Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
7de Januar 1882.
Fedraheimen.
daa dei baade vilde vera Basen, tok
dei Tak baade jamt og samt, og det
gjekk inkje altid med det gode. Ei
Tid var dei rædde kverandre. Naar
Tron hogg Ved, snudde han altid Ryg-
gjen mot ein Vegg, fyrdi Torleiv in-
"kje skulde koma uforvarande yver han,
og naar Torleiv stod paa Laaven og
treskte, vende han Andlitet mot Døri.
so han skulde vera ferdug aa taka
imot, um Tron skulde koma.
Tron var Politikkar og høyrde til
dei ivrigste Oppositionsmenn fyr si
Tid. Han likad inkje aa staa under
Dansken og negtad aa betala Skatt.
Pengarne gjekk ut av Landet og vart
berre uppøydde til Unytta, meinte han.
Lensmannen vaagad korkje aa krevja
elder panta han, endaa det var hans
eigen Maag, og ifall Skrivaren sende
nokon annan 1 Veg, skræmde Tron
deim mest av Vitet anten med Byrsa
elder med dei store langé Knivarne
sine. Det varde eit halvt Tjug Aar,
og dei fekk inkje Skilling av Tron.
Men so raakad Skrivaren paa ein Løyt-
nant, som hadde Vit i Hausen og Mot
i Bringa. Han tok med seg eit Par
modige Underoffiserar og foor til Laupe-
rak. Tron gaadde deim inkje, fyrr dei
longe*) var i Stova. Han tok daa vel
imot deim, som han altid gjorde med
Framandfolk. Mat og Drykk vart
boret fram, dei sette seg til Bords og
Tron bad deim gjera seg til Stunda
og eta. Men so gjekk han ut etter 2
fælt lange Knivar, treiv ein Kvadstein?)
og gav seg til aa kvetja. Han heldt
til med dette paa den nedre Bords-
enden, medan dei sat og aat upp med
den øvre Enden av Langbordet. Men
so stod Løytnanten upp, han treiv
Sabelen sm og slo i Bordet, so det
skangrad alt det, som paa det var, og
sagde: ”Havde jeg været bange for
Tron Løberags Dolke, saa havde jeg
ikke kommet her.” — ”Aahaa,” sagde
Tron daa, ”er du slik Kar, skal me
ikkje segjå eit Ord.”
i Budi, læste upp Kista, tok Pengarne
og greidde ut kver einaste Skilling.
I Tron si Tid laut Bønderne betala
’) allerede.” ?) Brynestein.
So gjekk han ut|
Toll, naar dei kom til Byen for aa
selja Smør og andre Varor; men Tron
fann altid ein Utveg, so han skulde
sleppa det. Jamnaste fekk han smetta
framum Tollbudi, so Tollmennerne in-
kje gaadde, at han hadde nokot aa
selja, og hende det, at ein Tollmann
vart han var paa Lagaardsvegen i
Stavanger, treiv han ein Neve med
Surpa — blaut Jord — elder annat
slikt og hivde beint i Augo paa han,
svingad seg so paa Hesten og sette
seg bakanfyr Smørkløvi, strauk paa
Hesten og foor avstad 1 fullt Traav,
og naar Tollmannen fekk Augo upp
atter, var Tron ute av Syne. Daa so
mange var galne paa dette Slags Toll-
krav, kunde Tollmannen heller inkje
venta seg mykjen Hjelp av Folk, og
han var nokk inkje -helder hugad paa
aa raaka denne Mannen atter. Men
so var det daa ein Gong, Tron var i|
Byen, at det vart beest!) fyre Toll-
mennerne, at ein Mann var komen til
Byen med myket Smør utan aa hava
betalt Toll for det. Ein Tollmann vart
daa send til Lossementa hans Tron.
Han skjende og gav vondt. Tron letst
vera lika holden*) og svarar berre
turt; Eg heve faret til Byen so mange
Gonger; men aldri heve eg voret van
med aa betala Toll fyr mi eigi Nista.
Er dette Nista di, sagde Tollmannen
og peikar paa alt Smøret, so er eg
forviten aa sjaa, korleids du et. Der
skal vera Raad med det, meinte Tron.
Eg tarv helder myket Smør eg, sagde
han; eg fær litet Korn paa Garden
min, men myket Høy, so eg kann hava
myket Krøtur, og eg aviar inkje litet
av deim; eg er van med aa eta Smør,
eg, og naa skal eg vera 3 Vikor i
Byen. Tron fekk seg daa ein stor
Stump med Surbraud. Han skar tjuk-
kare Skivor av Smøret enn av Brau-
det og drak Øl ataat; han aat Smør
som ei Ku, so Tollmannen var reint
forskræmd og sagde: Skal denne Man-
nen vera solenge i Byen. som han
segjer, kjem han nokk til aa turva
Smøret sitt, og dermed strauk han.
Tron log godt, fordi han fekk narra
9) angi 3) like sæl.
1) ”angivet”, ”sladret.”
Tre, dei kalla dæ almenneleg Nikuls
hell Nikolaus; han sto i prestlegt Skrud
aa’ var stor som ein lityoren tolvaars
Gut. Dæ æ fortaalt, at i Bringa has
sill liggje eit Gullstykkji som til Hjarta.
Kvar dJonsokefta samlast Folk mæ
Kjyrkja, fekk fatt i Nikuls, bar ’an
midjom seg kringum KFidsborgstjønni,
tyaadde aa louga honom der so han
te Gjengjeld sill avtvaa deires Syndir,
hell, som andre fortel, for at han sill
skaffe godt Aar. Kring Tjønni vart
han boren 3 Gaangur mæ mykji Stas
den Kvelden; so sette dei an i Kjyrkja
att. Nikuls er no i Kristiania paa Mu-
senm. D’æ ikring 45 Aar se han blei
fiutt dit; men de æ lenger sea han blei
fagna slik um Jonsokkyeldo. Seintpaa
blei han nok av faakunnuge Folk bruka
te aa skræme Smaabonni mæ.
II. Gullbrand Espeli.
Dæ var slik ein Villmann, denni
Gullbrand, at han var reint ein Støkk
for Folk i Bygdi. Jamnast va dæ han,
som ha vori frammi mæ Handøksi si
aa (ei sterke Årmarne, naar nokot reg-
tigt vondt ha blivi gjort. —BEingaang
kaam han fraa Bergji; der ha han drepi
ein Mann. — Vegjen hans bar den Gon-
gen yvi ein Bekk nedpaa Espelijordi,
som heiter Ættestøylbekkjen, aa som
var so svært fiskerik. Her skjylte han
Blodi av Handøksi; men etti den Tid
rymde Fiskjen av Bekkjen. aa hev alli
vilt ”gjenji paa” sea, endaa han baadi
æ stor nokk aa lagleg te Fiskebekk. So
kunne Gullbrand somtir sita lang-
tenkje aa stire i Kyeldelden; dæ va væl
myrke Tankar, han drogst mæ daa.
Rett som dæ æ høyrer dei ”Framfaren”
i Handøksi: dæ søng i Staali paa Veg-
gjen. Dei lyer. Gullbrand seie: ӯksi
mi lyster ette Mannneblod att!” So ro-
par han: ”Ja, du vi mei” du; men no
leiest eg!” Likevæl fer han ut paa sama
Villmannsvegjen sin, so han seinstpaa
gjekk ufrels i Skogjen aa bare va heim
i Gardann ender aa daa. Fin Jolefta
vaagar ban seg heim te Tveiten, Gran-
negaren te Kspeli. Dit var Syster av
Gullbrand gjift mæ ein som heet Gun-
nar (hell Aslak). So gjeng han inn,
trugar Syster si etti sterk Drykk aa fær
duglegt av den Slagen, So gjeng han
ut te Gunnar, som stend aa kartar paa
ein paalag 4 Alnir lang Bjørkelurk, aa
te honom seie Gullbrand; ”Fntel sko no
du slaa meg ihel, hell aa eg deg!” Gun-,
nar kvyekk upp, tek Bjørkelurkjen aa slær
Gullbrand dø ne. Han blei negraven
utafor Kjyrkjemuren; han maatt” kji
Tollmennerne denne Gongen au; han
selde Smøret og rettleidde seg og foor
so fraa Byen so fort han kunde.
(Meir.)
Alt dette du vil give
Oss alle her i Live!
Og lær oss takka, lova
Deg for slik Nyaars Gaava!
Nyaarssalma.
(Etter P. Gerhardt.)
Kom no og lat oss kveda
Vaar Takkesong med Gleda
For Herren, som oss Livet
Og alt Slags Godt hev givet!
Burt gamle Aaret kverver,
Det nye Aar det erver;
Men i vaart Liv og Livnad
Gud gjev oss Trøyst og Trivnad.
Men sume lida Lengslor,
Ja sume Trong eg Trengslor;
Og sume Naudi plagar
Med Pina alle Dagar.
Men so som gode Møder
Dei sine Born uppføder
Og kjærlegt stødt deim vara
Og vakta deim for Snara,
So frelsar Gud i Naade
Sit Barn fraa al Slags Vaade;
Han Styrkje gjev i Strider
Og Trøyst i tronge Tider.
Gud leida maa vaar Lagnad,
Skal Verket vaart faa Fagnad;
Laak Ende vil det taka,
Der ei hans Augo vaka.
Di Miskunn, Gud! me lova
Og takka for kvar Gaava,
Kvar Morgon ny du sender
Av dine Almagts Hender.
Og fram vaar Bøn me bera,
Vaar Gud! at du vil vera
Nær alle deim, som lida,
Og lindra deira Kvida!
Trøst alle deim, som trengjast
Og etter Lindring lengjast!
Godt Tolmod du deim give!
Upp deira Tru du live!
Halt burte dyre Tider!
Halt burte Ufreds Strider!
Lat Rett og Sanning fremjast!
Lat Folk og Rikje semjast!
Velsign oss, kjære Fader!
Tak burt alt, som oss skader!
Lat smaa og store kjenna
Dit Ljos i Hjartat brenna!
Du vere Far for alle
Farlause, eisemalle!
For arme Hjelp tilreide!
Villfarande rettleide!
Hjelp alle sjuke, kranke!
Gjev Trøyst i Hug og Tanke
Hjaa Sjælom, deim som syrja
Og etter Hugning spyrja!
Til Slut, gjev oss det meste,
Din Ande, som det beste,
Som her vaar Sjæl tilreider,
Og der til Himeln leider !
faa vigd Jord, se" han ha vori slik em
Ugjerningsmann. Gunnar rymde for si
Gjerning, kaam att, døyde aa vart ne-
sett utafor Kjyrkjemuren jamsides Gull-
brand. . Bjørkestaven hekk lengji uppi
Sperreverkji i gamle Hidsborgskjyrkja
te Minni um detta; han ligg enno up-
paa Himlingji der. I Bspeli hev dei
nyleg funni ein paalag 3 Kvartel lang
Brynestein, som æ holsliten paa baae
Kantar etti eislags Bryning. Der hev
stai ein Jønnnagli i Fnden. I den eine
Ende av Steinen stend ”Gullbrand”, i
den andre 7800”.
Kristiania, den 6te Januar.
Godt Nyaar igjen! Godt Mod og
god Arbeidshug og god Framgang!
Dei, som hev fylgt oss hit, skal hava
Takk, helst dersom dei vil fylgja lenger.
Dei, som for fyrste Gongen slær Lag
med oss no, skal vera velkomne. Gjev,
me kunde halda Lag lengje!
Men det skal nok mest som eit Mod
til aa halda Lag med Fedraheimen i
desse Dagar. Prestarne er etter oss med
det er nok
ikkje greidt aa halda Lag med den, som
Maning og Bannlysing, og
hev Presten imot seg!
Daa Fedraheimen kom ut fyrste Gon-
gen i 1877, skreiv me i Redaksjonsartike-
len, at me var ”fullt fyrebudde paa Strid
og Motburd av alle Slag”, og at me nok
fekk gjera som Jødarne i Jerusalem og
Den
Gongen ” var me sannspaaddé dessverre.
Fedraheimen hev fengjet ført i San-
Og det vert
verre og ikkje betre, ser det ut til.
”byggja med Sverdet ved Sida.”
ning eit stridsamt Liy.
Kva vondt hev daa Fedraheimen
gjort, med di han ikkje kann faa hava
Fred?
”Han er for radikal i Politikken”,
segjer some.
Aa, lat Prestarne og alle dei andre
takka sin Gud, so lengje her ikkje kjem
verre Radikalistar uppi Landetenn Fedra-
heimen! Dessutan er Fedraheimen ikkje
radikalare no, enn han gav seg ut for
aa vera, daa han kom ut.
”Fyremaalet for Rikslivet, skreiv me
den Gongen, ”er aa gjera Folket og
kvar Bin i Folket fri; idet vil me
og hjelpa til med etter Vit og Von;
men,” lagde me til, ”fri er berre den,
som sjølv kann tenkja og vilja og
sitt
kjenna seg andsvarleg for
Eivy og si Gjerning ber i Verdi"
Det var den same demokratiske Grunn-
tanken, som me sidan hev arbeidt fyre
i snart sagt kvart Nummer, og som me
arbeider fyre den Dag i Dag.
Me sagde ende ut, at me vilde
”driva Politikk,” og at den Politikken
vart liberal elder
litikk.” Me forklarad dette nærmare
so, at me vilde hava ”Rikslivet bygget
paa Bonden.” ”Det ligg i sjølve Maal-
tanken, dette,” skreiv me; ”Bondefolket
maa arbeidast upp, so det heilt kann
taka ved den Magti, som det etter Land-
sens Lov og Rett skal hava.” — Det
er den same Tanken, me sidan hev stridt
Fridomspo-
fyre i all vaar Tid, og den, me strider
fyre enno!
”Ja; men so er det denne Striden
for ”Aandsfridom”, som me synest vert
nokot faarleg; — den stod ikkje paa
Programmet,” segjer andre.
Aa jaumen gjorde han so. Me lovad
aa arbeida for, at kvar einaste Mann i
Folket kunde læra aa ”tenkja sjølv”
og kjenna seg sjølv-andsvarleg;
me sette upp som ein Grunnsetning, at
Folk skulde ikkje tru paa det som stod
i Bladet, men tenkja yver det og
læra seg til aa velja millom fleire
Meiningar”; og elt Bladstyre, som set
upp slike Grunnsetningar for sit År-
”
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
