Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
”–-
Fedraheimen.
——>>> > o>>————
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt. Betaling fyreaat.
Fit Blad aat det norske Folket.
Lysingar kostar 10 Øre Petitlina,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
Bladstyret 1
Kristiania.
No. 10.
|—|
Laurdag den 19te Mars 1881. |
Ekspedisjonen i
Fredriksstad.
5. Aarg.
Um eit Maalting.
Det hev av og te vorte ora innpaa
um eit stort Maalmøte. Det meiner
eg au væl kunde trengjast.
Maalsakji er visst i eit Vende; ho
hev greitt lagt fraa seg Baanelagje,
ho hev vorte vaksi no. Ho hev skrie
seg ut yver Lærdomsgrunnen og vorte
eit praktisk Spursmaal; ho hev skrie
ut ifraa Binmanns-Tankjen og kome
inn iAalmanns-Hugjen. Men Aalmanns-
hugjen er mangslungjen han, allvisst
daa i Norig, so ho tykkjest hava vorte
mangeslungji og flokutt Maalsakji au
no. Dei brukar mange Slag Veft, so
Veven vert brokutt utsjanand. — Det
kom upp ei Sky paa heite Himelen
med Ivar Aasen; men ettersom Skyi
auka, krulla det seg ifraa Smaaskyer
utyver all Vegen, so Himelen tykkjest
no vera sett med ei tunn Hime allsta.
Men fysst naar Flokanne samlar seg
te ein stor tett Banke kann Ein vente
vælkome Regu. — Endaa-erdet ingen
Faare; for so er Livsens Gang, det
liksom løyser seg upp, og det fær
kvart sin Veg, men so kjem det saman
att, og daa er det dubbelt so sterkt
som fyrr. Det er liksom Biunne, dei
Ö-tyar Morgo ut fraa Tuva og syge
Bing kvar av sin Blom, men um
nvelden samlast dei igjen, og daa
heve dei gjort ei munarleg Fengd.
So hev au Maalmennenne fare paa
mange Vegjer og røynt mange Ting
kvar paa sin Veg. Maaltanken hev auka
og kvisla seg ut i mange Tankar, og
fysst naar alle desse Røynslunne og
+ «kanne kunde møtast og arbeiast
ihop te ein full Samtanke, kunde det
verte ei Makt, som var so fast som ho
var bundi i Bergje.
Det er so mange Tvidrag og Striar
komne fram, og dei hevvorte væl nok
kjende hjaa Aalmugen, so dei no kunde
trengjast te verte jamna; og Fin kunde
bera Von um det au.
a Det hev vore Tale um eit Maal-
kiwnsmøte, eg trur eg heller vilde
(å eit Maalting, som skulde vera
«alt fraa heile Lande. For paa eit
Maalmannsmøte kom dei te aa raa,
in det var flest av, og det var dei
som hadde stuttaste Vegen dit Møte
vart halde, so at um det au skulde
kallast eit Møte for heile Lande, vilde
Vestmennenne raa, um Møte vart halde
paa Vestlande, og Austmennenne, um
det skulde vera paa Austlande. Men
naar det vart valt Sendemenn fraa
kvar Maalgrein, so kunde det verte
meir likt for det heile. — Ved eit
fritt Maalmannsmøte vart det Stem-
ningi av dei verksame Maalmenn-
enne sjølve, som kom te aa syne seg,
men ved eit Maalting skulde Maal-
føre representerast likso mykje som
Folkestemningi, daa fekk Ein høyre,
kva kvart Bygdemaal trudde var best
for seg. Paa den Maaten vart det
ikkje so mykje dei personlege Maal-
manns-Interessur som kom fram, men
meir det, som var te Bate for heile
Aalmugen.
Ivar Aasen skil 3 store Maalgrei-
ner i Lande: I. Norafjells, II. Vesta-
fjells, III. Austafjells, og kvar av desse
heve 5 Undergreiner kvar, og kvar av
desse Undergreinenne hev igjen 2 hell
3 Maalføre.
Soleis er det 3 Storgreiner, 9 Un-
dergreiner og 21 Maalføre, som Fin
lett kunde jamne, so det vart 24, og
soleis 8 i kvar Grein*). — So kunde
Ein velje anten Ein vilde Nokre for
kvar Storgrein, hell for kvar Under-
grein, hell au Ein for kvart Maalføre,
:80 det. vart 24 Sendemenn. fraa - heile
Landsens Maal.
Dei som skulde veljast maatte vera
”Maalmenn” og vera godt inne i Hei-
memaale sitt og hava go Maalkunn-
skap hellest au; det var det same, kor
han audde.
Alle skulde vera med aa velje,
som hadde Samhug med Maalsaki;
hadde dei ingen Heimsta, fekk dei taka
seg ein sjølve.
Dei fekk faa ein hell fleire Bla-
menn te aa styre Vale.
Maalgranskaranne Aasen og Ross
og Styraranne for Vestmannalage, det
Norske Samlage, Fedrah. og Norsk
Skuleboksamlag skulde bjoast inn, og
hellest skulde det kunne vera med alle
Maalmenn som vilde i Orkaste, men
berre Sendemennenne skulde røyste.
Møte skulde freiste aa arbeie ut eit
Forslags-Grunnlag for Maalgrunnen og
for Maalarbeie i Framtii. — J.
*) I. A.Norland. B. Indr. Throndh.(1) Namd.
2) Værd. 3) Orkd.). C. Ytre Thr. (1) Fosen
2) Nordmør 3) Raumsd.) —7 Maalføre.
(Tok Ein dubbelt fraa Norland, kunde
det verte 8).
I. A. N. Bergen (1)Sunnmør 2) Fjor-
anne). B.S. Berg. (1) Sogn 2) Nordhordl.
3) Hard. og Voss. C. Stavanger (1) Sunn-
hordl. 2) Ryfylke 3): Jaren) — 8 Maal-
føre.
ID. 4. Kristiansand. (1) Raabygdelage
2)Telm.). B. Vestuppl. (1) Halld. og Valdr.
2) Øvre Gudbrd.). C. Austuppl. (1) Hei-
marki 2) Øysterd.) — 6 Maalføre. (Tok
Ein med 1) Dalanne og Lister, 2) Kri-
stianiafjoren, vart det au 8).
TETRA
Um Armodsdomen og Moralen
heve G. skrevet eit Stykkje i Fedrh.
No 7, som eg tykkjer er misteket i
sume Maatar.
PrestHeuch hadde haldet nokre Fyre-
drag um Vantrui, i det siste talad han
innpaa um Politiken, og sagde at Li-
beralismen i Tii vaar hadde Upphavet
sitt i Vantrui, fordi den i Grunnen var
Religion, ikkje Politik, med di den
vilde gjera Menneskji sæle, istadenfor
den kristelege Sælgjeringi ved Religi-
onen. - Dei neiste Kristendomen, at han
var imo: ytre Forbettringar, men han
var ikkje det; nei Saki var so, at Kri-
stendomen maatte negte paa det skar-
paste, at Menneskji kunde verta salige
ved sovorne Framstig, for Mannahjar-
tat vart ikkje betre, um Ein budde i
luftgoe Rum, hell um Ein helt seg i
daarlege Hyttur.
Eg tykkjer det er full sannt Mangt
av det, som G. segjer um AÅrmodsdo-
men, at det er gjort reint for litet for
åa jamna og letta den, og egtrur aw;,
at ”vondt Vilkor gjer Mannen vond”,
ja 1 utvortes Maate daa. Men eg sky-
nar ikkje kvi han lyser Skamm og
strenge Ord yver Presten Heuch nett-
upp, for detta. For eg skynar ikkje
at det gjeng paa det same det G.
segjer og desse Ordi av Presten, at
Mannahjartat vert det same, anten Ein
bur i gode hell kleine Hus. G.segjer
han veit ikkje plent kva Heuch meiner,
men det spyrst det ikkje um helder,
segjer han; jau det tykkjer eg daa det
fyrst og fremst spyrst um. Og det
fell greidt av Samanhengjet, at det er
ikkje Hjelp til Saligheit i slike utvor-
tes Ting, at Ein ikkje vert betre for
Gud ved det. Han talar som Kristen
og det berre um det personlege Kri-
stenkravet, ban nemner korkje det
kristelege Samfundskravet hell Stats-
kravet. Men G. talar berre um den
utvortes Skikkelegheiti, og ikkje um
Rettferd for Gud, han talar herre um
Samfundskrave og ikkje um det per-
sonlege, han talar um Statsmannen
(so fatar eg det); men eg tykkjer
Statsmannen gjeng utum seg sjølv og
innpaa det kristelege. Naar han talar
um den Læra, at Armodsdomen skal
vera betre for Moralen enn Rikdomen,
som han meiner er ei faarleg Lygn,
so tenkte eg helst at det var meint
paa den kristelege Moralen, men so
segjer han, at det er dei Rike og deira
Hofprestar, som hev funnet paa den
Læra; dette forviller meg. For var
det det Kristelege, so veit eg Ingen,
som hev sagt det so klaart som Kri-
stus sjølv, at det er vanskeleg for ein
TASTET TTS
Rik aa koma inn i Himerike, og den
som er rik, han maa au vera som um
han var fatik for aa koma til honom.
Men Kristus var visst ikkje anten rik,
hell han var Hofprest for nokon Rik,
og daa skynar eg ikkje’ plent, kva G.
meiner. —
Men so sidan — Samfundsskaden
sviv honcm saart for Augat, han ten-
kjer berre paa den. ”Det er ikkje
Hjarta, det spyrst um her; det er Mat
og Klæde og Folkevyrdnad, det. er
Retten, so kann me altid sidan gran-
ska, korleids det stend til med ”det
menneskelige Hjerte?,” segjer han.
Der er det som Statsmannen løyp
reint av med honom. Skulde Fin
gøyme Hjartaforholdet til Sluten, kor
meiner du det vart av Moralen daa?
Eg trur Baanet døyde fyrr Kornet
vart mogjet. ”Kor skulde den Fatike
taka Motstandskrafti fraa daa”? Det
gamle Ordet, at det hjelp ikkje eit
Menneskje um han vann heile Verdi,
fyst han tok Skade naa Sjæli si, det
held eg paa um veljast skulde.
HP g
Det som eg fer galet 1, er væl, at
eg ikkje gjeng so ”djupt” i Saki, som
desse Teologarne, eg tek det meir
beintfram elder meir ”utvortes”, som
J. segjer. Men eg held no paa mitt
like væl eg, og det skal ingen narra
meg med heilagt Snakk um ”det men-
neskelige Hjerte.”
Mi Meining er den:
Naar du ser ein Mann, som ligg
og vil svelta ihel, og du so gjev deg
til aa halda Preikur for han um ”Hjar-
tat” hans, istadenfor aa hjelpa han,
so fer du hjartelaust og uforsvarlegt
aat. Det nyttar ikkje aa taka det paa
den Maaten med Armodsdomen. Fyrst
fær Ein hjelpa dei stakkars Naudli-
dande nokonlunde tilrettes; so det lik-
som vert Folk av dei. og so — ja, so
kann Ein tala med dei um kva Ein
helst vil, gjerna um ”Hjartat” med, um
Ein so synest.
Hr. J. og Hr. Heuch talar um, at
det politiske Fridomsarbeidet ikkje gjer
Folk ”salige”. Kven i Guds vide Verd
hev tenkt elder drøymt um slikt? Eg
kjenner iallfall ingen, som hev innbillt
seg, at Folk kunde verta ”salige” ved
liberal Politikk elder ved liberal-poli-
tiske Umbøter. Men det er mangt.
som lyt gjerast i denne Verdi, um det
ikkje nettupp ber so høgt paa Leid.
— Eg hev ikkje tenkt paa Kri-
stus og hans Moral, daa eg talad um
den Lygnarlæra, som ”dei Rike og
Hoffprestarne deira” hev funnet paa.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
