Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
EE
no: pr
Fakultet*, 4
Fe
Pris fyr Fjordungaaret Kr. 1.10
med Porto og alt.
Betaling fyreaat.
gpia 15
el
—=—C>SOOR OOS D——————
Fit Blad aat det norske Folket.
Lysingar kostar 10 Øre Petitlina,
og daa etter Maaten fyr større Bokstavar.
Kristiania den 28de Mai 1881.
»Fakulteti hev voret ute fyrr*.
So skriv ”Verdens Gang”, og fortel
etter ”Ny luthersk Kirketidende” i
Bergen um, korleids det ”teologiske
bispar av dei 5 som
daa var i landet (ikkje gamle Bugge i
Trondheim, som dermed heve haldet
minnet sitt reint fyr ein skamflekk)
og alle amtmenner i landet sette seg
heilt imot i 1839, daa Stortinget vilde
tynæ den stygge logi av 13 Januar
1741, som volde, at Hans Nilsen Hauge
og mange av hans vener vart sette i
tugthus og onnor straff, avdi dei heldt
uppbyggjelse med folk. Stortinget
dreiv sin vilje fram; for det var berre
utsetjande*veto*igrunnlogiden gongen!
No synest nok folk, at det var skam, at
Dona tyranske logi stod so lengje ved
.4gt, og det er som det byr vera, at
uei lærde menner og kyrkjehovdingar,
høgskulelærararne Kr. Keyser, Kaurin
og Dietrichson og bisparne Sørensen,
Sigvardt, Neumann og Kjerschow og
alle amtmenner med. heve fengjet sitt
minne i gapestokken. "Skam faa den,
som elskar tvang*, segjer Nordal Brun.
No vert det gjort mykje staak med
det *juridiske Fakultets* vetoskrift.
Det skal verka med *si tyngde*, heve
det voret sagt. Det maa væl vera so.
Det er ein tung papirtull detta, men
med grøteleg tunt innehald. Me maa
ynskja, at ingen vil finna paa aa mæla
vitenskapens dyrking paa høgskulen
etter denne boki. Um no slikt skulde
hendt det lærde Fakultet. at dei kunde
hava tekjet i mist, og at ikkje alt i
boki deira var so fullkomet og rett.
so heve slikt hendt fyrr. Me minnest
kor det gjekk i December 1860. Høg-
skulestyret hadde som vanlegt selt
retten fyr 5 aar til aa utgjeva alma-
nakkar, til prentmeistaren Fabritius.
: Men so var det ein annan prentmei-
star, som fyrst gav ut ein *Almindelig
Huskalender* paa lag so stor som ei
almanakka og til same pris som den.
I denne *Huskalender* var det teik-
nat kvar dag med *søndagsbogstav"
og vidare med festdagsreikning, maa-
neskifte og annat fyr same aaret (1859)
som almanakka. Baade Fabritius og
høgskulestyret trudde, at hin prent-
meistaren hadde gjort dei skade og
urett med huskalenderen sin og for-
brotet seg mvt N. L. 2—20—5 0. fl.
St. og so tenkte dei paa aa leggja seg
i søksmaal med honom um detta.
Men fyrst so spurde dei det juridiske
Fakultet um raad. Det var den gon-
gen Schweigaard, Hallager, Platou og
sehehoug (80 Aråmt me ikkje mismin-
nest). Meirtalet av dei — det var tri
mann — avraadde Søksmaal, avdi
dei trudde, at *Huskalenderen* ikkje
var ulogleg. Den fjorde meinte deri-
mot; at han var ulogleg. Der vart
sak. Underdomaren gav Fabritius rett
og lagde hin prentmeistaren i bøter.
Yverdomsnemndi derimot — elder ret-
tare, tvo av dei — let han gaa fri,
men den tridje, den eldste av dei,
røystad fyr bøter. Saki vart daa gjevi
inn under Høgsteretten, og den dømde
han, som hadde utgjevet Huskalende-
ren, til 50 dalars bot og til aa leg-
gja ut til høgskulen og Fabritius 100
dalar i søksmaalskostnad og attpax
til aa øydeleggja restupplaget, og til-
slutt aa leggja ut til Fabritius fyr
skadegjerd etter loglegt skyn.
So litet vyrde dei denne gongen|
kva det ,juridiske Fakultets* meirtal
meinte. Eg tenkjer at det som det
same juridiske Fakultets* meirtal
meiner no, inkje vert meir vyrdt. Veto-
spursmaalet tenkjer eg er endaa min-
dre *ophøiet over tvivl* no en nokor
tid fyrr. Den tid er burtkvorvi no,
daa det vart ..svoret paa meistarens
ord*. No vil me alle sjølve sjaa sa-
kjerne etter i saumane. Og naar me
gjere det her med Fakultetets Veto-
skrift, so ser me, at desse lærde her-
rarne kjem med grunn etter grunn
slik at den eine slær hin ihel, og det
heile heng hop som turr sand. Og so
kjem den eine av dei tvo eldre høg-
skulelærarne, som heve mot til aa segja
fullt ut, kva han meiner, og’ riv ned
mest alt som dei hine heve bygt upp
og kastar til slut tvil ut yver alt,
baade det som han sjølv segjer og det,
som denne andre av desse eldre læra-
rarne heve bygt upp av likt og ulikt
ihop med dei 4 yngre læregutarne sine,
som heve flokkat seg kring han,
dei, som sjølve heve litet namn, heve
studt seg upp til han, for at dei med
honom kunde verta haldne fyr gode
og gagnlege Tenarar; og soleis heve
desse gjort herrarne sine denne bjørne-
tenesta. h.
Utgreidingi um Vetoet.
(Framhald).
$ 112 segjer: Naar Forslag vert
framsett um Forandring i Grunnloven,
maa Storthinget ingen Ting avgjera
um det, fyrr Forslaget er framlagt
for Folket. Men naar Forslaget er
framlagt for Folket, og Folket: paa det
hev valt nytt Storthing, og det soleids,
at dei *, av Repræsentantarne segjer
ja til Forslaget — som likevæl ikkje
aa
daa
-niteten.
maa vera i Strid med Grunntankarne
i Grunnloven, — so er Forslaget ved-
teket.
$ 79 og $ 112 uttalar kvar paa
sin Maate den store Grunntanken i
Norigs Forfatning: —Folkesuveræni-
teten.
Folket hev fritt og friviljugt skipat
seg til eit Rike. Det hev daa aldri
kunnat vera so vitlaust aa vilja leggja
umoglege Stengsle i Vegjen for seg
sjølv. Kva Vinning skulde Folket
hava av det? Kva Gagn skulde det
vera for Nasjonen aa koma i den
Klemma, at det han heilt og fullt vilde.
det skulde han ikkje kunna faa fram,
— fordi den Mannen, som Nasjonen
sjølv hadde sett til aa vera den fyrste
Tenaren sin, ikkje ”vilde”?
So træl-lyndte var ikkje Mennerne
av 1814. Hadde dei voret det, so
hadde dei ikkje funnet paa ein slik
Paragraf som $ 79 helder.
Hadde dei — som Fakultetet meiner
— voret slike Karar, at dei hadde vil-
jat brukt Suveræniteten sin berre til
aa gjeva Suveræniteten sin burt att,
— so hadde dei væl gjort dette daa
og ikkje sett inn ein Stubb Folkesu-
verænitet i $ 79 midt imillom all Træl-
domen i dei andre Paragrafarne! For
kor galne dei var, so maa Ein væl
tru, at dei hadde ei Meining med det
dei gjorde!
Fakultetet brukar seg ein Stad av
all Magt for aa visa, at heile Grunn-
loven er slikt eit Hastverksarbeid,
det er raadlaust aa tru, at Eidsvolls-
mennerne skulde kunnat tenkt paa
alt, og sett alt i full Skikk. Rimelegt
mok! Men ein Grunntanke, ei Grunn-
meining hadde dei. Den Grunntanken
var, segjer Fakultetet sjølv, Folkesu-
veræniteten, Fridomen. Og so skulde
dei gjort ein Grunnlov, som all igjenom
var ei Fornegting av Folkesuveræ-
Men so skulde dei ein Stad
ha gløymt av att det og, so at dei i
ein Paragraf midt i Grunnloven —
den, dei sjølve heldt for den vigtigaste
— sette inn att Folkesuveræniteten,
men fornegtad han gjenom heile Grunn-
loven hellest!
Aa nei. Um dei kanskje ikkje fekk
all Ting i Grunnloyen so plent juri-
disk utformat og ut-arbeidt som dei
kunde ha gjort, um dei hadde drøymt
um, at det skulde koma norske Menn,
som vilde gjera slike Kunster med
Storverket deira, — Grunntanken
hadde dei klaar, og den fekk dei so
vidt fram, at ingen, som les Grunnlo-
ven beint og ærlegt som han er til,
kann tvila paa. kva dei hev meint.
SSA
Det kann Ein og sjaa av det, som
rart tenkt og sagt etter 1814. Det
vart i sjølve Thinget sagt, at skulde
Kongen hava Veto, so maatte dette
vera endefram sagt i Grunnloven.
Og Juristarne trudde, at Kongen hadde
suspensivt Vetoi Grunnlovssaker, fordi
dei gjekk ut ifraa, at Folket vilde
hava Vegen for Grunnlovsforandringar
so trong som mogeleg, — men nokon
plent og endeleg Stans, nokot absolut
Veto mot ein klaar og fast Folkevilje,
det kunde ikkje eingong Juristarne i
dei Dagarne tenkja seg.
I 1824 hadde ”Grunnlovens Fader”,
Chr. M. Falsen, ”snutt”, og hadde
vortet ein rasande Ufridomsmann.
Han skreiv eit litet Hefte, som han
kallad *Bemærkninger i Anledning af
Konstitutionsforslaget om Kongens
Veto* (absolut Veto i Lovsaker). I
denne Boki vaagad han — Skaparen
av Grunnloven, den store Fridomsman-
nen fraa 1814 — vaagad han aa for-
svara det kongelege Forslaget um, at
$ 79 skulde øydeleggjast.
Men um det absolute Veto i Grunn-
lovssaker segjer han berre -— endaa
han no helst vil hava Folkesuveræni-
teten reint avtynt — um Vetoet i
Grunnlovssaker segjer han berre det, at
«Skulde nogen (Grunlovs-) For-
andring ske, saa maatte vel baade
den lovgivende Forsamling og
Kongen deri være enige;
*Forsaavidt altsaa Forand-
t|ringer i Konstitutionen angaar,
da har formentlig Kongen allerede
et absolut Veto.*
— Tenkje seg til: Grunnlovens
Fader*, som no vil faa Grunnlo-
ven umstøypt att, — han vaagar
likevæl ikkje aa segja for visst,
Kongen hev absolut Veto;
slær so smaatt paa, at
hev Kongen Vetoet!
«formentlig
”Lad os se paa dette mærkelige
Sted,” skriv Vullum i Boki si um C.
M. Falsen. ”Kongen ”har formentlig
allerede”, ”san maatte vel baade”,
i disse vage, vaklende Udtryk beræger
den ellers saa selvsikre Aand sig. Men
hvem skulde kunne være sikker, som
Kristian Magnus Falsen kunde være det
her, hvis Sikkerhed paa, at der efter
Norges Grundloy tilkom Kongen et ab-
solut Veto i Grundlovssager, overhovedet
for nogen og til nogen Tid var mulig?
Han staar og skal forsvare Karl Johans.
Forlangende om et sbsolut Veto mod en
samlet Opinion, der ikke har andet end
Eidsvoldsafgjørelsen at falde tilbage paa.
Hvad Aregument kunde da været bedre
end at faa eftervist, at Bidsvoldsforsam-
lingen allerede havde givyet Kongen et
absolut Veto ved den vigtigste Lovaf-
gjørelse — Grundlovsforandringer? Han
at
han berre
y
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
