Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
i
» Fedraeimen.
Sit-Blad aat det norske Ballen
WM
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag.
s-
Pris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
Laurdag den 27de September «1879.
Lysingar kostar 10 Øre
(3 ß) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Bokstavar.
ZY Aarg.
Chr. Brnun og ,,Viuftre."
(Gs-)
Stykket mitt sist gjekk ut paa aa visn, at det
ikkje var so, som Chr. Bruuii sagde,. Paa Vetleha-
mar, at Vinstre-Arbeidet vaart fyr ein stor Del
var ei Vegbroyting fyr Republikken. Eiii kunde
personleg vera Kongsmann elder Fristatsmann; men
Arbeid et i Vinstre var eit slikt, som i alle Til-
felle«var godt og rett, og som i alle Tilselle
maatte gjerast, anten Ein heldt paa Kongedef-
met elderikkje; altso, meinte eg, kunde alle Fridoms-
menn godt arbeida. i Lag her, og ingen hadde Rett
til aa segja, korkje at Fristatsmennerne paa den
Maaten soor uærlegt fram, elder at Kongsmennerne
dermed leet seg narra til Svik mat-den Riksski«kk,
som dei hadde til Fyremaal—saa»ve««—ja. — .
Eg kann ikkje sinna, at Chr. Bruun i f. ·No.
hev svarat nokot vidare paa detta. Derimot ser eg,
· at han held fast paa dei sterke Skuldingarne sine-
iallsall fyr største Parten, og i Grunnen. Fristats-
mennerne vaare er ,,moralsk modlause,« segjer han,
og det er den Modlxiysa, som er Grunnen til, at
dei ,,tigjer.« At dei er Ljugarar vil han visstnok
ikkje hava sagt. Men dersom det er so, atdei med
fullt Medvit arbeider fram mot Republikken, sam-
stundes som dei gjev seg Mine av aa arbeida paa
monarkifk Grunnlag, og dersom det er so, at dei
endaa paa den Maaten narrar skikkelege Kongsmenii
med seg paa sitt svikefulle Verk — og nokot sovo-
ret fortalde Hr. Bruun paa Vetlehamar —, so
er dei Ljugarar og politiske Jesuitar, anten no
Bruun vil kjennast ved Ordet elder ikkje. — Og no
desse stakkars Kongsmennerne, som etter Bruuns
Meining leet seg koyra so reint’i Ring av vaare
politiske J·esuitar, at dei endaa Aar ut og Aar inn
leet seg bruka som Hjelpesmenn til saa fremja ei
Sak, dei sjolve er imot, — naa, dei skal daa hel-
der ikkje rosa seg av Medferdi. Eg lyt altso sram-
leides halda paa, at Bruun ikkje hev faret so vyrd-
samt frain mot Vinstre, som Gin hadde Rett til aa
venta— av ein Mann som han, og eg vil gjera det
vesle eg kann til, at slike harde og etter mi Mei-
ning rangvise Domar ikkje sæt Lov til aa festaseg,
som dei hellest lett kunde gjera, naar dei kjem fraa
ein so vyrd og vyrdande Mann som Bruun. Hr.
Bruuns Stykke i f. No. gjev hellest nok av Til-
hove til Svar, og eg skal her nedansyr prova aa
greida ut i sleire av dei Ting, som han der hev
ført aa Vange.
Eit av tvo, meiner Chr. Bruun: anten maa
Kongedomet vera Sanningi, elder so maa Repu-
blikken vera det. Og dersom no Ein trur, at Repu-
blikken er det sanne, so maa han strakst stiga fram
og forkynna detta Evangeliet sitt, og gjer han ikkje
det, so maa det koma av Ræddhug elder av andre
mislege Grunnar.
Her kunde det ikkje vera Uhevelegt aa halda
eit Fyredrag um »Romantik og Realisme,« den
som berre hadde Rom. So mykje skal eg daa segja,
at det finst knapt nokon Ti11g, som er verre aa
faa Tak paa fyr ein gamall Romantiker, enn den
realistiskefSetningen, at —k all Sanning er relativ.
Chr. Brunn dreg fram’ ,,Fritenkjarskapen,«
og disyr skal eg og taka den fram; han vil vera
god til eit Dame. Alle me, som er uppvaksne i
dei gamle Synsmaatar, krev, at ein Religion skal
vera den einaste sanne, og at den daa skal gjelda
til alle Tider og under alle«Tilstand og fyr alle
Folk, altso vera den ,,abso lut«e« Religionen. Kami-
henda hev me Rett; det kjem ikkje her ved. Naar
det no er Ein, som kallar seg »Fritenkjar,« so trur
me strakst um denne Mannen, at han held Reli-
gionen fyr likso absolut Lygn som me held honoin
fyr absolut Sanning, — at han altso trur, at Reli-
gionen, t. D. Kristendomen, er nokot beint sram
vondt, usannt og skadelegt, som han altso strakst
maa kjenna seg skyldig til aa reisa Kamp imot.
Men den moderne, ,,realistiske« Fritenkjarskapen tek
det paa ein reint annan Maate. Han segjer som
so: Religionen er ei naudsynlegFormsyr
Mannens Aandsliv, hev altso sin fulle
Rett; men —: daa Aandslivet utviklar seg, og
altso er Ulikt i dei ulike Tider og hjaa dei ulike
Folk, so er det naudsynlegt, og altso rett, at
Religionen ogso utviklar seg, athanideiulike Tider
tek ulike Former, og at han hjaa dei ulike Folk
scer ulik Skapnad, altso skil seg sund i fl·eire Reli-
gionar, i det heile formar seg etter Aandslivet som
det i dei ymse Tilselle er. Dermed vert alle
Religionar ,,sanne,« d. v. s. so lengje deihaver til
det Stig av Utvikling, som Folk stend paa. Men
den Religionen maa verta den sannaste elder beste,
som svarar best til det hogste Stig av Utvikling.
Det hev Kristendomen gjort i dei seinare Aarhun-
drad — so vil væl dei fleste Fritenkjararsegja—;
og dermed er det sannt, at Kristendomen hev voret
——— og tildels enno er——den beste Religionen. Gin
moderne Fritenkjar kann altso godt hava den ærle-
gaste Vyrdnad fyr Kristendomen og dei Kristne; ja
det maa, naar han er klaar i Standpunktet, vera
naturlegt fyr honom aa vilja, at Folk fritt og
ukrenkt skal faa hava si Kristentru, s o lengje til
dei sjolve ,,kjem so langt,« at dei arbei-
der sieg ut or henne; det einaste han vil krevja,
er full Tolsemd syr seg sjølv med. Men det trur
han rett nok, at ettersom Utviklingi gjeng .,sram,«
so vil Kristendomen, som ei eldre Religionsform,
verta meir og meir trong, so at ho tilslutt ikkje
lenger kann svara til Mannens Aandsliv, —— og
daa maa det koma nye og friare Religionsformer,
som er meir svarande til Utviklingi, d. e. meir
,,sanne.« Sasnningi er altso ikkje ,,absolnt« (sast),
men ,,relativ" (skiftande, formande seg til etter
dei skiftande Høve). Ein Fritenkjar, som ser Tin-
gen paa denne Maaten, vil aldri kjenna seg driven
til aa reisa Kamp mot Kristendomen, utan i det
Tilfellet, at han trur aa sjaa, at Folk alt er so
,,langt sramkomne," at dei ikkje lenger »med San-
ning« kaiin liva paa Kristendomens Tanker; for
i det Tilsellet vert Kristendomen etter hans Mei-
ning ,,usann««, ikkje svarande til Aandsstandpunktet,
og daa meiner han, kann Kristendomen berre skapa
Hykling og Lygn, tyngja Tankarne og stengja Vegen
fyr Utviklingi. Men so lengje han finn, at Folki
det heile enno stend slik, at Kristendomen kannvera
Sanning fyr dei, so at dei altsoikkje treng nokor
ny Form fyr sitt religiøse Aandsliv, — so lengje
vil han, naar han er klaar i si Sat, ikkje tru··
aa hava Rett til aa lysta Herskjold mot Kri-
stendomen; han vil lata Trui vera i Fred, og berre
krevja Fred og Rett syr seg sjølv som fyr dei andre-
Detta er — so vidt som eg kann sjaa —
Synsmaaten i den nyare Fritenkjarskapen t). Men
den Tenkjemaaten er fyr oss gamalldags Folk so
forunderleg vand aa forstaa. Me segjer helst som
Chr. Bruun: anten det eine eld er det andre.
Denne Læra um den ,,relative« Sanning er so
ugreid; ho argar oss upp; me vil helst hava klaare
Fraasegner, so me kann hava nokot aa ,,halda oss
til-« Gin Maan, som segjer ende ut, at Kristen-
domen er Lygn, honoin kann me daa faa sraa oss;
honom forstend me; me veit, kor han vil av. Men
dersom Ein kjem og fortel oss, at Kristendomen
nok er Sanning, men berre ,,relativt,« so forstend
me det ikkje; me vert arge og segjer, at den Man-
»nen er rædd; han vil ,,vrida seg israa det,« han
,,tor ikkje vera ved si sanne Meining,« fyr di han
kunde hava ,,timeleg Skade« av det o. s. fr. Og
likso ille er det, naar me ser, at han gjeng og
tigjer, leet oss ,,vera i Fred,« endaa me veit, at·
han er Fritenkjar. Han maa vera rædd· Me kann
t) Dei, som vil verja Kristendomen, bør vist hellest agta
seg fyr aa bruka Ordet ,,Fritenkjarstap« for ofta.
Det synest nemleg, naar det vert brukat som Sten-
gjeord, aa innehalda ei Vedkjenning av, at Tanken
ikkje er ,,s-ri" paa den kristelege Sida, og dersom
Folk lagde Merke til det,· so kunde dei koma til aa
nndrast paa, um det daa skulde vera so rettog godt,
at Tanken var ,,ufri« i dei hogste Spursmaal.
,,Vantru« er tryggare.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
