Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
t JtEa
W
Fedra»ei-men.
Eit Blad aat det norllec Iolketx
Kjetn ut tvar Onsdag og Laurdag.
s ——
s- -» ’- s
Vris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
Lanrdag den 22de November 1879.
Lysingar kostar 10 Ore
(3 sz) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Bokftavar.
ZLE Aarg
Retning i Folkesknlen. Fjortosts Reknebok.
(Aat Skulemeistrarne fraa ein Realist).
« 111.
(Fjortofts Neknebok.)
Den djerve Maalmannen og Arbeidarvennen
og den glogge Mathematikaren vaar, O. J. Fjør-
tost, fekk daa sleppa sram med eit Stykkje av det
kvasse Tankelivet sitt, fyrr han døydde· Haii var
i all si Ferd ein Rothoggar. »Raatt skal upp med
Rot rivastl« er som Her-Ropet syr heile hans Liv.
« ·Det teiknar Vegen hans i Studentsamlaget. J-
Maalsaki var han med og ·brøytte Veg som Ein av
dei Fremste, men altid ,,radikalt«. J Arbeidarsaki
ruskad han upp med ,,Socialistens«’ umstoytande
Tankar. J Politikken stridde han beint ut syr
Fristate11· Ja endaa i Mathematikkeir vilde han
»rothogga". Og det rare med Fjortoft var, at
endaa han var slik ein Rothoggar, so var han sam-
stnndes ein fin Natur, men serleg ein ovende fin
og kvass Tenkjar.
J Ordstrid var han reint ut ein Nakekniv.
Naar han sann ein ny Motstandar, so dreiv han
innpaa honom med Spursmaal paa Sparstnaal«
solengje til han hadde senget Ut so mange taa
Tankarne hjaa Motstandaren, at han kunde syna
honom, korleis dei hekk ihop som turr Sand; og i
Staden syre aa gjeva sine eigne Tankar um Saki
paa Kaupet, so slengde han berre attpaa nokre Ord
Um ,,Raaskap i Tenkjingi". —
Til Mathematikar hadde han framifraa gode
Gaavur. Mathematikken var Livevegen hans;
dei unge Studentarne flokkad seg kring honom og
vilde ,,lesa« hjaa den namngjetne Mannen» Lære-
maaten hans var logisk utan Naade; han gjekk
aldri av Vegen fyr slokutte Emne, men loyste dei
upp til siste Knuten. Dette gjorde, at dei, som
hadde leset hjaa honom, tidast klagad hver, at dei
ikkje hadde lært stort; dei varttroytte av eitTanke-
arbeid, som tok alting so prikkande grannt.—Men
ikkje eingong som Mathematikar hadde Kristiania
Bruk syr shonomY Han baud seg sram til Lærar
paa Skular: men dei tok helder andre, um deiikkje
var braadt so gode. Der stod ein hatfull Kvekk
av Namnet hans israa hans djerve Ferd i Arbeid-
arsaki, Politikken og Maalsaki; Folk visste nok, at
han var ein hjartegod .Mann, som sadde ein Flokk
av satike Stakkarar med Mat og Klæde og« fraus
og svalt sjolvz — men det kunde ikkje sona.
Nokot av det,· som harmad Fjortost mest,
var all den Tulleskapen, som raader i Rekningi i
Skulen. Han vart ikkje troytt av aa piska Tanke-
loysaiSkulen og Bokerne med sin ,,satiriske« Munn.
Naar dei skalzkloera Borni aa rekna, sa’e han,
so ber dei seg aat rett liksom Bryggesjanarar: den
Mjolsekkjen skal lempast dit og den andre dit.
Naar du skal multiplicera, so gjer du slik,» og naar
dti skal dividera, so gjer dit slikl —Og dei bruke-
lege Rekneboker hev ikkje stort betre Vit dei helder;
Reglar og Reglar men ikkje Dusti av Tanke.
Fjortoft tok Rothoggarklcedi paa seg att,
og gav seg i Ferd med Rekningi, og her hev han
gjort eit Gagnsverk som eg vonast vilverta Skulen
vaar til oarig Nytte. Hati hev tenkt Reknelcera
tvers igjenom og siktat ho, so ho er so klaar og
sin som ei Dotter av Mathematikken skal vera.
Skulemeistrarne vil nok finna att dei kjære Reg-
larne sine i Fjortofts Reknebok og myij meir att-
aat; men dei vil sinna deim att som Gndemaalet
av ei kvass og samanhengjande Tenkjing og ikkje som
hitnmelsallet «Msannabrand«z Fjortofts Reknebok
er ikkje nokot Smaaarbeid; ho er Frtikti av Man-
nens Tenkjing gjenom mange Aar. Og her var
ikkje nokon Fyremanns Arbeid acr stodja seg vid-
are paa; for eit Verk, som berre sortel Reglar
um Rekningi, og eit Verk, som vil stella heile Tallcera
sram stik, at Ein paa kvart Stelle skal hava fast
Tankegrunn under Foterne sine, det er tvo serskilde
Ting. —— "
- Rekneboki —- 1ste Deilen.
Dei syrste Bladi gjev» klaarGreida paa, kor-
leis Tali nemnest og vert skrivne· Den Tidi, som
vert brukat til aa læra Baanet aa skyna dette, vert
aldri for lang. For skynar ikkje Baanet klaart og
greidt den Kunsten aa nemna og skrioa eit Tal, so
vil det aldri kunna skyna Framserdi med Talt.
Breiddmed Uttydingi av dette gjev Fjortost oss ei
Mengd av historiske og spraaklege Smaakunnskapar
um Talnamni og Teikni, som er mykje trøysame.
So kjem Namni paa Mynt, Maal og Vigt og deira
Storleik og Deiling. Deretter dei 5 Neknemaatarne:
1) Aa telja eit Tal Gin syr Ein til eit
annat Tal. (Addition). Kvifyr kjem det
no ut paa eit, enten eg tel til 2 til 3 hell
3 til 2?
Ein til 3974, naar eg set det»eine Talet
uppunder det andre og tel Raderne ihop?
Boki syner klaart, korleis dette og mykje annat
spring ut av sjrilve Uppgaava· ,-
2) Aa telja eit Tjal Gin fyr Gin israa
eit annat. (Subtraktion.) Kvisyr vert t. D.
359 talt Gin fyr Gin israa 927, naar eg set
349 uppunder 827 og subtraherarsRad syr
Rad, som me plar gjera? Voki syner det
grant, korleis det heng ihop; likeins mangt
· annat um Subtraktionen, t. D. um det, som
vert kallat ,,aa gjera Prøve paa Subtraktionen««
Kvisyr vert t. D. 295 talt Ein fyr-
3) Aa telja eit Tal ihop med seg sjolv
sleire Gonger. (Multiplikation.) Kvisyre
kjem det ut paa eit, anten eg tel 8 ihop 3
Gonger hell 3 ihop 8 Gonger (8 )( 3 =
3 )( 8)? Kvisyre vert det det sama, anten
eg tel 24 ihop 6 Gonger hell eg fyrst tel
20 ihop 6 Gonger og 4 ihop 6 Gonger og
so til Slutt adderar baae desse »Faldar«
(24)( 6 = 20 )( 6 HL 4 )( 6)? Kvifyr
vert t. D. 724 talt ihop 824 Gonger, naar
eg set 824 uppunder 924 og so driv i Vegeii
med det velkjende Handverket med alle Raderne
inn under kvarandre? Dette og mykje meir
fcer meGreida paa i Boki, so me kann eiga
Rekningi vaar i bjart Forstands-lon·
4) Aa deila eit Tal i sleire jamne Par-
tar (Dioision)· Kvisyre vert det det same
anten eg deiler 255 i jamne Pariar hell eg
deiler 200 og 50 og 5 kvar fyr seg i 5
jamne Partar og so adderar desse 3 Par-
tarne (255:5=200:5 4— 50:54—
s 5 : 5)? Kvisyre vert 1728 deilt i 12 jamne
Partar, naar eg legg i Vegen med det vel-
kjende Handverket 12)1728(? — og mange
sleire Spursmaal.
5) Aa inoela eit Tal i eit annat hell sjaa
etter, kor mange Gonger eit Tal kann teljast
ihop med seg sjrjlo fyr aa verta eitannat Tal
(K o mp a rat i o n, Samanlikning). Dette er vel
ein framand Reknemaate syr dei fleste; sor
han sinnst ikkje nemnt i Reknebokerne· Hand-
verket vert nemleg det same som i No. 4
(D-ivision), og naar berre Handverket er det
same, so bryr ikkje Reknebokerne seg Dusti
um, at Komparationen og Divisionen er tvo
reint serskilde Uppgaavur syr Tanken vaar.
Soleis: Skal 35 Spd deilast jamt millom
7 Mand, so er Retningi fyr Forstanden oaar
ein Divisionz 36 Spd lyt deilast i 7 jamne
Partar, og so vertdet 5 Spd. paa kvar Part
hell aat kvar Maan. Det er vitlaust aa vilja
mæla 7 Mann i 35 Spd og so segja, at det
,,gjeng ein 5 Gong.« Men spyrr eg um:
,,Kor mange Vikur er 35 HOagar«s« daa er
’det likso ,,raatt« at snakka um, at 35 Dagar
skal deilast i 7 jamne Partar; for det vert
ikkje annat enn 5 Dagar, og det er ei reint
onnor Upgaava, som ikkje var spurd um; nei,
Forstanden vaar segjer so: 7 Dagar er 1
Bifa, og 7 Dagar maa teljast ihop 5 Gon-
ger, so vert det 35 Dagar; 35 Dagar er so-
leis 5 Vikur. Rekningi vert ein Komparation
(Samanlikning) av 35 Dagar og 7 Dagar.
— Naar me vil gjera Retningi til eit Ar-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
