Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
8de November 1879.
Fedraheiuien»
Retnitig i Folkeskulen. Fjertosts Reknebok.
(Aat Skulemeistrarne fraa ein Realist).
Alle dei Kunnskaparne, Skulen hev aa gjeva
—— Kunnskap or Bibelen, Soga, Naturlæra, Tal-
Loera o. s. b. —- eig ei fleirdubbel Magt yver dei,
som lærer. Fyrst den Utvikling av Syns-
krinsen, som dei serskilde Kunnskaparneiseg sjnlve
fører med seg. So den leiysande og liksom
uppgjodande Verkning paa sjelve Natur-
grunnen. J det aa vita og sjaa fær Gleda
ei ny og rik Kjelda; alle Kjenslur seer sfullare og
friskare Vokster, og Forstandsljosetkveikjest klaarare,
etter kvart som meir Ljosstoff førest til. Og" so
endeleg den Kvessing av alle Evnar, som
sjplve Arbeidet med aa læra dreg medxseg. Ar-
beidet er eit dobbelt, ei Loysing og ei Saman-
binding. Det krevst i kvart Emne paa den
eine Sida ei Mengd av einskilde Smaakunn-
skapar, som lyt haldast greidt og klaart ut ifraa
kvarandre, og som Kvardagslivet serleg vyrder
høgt; paa den andre Sida krev Aandeti i oss,
at alle desse Smaastykkje av Kunnskap skal
skipast og bindast ihop til ein heil logisk Saman-
heng og eigast som eitklaart, gjenomskodelegtHeilt.
Dette er eit aalvorsamt Arbeid, like tungt baade
fyr Barn og Lærarz men det er kanskje Skulens
vigtigaste Verk. Skuletidi er stutt, og den Mengdi
av einskilde Kunnskapar, som kann vinnast, vertikkje
stor. Det Arbeidet," som berre stend i aa lcera
Leksur den eineDagen og ramsa deim upp syr Læra-
,ren den andre, er lite mætande syr Livet, helder
nydeleggjande. Fyr Barnet vert Skulen paa den
Maaten ikkje til Gleda; Voksterlivet fraa Natur-
grunnen vert berre forkrokt; Conarne vert ikkje
kvesste, kanskje med Undantak av Minnet; Kunnska-
parne vert utan Samanheng og Liv og ntan eggjande
Kraft til aa draga fleire etter seg; Tidi vert pydd
til Faanyttes. Fyr Læraren er eit Arbeid med
slike Frukter uverdigt, attaat det er slpvande og
fortæraiide. Tidi er stutt. Men naar ho vertbrukt,
ikkje einast til aalcera Bokerne fraa Perm tilPerm,
men og til aa sinna Samanhengen i kvart Emne,
so Barnet kjem til aa eiga det med Tanken sin,
Led syr Led, meni gjenomskodeleg Samanheng,
og Læraren set heile Arbedskrafti si inn paa aa
lgysa ut og binda ihop, so vert likevel eit stort
Livsverk gjort. For det er aa merkja med denne
Samanhengen i eit Emne — i Bibel, i Soga, i
Natur —, at det ikkje er nokot i segsjelv avgrenst,
men viser støtt ut yver seg sjolv og inn i andre
Emne; dermed vert Tanken eggjad til aa arbeida
vidare og vidare, spyrja etter meir og meir, all
Verdi Utyver, fyr aa vinna dess· større og vidare
Samanheng. Barnet gjeng ut or Skolen, eigande
Ljos yver— ein liten Krins ao Emne, iSoga, iRe-
ligionen, i Naturen, eit Ljos, som gled baade
Hjarta og Forstand, fyrdi det hev Samanheng og
Klaarskap, men og eit Ljos, someggjar og driv vi-
dare, av di· det stødt tendrar nye Spursmaal i
Tankelivet. Dette er Skulens beste Von.
11-
Naar Sknlemeistaren vil bruka det Vitet i
Læremaaten sin, som ovanfyr er upprepat i faae
Drag, so vil han sinna, at Folkeskulen eig ikkje
det Lære-Gmnet, som er so svært aa greida som
Rekningi, men so vil han og — som Løn-kann-
henda finna, at Skulen helder ikkje eig det Emnet,
som slik kvesser Tanken hjaa dei Smaae, og gjer
deim duglege til aa loysa eitkvat-syr-eit Emne upp
og skoda det klaart igjenom. Dei.vil gleda seg
smed aa sjaa, korleis Tankarne vert meir og meir
glogge (,,præeise««), korleis dei lcerer seg ao med
den Uskikken aa tøva fleire Emne ihop, naar dei
berre skulde tenkja yver eit, liksom Rekningi berre
loyser ei Uppgaava um Gongen. Me gjeng sullt
med paa, at denne Slipingi av den reine Tenkje-
Evnen berre er ei einskild Sida av det Arbeidet,
Skulen hev aa gjern; men det er ei vigtig Sida.
Heile vaar Tid kviler paa ,,Logikken« elder den
klaare, logbundne Tenkjing. «Lat oss vera logiske,
og me vil koma til aa vera rettvise,« segjer ein
namngjeten Franskmann·
Rekningi gjeld no um Dagen syr aa vera eit
av dei lettaste Lære-Emni baade syr Leerar og
Vorn. Lærararne plar som tidast rekna dei Ti-
marne syr Kviletimar. Det er" berre aalata Borni
læra »Tabellarne«, og so lata deim bruka Grisfelten
og Tavla trottugt i Timarne, og so til Slut sjaa
etter i ,,Faeitboki’«; og- so — er det gjort. Det
gjeng lett, det.L Men den ,,Logikken,« som paa
den Maaten vert upp-ale11, —- vert lett den med.
— Rekning er korkje Tabellar hell Grifselt hell
Tavla, men den klaaraste Tanke, den reinaste Lo-
gikk. Helder ikkje er Sliekningi»§1ieglan« Rek-
ningi er Logikk, og Reglar er beint det motsette
av Logikk. Reglar er ferdug« Visdom, Visdom,
som kjem liksom dettande ned, utan at Ein seer sjaa
korkje Grunnar elder Samanheng; Reglar er fyr
Tanken det same som Graastein fyr Magen. Aa’
læra .,Reglar« vert soleis berre eittankelaustHerm;
aa bruka Reglarne vert eit trælkande Handverk, og
Nytten vert berre av praktiskt Slag, og klent vert
det med. Kvat vert so Vinsten av desse »Kvileti-
marne« ? — Den Summen av Kunnskap uin »Tali,«
som er so vigtig og troysam aa eiga i still, klaar
Samanheng, — den vert Bornisvikne fhre. (Turre
Reglar reknast ikkje fyr Kunnskap ivaar Tid.) Av
det Tanke-Arbeidet, som er det,klaar·"aste, Fol-
keskulen eig, og som kvesser den logiske Evnen
meir enn nokot annat, er gjort berre eit plaprande
Herm, eit vitlaust Tull og eit mekanisk Handverk.
— Ostast trur eg, Lærarerne vaare kann skjota
Skuldi fraa seg og attyver paa Seminarskularne;
iallfall hev eg tidt hayrt slaa paa, at Aandloysa
i Rekningi hev Bolet sitt der-
(Meir).
Kristiania, den 7de Novbr.
ThingvaL Arend al og Grimstad: Thing-
m ann: Saksorar Ole Schroder (samrøystes) og
Varamann: Skipsreidar Kristen Boe (1 av 11
R.). Det er plent som det fyrre Valet. Hr. Schroder
er Bakstrcevar·
Embtrtts-Utucmniug. Prest i Jevnaker O.
A. Aabel til Sokneprest i Sydre Land, Politi-
meistar i Kraakeroy C. T. Kjerschow til (11te)
Assessor i Kristiania Byrett, Kaptein C. S. K-
Frolich til Øvsteløytnant, surn. Kaptein, Kanon-
kontrolor Joh. H e rtz b erg til Øvsteløytnant, Kandi-
datarne T. Fretheim og O. E. Berge til per-
sonelle Kapellanar hjaa Prestarne HvedingiLindaas
og Hald i Ringebu.
Avskil: SokneprestiHole K. A. Bugge og
Landsdomar i Sydre Øysterdalen H. E. Major.
J Riksraadmgtet fyrre Laurdag vart gjevet
nokre Leerarar ved hogre Læreverk Ferdapengar,
nemlig: Ynerloerar ved Kristiania Kathedralskule
Ottesen 800 Kr., Adjunkt i Trums H. Horst
1000 Kr., Yoerloerar i Molde Dietrichson 800
Kr., Millomskulestyrar i Kraakerey Ullmann 800
Kr., Andreleerar ved Hamar Seminarium Jørgen-
s en 800 Kr. og Teiknelcerar ved Gjertsens Skule
i Kristiania Loytnant H. Nielsen 800 Kr.
Theodor Løvstad, Utgjevaren av Skjemte-
bladet ,,.Vakkus,« sekk ved Hogsteretten Strasfi (fyr
Gudshceding) nedsett fraa 60 til 40 Dagar Fengsl
paa vanleg Fangekost
Toll-I1mkomnrne i Kristiania var i Oktober
Kr. 1,782,811. 88 Øyr· motKr.1,089,553 i Fsor
same Maanaden. Til Utgangen av Oktober er
innkomet syr heile Riket Kr. 4,068,652 mindre enn
i Fjor, og Fjoraaret var, som me veit, eit klent
Tollaar. Det skal soleids mange slike Maanadar
som Oktober til, fyrr Tollinnkomurne kjem npp i
det, dei syrr hev gjevet. Men det er vel Von um
nokot betre Tider no, enn det hev voret".
Professor Sofus Vugge hev skrivet og app-
leset i Vitenskapsselskapet ei forvitneleg Avhandling
um Upphav et tildei nordiske og germanske Gud e-
og Kjempesegner. Han kjem til det Resultat,
at den mythiske Dikting, som ikkje kann vera eldre
enn det 9de Aarhundrad, visst nog er nordisk, daa
ho hev funnet Form i norskt Maal og ber Vitne
uin ein serleg nordisk Folkeaand og eit sermerkt
Livssyn, men Toet er mest altihop laant israa Ut-
landet. Heidenske og halvheidenske Nordbuarar,
som var i Veste11 paa Viking, hev hoyrt mythiske
Forteljingar paa Jrlandsk og Bretlandsk av Munkar
og Menn, som hev fengjetsiDaningiMunkeskulen,
og umsormat desse Forteljingar etter sitt Syn paa
Livet, men dei hev alle si Rot anten i den grekisk-
romerske elder den jodisk-kristelege Kultur. Geirrzzdr
er Geryoii, Utgarde—Loki Acheloos, Loke Luciser,
Volva Sybilla, Arngrimssonerne Argonautarne,
Angantyr Jn-Kentaur (in = den keltiske Artikel)
o. s. b. Me lyt altso finna oss i aa uppgjeva
den nordiske elder germanske Urreligionz den einaste
Troyst fyrr oss er, at helder ikkje den grekisk-i«omerske
Mythologi viser seg aa vera skaptutor det hellensk-
italiske Folkelynne, men laant fraa Fanikia og andre
Stader, naar ein tek Avsyn paa Upphavet·
Proscssor G. O. Sars hev skrivet eit greit
Stykkje um Loddefisket i Vladet ,,Naturen." Han
syner der klaart, at Kvalsisket hans Foynikkje kann
meinka Fiskararne, skaut han enn all den Kval i
Sjoen var. Blaakval kallast den Knal, som dei
skyt mest av, og han et ikkje eingong Lodde Tvo
andre Slag, som og kjem til Landet den Tidi, Fi-
sket stend paa, et og mest »allskyns Aat og smaa
Ljodyr. Finnkvalen er det, som et Lodde, og det
so det munar. Men det hev ofte voret set, at
Lodden er so overlag lat og daud av seg, at han
ikkje bryr seg det Slaget Um, at Knalen set ned
Kameratarne·i Tusundvis. Dertil segjer Sars, at
Lodden kjem til Landet fraa Djupet berre syr aa
kasta Rogni, liksom Sild og Torsk, so han ikkje
treng nokon Kval til aa elta seg. Det vilde hel-
der verta meir Lodde, naar dei Storetararne var
burte·
J Sljergardcil ved Stromstad teikner det til
Sildsiske. Ved Koster-Øyarne er det fnllt med
Sjofugl og Koal· Cit Parti halvstor Sild vart
fyrre Tysdagen selt i Stromstad etter 25 Oyrur
Sneiset·
Eill til hev daaet av dei Fekararne, som
brende seg so stygt paa Haukelifjeldet, og det ser
vonlauft ut med dei tvo, som enno liver, og.
Morosatn uorsk Skiper i Utlandet. Ein
norsk Skipar hev nyleg misstSkipet sitt paa Gott-
land. Til aa gloyma det, drakk han seg full og
bar seg som ein galen Mann i ein Gjestgjevargard
i Wisby. Han bannad fyrst Svensken og fortalde
kvat Karer Nordmennarne og serleg han sjelv var.
Dinoest stakk han ein ladd Revolvar upp i Synet
paa ein svensk Osfieer, som tok Saki rolegt og
kaldt saag’n inn i Augo. Til Slutt skaut han av
Revolveren yver Hovudet paa ein Mana, men vart
so sett fast. Han slapp likevcel med ei Bot paa
50 Kronur.
J det danske Folkething hev Bers, Hrrup
og H. P. Andersen sramsett Forslag til Log um
fast Løn syr Prestarne. Tienden skal ganga inn i
Rikskassa, Offring i Kyrkja sorbjodast, Prestarne
ikkje ha’ Loyve til aa taka Gaavur fyr Daap, Fer-
ming, thevigsla,· Liktalar o. s. b. J Staden skal
Prestarne faa Løn or Rikskassa soleids: 100 Pre-
star Kr. 8200 kvar, 300 Prestar Kr. 2400, dei
andre Kr. 1600 (faste Kapellanar Kr. 1200) um
Aaret; dei eldste Prestar skal derattaat faa Alders-
tillegg, og Kr. 100000 skal brukast til Lønings-
bøter aat Prestar, som vert sitjande lengje i same
Embcettet Landsbyprestarne skal umsram Penge-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
