Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
EZ
cdkahcir
Eit Mad aat det norllic ’glatle
MM
Kjeut ut kvar (Onsdag og) Lanrdag.
Pris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
Laurdag den Gte December 1879.
Lysingar kostar 10 Dre
(3 sz) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Bokstavar«
3;Aa;;.
Til »Fædrelandet« m. sl. om ,,Censnr".»«)
(Gs-)
Det, eg skreiv um ,,Censur««, var Tankar, som
eg hev samlat part gjenom fleire Aar-. Gg fkreiv
altso um meir emi —um berre denne Hellenbach-
Saki. Den gav snarareberre Tilhøvet. Og derav
kom det, at Ordi mine sall vid ar e, meir aalmenne
og meir sterke, enn um eg hadde fkrivet einast um
den serskilde Saki. Det trudde eg, at Folk maatte
set av sjalve Stykket-
Men daa dei ikkje hev set det, færseg for-
telja det sjeld-
—.Aars Tankar var det, eg lagde fra-n. Og
eg skreiv ikkje berre fyr meg sjølv, men eg provde
aa vera Talsmatm fyr alle dei meir enn mange,
som i desse Ting hev rzzsynt og gjenomlivtdetsame
som eg. For det er ikkjelenger sannt, at me ,,alle
er saadan Christne,« sont ·Kierkegaard segjer; det
Sanne er, at dei fleste av oss maa lidatungt under
denne ,,Striden millom det Gamle og det Nye,« -
og at mange gjeng til Grunns i den, i Vonlaysa
elder i Sjnlvuppgjeving, i Filisterdom elderiNihi-
lisme, —- det eine ikkje stort betre enn det andre-
Og er det so, — so trur eg,· eg hadde Rett til aa
skriva som eg skreiv·
Det vert no utn Dagen, so vidt eg kann for-
staa, sagt endefram i Mghlk og Fædrel., at ,,me
vil ikkje hava Diskussion um Kristendomen. Det
einaste, me trur aa ha aa gjera, naar me fer, at
ukristelege Tankar bryt app, det er aa paavisa, at
dei er ukristelege; naar me hev gjort det, so
foer kvar velja sjø1v.«’
— Det hayrest fint! Men, kjære Herrar,
hev De daa ikkje ein einaste Tanke fyr alle desse
Armingar, som ——— tvilar? Alle desse mange,
som tærest upp av Spursmaal, og som ikkje kann
faa Svar, fyrdi her aldri vert talat her i Landet?
fyrdi her ingen Diskussion er um desse Ting, ingi
Rettleiding, berre ei uhorveleg Skodd avstrongtenkt
Jntolerans, berre sutrande Preikur yver den ,,vonde
Tid««, berre dundrande Domar yver deiSpyrjande,
og Fordøming,« naar dei Spyrjande gjeng annan-
stad av fyr aa finna Svar, trøytte av aa spyrja
svarlaust —? De, som er fo vise, De, som sit so
trygge med heile den absoluteSanningiFang, so
trygge, atDe ikkje eingong bryr Dykk um Forhandling,
kvi talar De ikkje, naar De fer, at Tiderne er
vonde, og at gudlause Tankar bryt innyver oss paa
V) Eg hadde tenkt aa svara i eit annat Blad, av didet
ser ut til, at Mengdi av »Fedraheimens« Lesarar
finn denne Kosten for sterk· Men eg er noydd til
aa striva her, iallfall denne Gongen. —
alle Kantar? Kvi tigjer De? Kvi stend De ikkje
upp i olympisk Ro, som det haver fyr Menn, som
eig den evige Sanning, og legg sram fyr oss all
den Visdomen, som gjer Dykk so- trygge, legg
honom sram so fullt og klaart, at dei Spyrjande
kann faa Svar, og dei ·Fornegtande skjemmast og
tagna? —- ,
De svarar: Det vilde ikkje nytta. Dei, som
kjenner Kristendomen og likevæl ikkje trur, dei vil
ikkje tru, og trudde ikkje, um dei so fekk aldri so
mange Grunnar. Det, som det her kjem an paa,
er Viljen. »
Naar De kjem med det, so kann De vera
stygge. Det aa døma ein Mann i Viljen, mo-
ralskt, fyr di han viser seg aa hava andreMei-
ningar enn De, ——— segja um ein Murin, at han-
er ein Djevel, d. v. f. ein soin fornegtar det, han
sjalv vedkjennest som sannt, — det er vældetgro-
vaste ein Kjættardomar kann finna paa.
Dessutan: eg trur ikkje stortpaa denne »vonde
Viljen.« Ein Gap kann sinna paa aa vilja vera
»Fritenkjar,« syr di han ikkje likar Religioneiis
Viljetnktz men ingen vaksen Mann kastar Trui
av den Grunn. Dertil sit ho, iallfall her hjaa
oss, for fast inngrodd i vaar eigen Natur, for fast
samanvaksi med alle vaare beste og varmaste Kjens-
lur. Dessutan skal Ein ikkje vera rett gamall, fyrr
Ein fer, kor fa art Ein kann trengja til ein person-
leg Gud, ein Frelsar fraa Synd og saaare
Minne, ein Trøystar og Hugsvalar i Sorg og Naad,
ei Von um eit Liv, som ber utyver dette, —
dette jammerlege Jordliv, som er for stntt til at
Gin kann faa Meining i det, men altfor uendeleg
langt til aa lida i. Dei kjære Preftarne stend
kvar Sundag i Kyrkja og preikar um, kor tungt
og vonlaust det maa vera aaliva utan Kristendom;
—- det kunde Fritenkjararne fortelja betre um.
Gin skal knapt raaka mange Fritenkjarar, som ikkje
vedgjeng, at dei er mindre sæle enn ærlegttruande
Kristne kann vera. Det er ikkje ,,«vond Vilje!«
Og dersom det er ein, som i Gap og Tankelyiysa
hev kastat Trui, fyrdi han ikkje likad henne, —
so vil han fyr det meste taka hennedess ivrigare
att, naar han vert eldre· Det Slaget av »Fri-
tenkjarar«« er ikkje verdt fo mykje som ein Kjæt-
tardom. Det er helder ikkje i Grunnen dei, Pre-
starne meiner. Deimeiner alle, og serleg dei mest
aalvorslege. Men daa tek dei i Misst.
So kann Prestarne segja: me vil ikkje hava
Diskussion, syrdi me gjeng ut fran, at Trudomen
er ei Hjartesak og ikkje ei Tankesak· Kannso veral
Men kor tek dei Retten ifraa til aa ,,gaa ut ifraa«
slikt? Kunde det ikkje vera verdt aa undersokja
den Tingen? und ersokja, um det gjeng an aa
hava tvo Sanningsprincip, tvo ulike Maatar aa
finna det Sanne paa, tvo ulike Tydningar av Ordet
Sanning? —- Kunde det ikkje vera verdt, at Folk
fekk vita, kvat der kann segjast paa baae Sidur um
den Ting? Er det rett aa tigja, og tenkja som
so, at me fyr vaar Parti er ferduge med desse
Spursmaah altso skal dei andre og vera ferduge?
Karl den sjortande er mett, ergo skal dei hine og
vera metteZ
Eg veit ikkje, eg. Men det veit eg, at i den
Tidi, daa eg sjolv lang som verst og stridde med
alle desse ,,tusukid Spursmaal,.« so var det det,
eg harmad meg mest yver ——: kvifyr ikkje desse
kloke Folk kunde tala! Eg sjølv forstod ikkje eit
av tusund. Og eg leid syrgjeleg ved all den Tvi-
len; for eg vilde i Grunnen tru; Kristendonrett
hadde fast Tak paa meg gjenom Kjensla, og eg var
so rædd Vantrtti som eg var rædd dens Bonde;
for den bar ingenstde av, det tottest eg alt hava
røynt. Og eg hadde leset Rasmus Nielsen so vidt,
at eg og trudde, at Trudomen var ei ,,Hjartesak«
og ikkje ei Tankesak. Eg Aande-Skam aa segja
det! men eg provde ofta paa aa kvæva Tanken ned,
fo snart han kom med sine eggjande Spursmaals
eg var upplcerd til det, og gode Menn sagde meg,
at det var rett —! men det kunde so lite hjelpa.
Tanken kom, naar eg minst ventad, kom stikkande
og eggjande med sine tusund raadlause Spurs-
maal . . ·. Aa! eg gjekk der og var sjuk meir enn
ein god Gong. Detta fortel.eg, fyrdi eg veit, at
mange hev havt det og hev det og vil faa det paa
same Maaten, elder endaa verre; — det er inkje
nokot, som er serskilt fyr meg. Men daa sagde eg
til meg sjølv: Herre Gud! kvi kannikkje dessekloke
Folk tala! — Vantrui, den talar, den, og den
fører Prov, so det berre søkk i deg; dit maa reisa
heile din-Vilje fyr aa ikkje rivast med; ——— men
Teologarne? ikkje eit Ord! Berre Deklamation,
Lyrik, Strik; — og prøv er dei eingong aa-argu-
mentera, so kann du vera stod paa, at dei ,,gjeng
ut ifraa« — justementdet, somdnStakkaren gjeng
og eriTviluml — »
Eg minnest eg brukad Kunster fyr aa mana
desse Folk stam. Eg sagde til meg sjølv: desse
Folk, som sit der uppe paa sine teologiske Læresto-
lar, dei maa hava Greida paa 4desse Ting! Dei
kann ikkje sitja der og forkynna den Dogmatikken
sin Aar ut og Aar inn som evig Sanning, utan
at dei fyrst hev greidt ut fyr seg sjølve alle desse
Flokarne, som eg gjeng her og grublar meg galen
paa; — dei maa vita Greida! dei maa hava
Grunnar og Visdomar, som eg og me andre ikkje
kjenner til; — dei skal tala! det gjeldikkje berre
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
