinna er
myket meire freistat til enn mannen. Det var dci li-
kare ci bruka denna sergiiva- kvinna hev fenget, til
det, gjevaren meinte, ho skulde brukast til, nemlegci
hjelpa til ti bera menneskja fram mot sit mal, enn
ti bruka henne til ci draga mannslivet ned i use-
dugskap og raskap. Og til ti uppkveikja songen hjti
eit folk kann kvinna gjera ovleg myket, meir enn
mange vil tru, när ho berre hev lyst og sans fyr
det. Fyrst som moder, kor myket kann ho dti ikkje
gjera til, at borni kann læra ti elska god song, og
gjeva deim ein sfatt med ut i livet av sliket Som
hussru, kor myket kann ho ikkje dii gjera til ii sta-
pa hygge og sred i heimen sin, mir . ho hev sans
syr ti syngja; for aldri er da songen so fager, som
mir ei kvinna syng med. Og som møy, kor kann
ho ikkje dä med songen finlysta ungsveinens tanke og
hug og fylla honom-—med store syner og ædle livs-
mcil» Og alt detta kann ho gjern, av di ho· kann
leggja eitso sullt og rikt hjarteliv i songen. Tenk
·paa detta, du Noregs kvinna! Her hev du eitpund,
du ikkje mci grava i jordi, og ei livsuppgciva, som
legg andsvar pci deg. Det norske folket tarv enno
vekkjing og lystingt Det sinnst enno alt for mange
av desse ,,folkeafgrundens slimede dyr«, som Bjorn-
son snakkar um i ,,Magnhild««. Jbsen hev ogso
räkande sagt det same:
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
