Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
ssg
Pris syr Fjordiingaaret:
M 75 Kr. 1,10 (= 33 ß) med
s- -c . Porto og alt, Vetaliiig
— l
fyreaat. .
e i
Eit Blad aat det norstke Folket.
QW
Kjem Ut kvat (Onsdag og) Lanrdag.
Lanrdag den 27de December 1879.
Lysingar kostar 10 Ørew«
(3 f3) Petitlina, og daa . ZY Aara
i ’ .
Til »Fcedrelandet« m. fl. om ,,Censnr".
(G).
[Slutten.)
Men dei Myndige —? Ja, mot dei er
,,Censnren« den verste Synd og Urett som gjerast
kann.
,,9.’-Jiyndige« er idesse Saker alle dei, som er
istand til aa gjera seg sjolveSpnrsmaalum Grun-
narne fyr sine Meiningar, sotn altso hev oppe i
seg Kravet um aa hava eit medvisst, gjenom-
tenkt Livssym Til aa vera»myndig« i sine per-
sonlege Livsspursmaal krevst det altso ikkje so og
so mange Kunnsknpar i so og so mange Fag —
alt uin Knnnskaparne ei gode og gjer sin Mann
meir myndig enn han hellest var —; men det
trengst so vidt Utvikling, at Ciii««kreo av seg sjolv,
at det Ein meiner, det skal Einmeina personlegt,
i Kraft av at Ein sjolv finn det sannt, ikkje berre
fyrdi Ein hev hoyrt, at det skal vera sannt, hev
hoyrt .,,Presten Hansen fo rtelja,« at det er so
og so. Henrik Jbsen hev i »Et ankehjem« med
stor Finleik dreget upp Lina millom det myndige
og umyndige Standpunkt, millom det aa vera,
Barn ogdet aa vera vaksesc« milloni det aa vera
ansvarslaus og det aa vera ansvarleg i desse ov-
ste Spursmaal, — og daa »Et ankehjem« er
godkjennt av »Morgenbladet«, so kann Ein— veel
vera trygg paa, at det ikkje er for ,,radikalt.«
»Fedrl.« bør lesa »Et Dukkehjem,«serleg siste Atti.
»Eg veit i Grimnen slett ikkje, kvatReligion er,«
segjer Nora der ein Stad. »Daa eg gjekk til Kon-
firmation, fortalde Presten Hansen meg, at Religi-
onen var det og det, og meir hev eg ikkje visstx
— men no vil eg undersokja den Saki. Gg vil
undersøkja, um det var rett det Presten Hansen
sortalde meg, elder iallfall um det kann vera rett
fyr meg.« t) Fraa den Stundi er Nora »myndig,«
og fraa den Stundi hev ikkje eingong den beste te-
ologiske Professoren Rett til aa fyreskriva henne,
kvat ho skal vita og kvat ho ikkje skal vita. Ho
hev Rett til aa vita og høyra alt, som vedkjem
den Saki. Men den Retten hev kvar tenkjande
Mann og Kvinna. Kvar tenkjande Mann og Kvinna
hev same Retten som ,,Fædrelands"styraren, som
M. R, som eg, til aa vita um alt,somideiSpurs-
maali er uppe og hev Magt, so at dei alle, kvar
fyr seg, kann avgjera personlegt, kvat dei skal tru,
avgjera det etter dei Forutsetningar, som
dei i seg sjolve kann hava til aa døma i
Saki.
t) Hermt fritt etter Minnet, daa eg ikkje hev Boki fyr
meg. G-
Det er greidt: der er mange ,,Rangsklassar«
millom dei »myndige«. Det er ingen, som tenkjer
fullt ut «fritt"; alle er, meir eldermindre, bundne
av sine Forutsetningar. Og daa Forutsetningarne
er so ulike, vert Avgjerderne og ulike. Deri som
er sterkt gjenomplogd av Neflexion, vil doina paa
ein annan Maate enn den, som i det heile er styrd
av det ,,Umiddelbare" i seg. Men alle hev same
Retten til aa vita. Jngen kann utan Synd stiga
fram og gjera seg til Aansdformyiidar, segjande :
so og so mykje kann du vita, men Resten er berre
fyr oss-! —- Tankariie er sams Eign fyr alle, lik-
som Soli og Lufti.
,,Dei hev nok mange Ting fyr seg der inn
i Kristiania, som ikkje me seer vita uin,« sagde
ein Bonde. Der er nokot sorunderleg sorgtungt
og vonlaust i eit slikt Ord— men det er san»nt·
Me hev mange Ting fyr oss her inne, som vaare
Blad og Boker og reisande »Einissærar« tildenne
Tid hev tagt Um. »Dei Umyndige« »hadde ikkje
godt-an aa vita det." Dette gjeld endaa nm
Teologien. Det, som vaare teologiske Prosessorar
no um Dagen lærer t. D. Um Jnspirationen, er
ikkje det same som det, som Kyrkjestyret leet .,Fol-
— ket« tyggja i seg gjenom Pontoppidan. Eg tenkjer
meg, at ein slik Professor kunde koma ukjend til
ei Bondebygd og der forklara det«same um Jnspi-
rationen, som han paa Universitetet forklarar fyr
Studentarne, —« ,,Folket« vilde tru, at han var
Fritenkjar!, Og kor mang ein bra og kristeleg
Prest rundt i Landet maa ikkje lida tungt under
det, at han trur seg noydd til aa tala meir trong-
tenkt og usritt enn han sjølv tenkjer, fhr di ,,Fol-
ket ikkje hev godt av aa hoyra« annat enn det,
som det hev lært i Pontoppidan! — Det er Cen-
surtanken som gjeng gjenom alt, og som endeleg
hemner seg sjzzilv, i di Folket «vert so trongsynt og
aandsbundet, at det tilslutt fordomer alt nytt,
endaa det nye, som dei Herrar Censorar sjolve
finn at det kunde ,,hava godt av« aa vita.
Og so klagar me endaa yver Bunden, at han
er so ,,trongtenkt« og ,,raa.« Hans er rædd alt
nytt; han er trollbundenihundradaarsgamle Form-
lar og Synsmaatar, so han ikkje eingong forstend
oss, naar me kjem til honom med vaare ,,nye
Tankar;« han trur, me er ,,Fritenkjarar,«
berre me sortel honom, at det er gagnlegt aa
skaffa seg Knnnskap o.s, fr. Det er sannt. Men
ine hev— ingen Rett til aa klaga. Det er Cen-
surtanken, som hemner seg. Tu 1’a vou111, George
Dandjnl Fraa Censurstandpunktet hev Bonden
Rett i, at Upplysning er skadeleg, og at alt
nytt er faarlegt·· ·
Fyr dei ,,Umyndige« trengst det ikkje Cen-
etter Magten for større
Bokstavar.
sur; dei fører sjoloe ein Eensar, som er langt
strengare· og meir gjenomford enn den, »Fcedre-
landZ«-Folket kann fora. Men mot dei «Tenkjande",
og serleg mot dei Tvilande, er Censnren ei ufor-
svarleg Synd. Og tilslutt er Censuren likso væk
ei Synd mot dei ,,Umyndige". For deiUmyndige
hev eit Krav paa aa verta myndige Men dei
vert ikkje lett myndige, so lengje Censuren og den
aandelege Formyndarskapen held seg. -«-) Dei, som
segjer, at Censnren trengst fyr Kristendomens
Skuld, dei segjer med det same, at Kristendomen
er Aandsnfridom, og laakare Forsvar kann ikkje
førast. Dei Herrar kann visst vera trygge. Er
Kristendomen av Gud, so bergar han seg nok utan
slik Hjelp. Og toler han ikkje det fulle Dagsljos,
so er han ikkje av Gitd, og daa maa han falla;
det vil visst alle Kristne segja Ja til. Naar Cen-
surtanken kann trivast her i Landet, so er det ikkje
fordi ine er kristne, men fyrdi ine er rædde; og eit
Folk som trur, at den ,,.rette Maaten« aa verjaseg
mot range Tankar paa, er aa »skrika« imot dei,
liksoin Villmennerne skrik mot Skyerne, naar dei
ikkje vil ha Regn, — eit slikt Folk er ikkje sterkti
Trin, det er berre nmannslegt Me maa Ut av
dette. Det er reint ut til aa skjemmast av.
— Me hev ikkje Rett til aa gjera oss til
Aandsformyndarar· Tnsund, og hundrad Tnsund,’
skal stiga fram mot ossiSoga og doma oss hardt
fyr det. Lat oss tala ut. Lat alle, soin vil shava
Kunnskap, faa vita nm alt det, som i denne Tid
er sterkt i Llandsheimen Jkkje agitatoriskt. Jkkje
so, at Folk vert drivne elder skræmde att elder frata-
Men rolegt, klaart·· Og lat so dei, som er myn-
vige til aa tala nm Kristendomen, svara, rolegt
og klaart, visa kvat som er rangtidet nye, visa,
kvat som er sannt i det gamle. Klaart, saklegt,
utan Skrik og Skraal, utan Uppstyr og Kjættarjagt,
som Menn motMenn, heilt, ærlegt, fritt. Lat oss
faa det so, og eg trur, Folket vaart skal faa friare
Rom til aa veksa, vekski seg meir rakt i Ryggen,
meir mannslegt og friskt, meir ,,sannt«.
pk) ,,Fccdrel.« segjer, at det vil ikkje hava Eensar. Or-
det skal vera fritt, — berre ikkje fritt Paa den Maa-
ten som ,,V. G.«" vil hava det. No vil ,,V. G.", at
her skal vera Fridom fyr alle Tankar til aa koma
fram, anten dei er gamle elder nye, rette elder range.
Annat kann ikkje eg faa ut av det »V· G.« hev skri-
vet. Naar »Fcedrel.« ikkje vil det, so maa det altso
vilja »Ytringssridom med Maate": Ytringsfridom
svr dei Tankarne, som er ufaarlege fyr »det Bestaa-
ende.« Men det er — som eg sist sorklarad — plent
Grunntanken i den gamle »Censuren«.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
