Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
sn opne: air
Se ve Grad NE dd en Sk
stykkje åt di.
24de Juni 1882.
Fedraheimen.
OG
Klang? I so Fall trur me, at det vert
ei Svivyrding av det norske Folk aa
tru, at ”Bønderne” er so styvne, at
dei vil lata seg narra av eit Namnebyte.
Dei gode Bønderne vil nok tenkja seg
um, fyr dei gjeng inn i ”17 Mai”-
Foreningar, som er stifta av 4de-
Novembermenn.
Tromøy, 15 Juni 1882.
Andr. Hansson.
aS
Til ,,u* i ,Fedrah.% for I9de Juni.
Sidan Di gled Døk i, at ”målmen-
nerne” no tek åt å stræve på ”ein prak-
tisk mate” d. v. s. arbeide for skulen,
samle si kraft om å skrive skulebøker
og lærddomsskrifter for ungdomen”, —
vil eg her få segje nokre ord åt Døk.
Di kan tru, det au pled meg å sjå dette;
for dette låg på meg som det eine
rette i mange år, føræn eg gav ut lste
Katekjisutgåva (i 1873). Stødt stod
Landstads ord for meg, at ”måle gjek
utor høgsæte gjenom skulen og kan
einast gjenom skulen koma opi det at.”
Men skal målmennerne få hug til å
halde fram, so Di og eg og alle kan
få nokor større glede, æn vi alt har,
då vil Di vist vera einig med meg i,
at bokdomen (kritiken) får vera var,
just ikkje tige, men vare seg, so han
ikkje blir smågnutur. Det er greidt å
sjå, at det er om den vesle ”Bibelsoga
av Paulsen & Mo” Di eigentlig vil
skrive; men Di tek au mit verk med:
”Den helige saga og kjørkjesaga av O.
I. Høyem,” og likner dem ihop. Og her
syner det seg, kor vandt det er å vera
målskrivar! Soleides segje Di: ”Høyem
”si er vidtalande og mangordig. For-
”teljingi hans avklæder (æn: klæd av?)
”Bibelsoga dette gamaldoms-laget, som
”me er vane til; dette er væl på ei vis,
”og godt gjort på sin måte; men han
”hevy drive det væl vidt.” .. .”Mange
vil tykkje, at han hev nedsett (æn: sett
ned?) Vyrdnaden, som høver Bibelsoga,
med di han brukar mange ord, som er
lite ålgjengde og lite søme seg 1 ålvors-
tale, men meire med di han leg fortel-
jingsmåten for lågt... > *
Om min stil skriv Di, at ”eg bar
dreve det for vidt med å klæde av
bibelsogom det gamaldagse”, og om Paul-
sen & Mo skriv Di, at dei har drive det
for vidt med ag helgaklæde gamaldoms-
lage på forteljmgarne, og vyrdnaden,
syeipe den in 1 gamle former og bok-
stavar og gjerde den in”. Då heiter
det, at ”vyrdnaden ikkje treng slikt, og
at han ver seg sjølv”, og at ”skule-
bonna heller ikkje treng slikt, ja, at det
tyertom er til mein”. Fe hadde set
tilsides for mange gamaldagse (græske
og hebraiske) ord; ”mange vilde mislike
det;” P. & Mo hadde ”set in for mange
”gamaldagse ord og former i si skulebok
”og med di lagt steinar i vegen for
”dei småe og gjort, at folk kan: koma
”på å segje, at det er ei bok, som er
”skrive for å gagne målstræve og ikkje
”først og fremst for skulen skuld; for i
”ei skulebok må ein først sjå etter det,
”som er mest praktisk”. Fe seig for
mykje nedåt notiden i mål; P. & Mo
for mykje ati oldtida; og so fin Hr.
”n” då, at ”desse tvo bøkerne utfylle
(æn: fylle ut?) kvarandre”, skjønt han
først sa, at dei er so reint motsette
kvarandre i lag og framferd” (æn: i
storleik ?). Sidstpå får vi so eit døme
på, korleids denne skjelnaden i fortelje-
måten kjem fram millom disse 2 bok-
om, men det på den måten, at ”u” let
Vogt fortelje på dansk eit stykkje om
”Abrahams tru” og so Paulson & Mo
det same på norsk; men ikkje eg det
same stykkje! Eg må fram med ”Den
’gudelskande Simeon”, utan at korkje
Vogt eller P. & Mo syne noko side-
Kya skal slikt vera
godt for?
"hava att.
Eit bed eg ”u” om svara på. Di
skriv: ”kjendte Namn omskriv og mis-
tyder han (Høyem) jamt” (sperringja
er av meg). At bokja mi har mange
feil, vil eg so gjenne gå med på; det
er ikkje let sak å gå først eller brøyte
vegen; men at eg skriv- om kjendte
(framand-) namn er sjølvsagt; for dette
høyrde med i mi ”plan” (sjå nedanfor);
at eg ”mistyder” eit og anna namn
(etter Levinson) kan vel au vera; men
”u? skriv, at eg ”mistyd? dem ”jamt”.
Dette utsagne vil eg ha prov på frå
”u”, og ikkje berre prov på, at eg mis-
tyd, men at eg mistyd ”jamt;” for
dette er ofse strengt sagt, som prov-
laus pådutting.
På side IV i ”Førreord” til ”Den
helige saga og kjørkjesaga” skriv eg om
desse namna slik: ”Bin og kyar kan
vel tenkje seg til, kor vandt det var
for meg å halde måte og millomveg i
eit verk av dette slage, som ikkje hadde
noko førrearbeid på vår tange. Det vil
sjås serleg i den eldste delen, at eg er
ein av. dem, som tru, at både folk-
namna, romnamna o. $. b. skulde i
langt rikare måte, æn som tilfelle er,
omsetjas på landsens eige mål. Kva
vande er det t. d. for barne å minnas
”Svartbekken” istadenfor ”Kedron”, Fa-
gerhagen for ”Paradis”, Klungerfjelle
for ”Sinai”, Høgberge for ”Hor” o. s. b.!
og kor ulike større og sannare meining
gjer det seg ikkje om det namne, det
skjønner, æn om det, som det lærer
berre som ein tom lyd. Uhag kan eg
ha vore her og der; men kjem denne
ssakja først på glid, so greider ho seg
vist godt til slut. Bg tørs segje, at eg
i det heile bar vore overlags streng
imot meg sjølv i ikkje å bruke desse
halvframande orda, som vi har so nøgda
av, og som eg med undring ser mange
andre målmenner bruke, om dei so æn
bar målkunna nok til å kjenne dem
ifrå våre eigne. Men eit er eg storveges
ulotten på, og det er å stave og bøyge
nynorsken eller det nolevende tunge-
måle vårt nokre århundre at-om notida,
at-om vår tid; og difor er det, at dette
skråle stig i høgan skjy imot ”den ureine
målformen”, som det frå ein kant heiter,
at eg bruken”
Frihuga skulde vi vera mot annan!
Måle veks hellerikkje frakt, dersom vi
leg Kritiken vår over det ”for lågt”.
Vanen! Det er vanen, som volder, at
det nye ikkje bli omtykt, er eg ræd.
Eg er for mykje på moten i stilen; P.
& M. for lite på moten. Vi heng på
kvar vår side av hestebakje; ingen sit
rak på ryggen og rid — ændå, meiner
”u?, Men syn os no, korleids Di vil ha
det gjort, so har vi 3 bibelsogor.
Nidaros 13—6—82.
0. J. Høyem.
Kristiania, den 23de Juni.
«Storthinget av 1880% er no til Ende.
Det hev havt eit stort Arbeid. —
Og sitt store Arbeid gjorde det godt.
Den Øde Juni 1880 vil blenkja i Norigs
Soga som ein Glitretind, men Store Gald-
høpiggen er. 17de Mai 1814.
Den Ode Juni er alt ein Pestdag.
Heile Folket ser og kjenner, at daa vart
det grunnlagt eit Stykkje norsk Historie.
I 1880 sagde Kongemagti, kva ho
vilde. Ho vilde hava att Suveræmiteten.
Suveræniteten, som so djerveleg vart
negtat henne i 1814, — den vilde ho
Rimelegt nok! Men daa var
det, at Odelsbonden sagde Stopp. ”Su-
veræniteten skal vera der han er,” sagde
Odelsbonden; ”for me eig Landet.”
— Det var den gamle Striden; men
no vart han større og klaarare. Han
hev gjort Folket meir Gagn, enn det
sjølv veit um.
Aaret 1814 var tungt og myrkt, so
lengje det stod paa. Daa alt var yver,
vilde Folket ikkje ha voret det forutan
for alt, som til var. Denne Striden no
er og tung og strid, solengje han stend
paa. Men naar han er stridd manneleg
til Endes, vil alle segja, at dette var
det beste som kunde henda oss.
Men Storthinget hev havt mykje
smaatt Arbeid og. Den store Saki maa
førast fram gjenom eit Utal av Smaa-
slag. Og Storthinget av 1880 gjorde i
dei tvo siste Møti ei rett god Byrjing.
Litt Vingel var der, som ventande kunde
vera i fyrste Taket, helst i eit Land,
der Politikken er so ung som her. Men
Leidi tok Storthinget, og eit nytt Stor-
thing vil vita aa halda Vegen.
Med Vyrdnad segjer me ”Storthinget
av 1880” Farvel.
trøysta ”Mebl.” med, at Storthinget av
1883 vert ”verre” endaa enn det gamle.
Og me trur me kann
Kongen kom um Maandagen og vilde
slutte Stortinget um Onsdagen. Han
fekk vita, at Thinget kunde ikkje faa
alt Arbeidet fraa seg til daa, Det var
raadlaust; der var Innstillingar, som
maatte avgjerast, og som ikkje eingong
var trykte. Men det nyttad nok ikkje.
Hs. Maj. vilde reisa um Onsdagen att;
for han skulde vera i Stockholm um
Torsdagen; og dermed —.
Eit kongestyrt Folk fær stundom
50 ymist røyna. Men baade Høgremenn
og Vinstremenn totte dette var under-
leg Framferd.
Det hev fyrr voret Skikk, at Regje-
ringi hev sendt Storthinget ei Avskrift
av Uppløysningstalen Dagen fyre Upp-
løysningi, so Storthinget kunde semjast
um ein høveleg Svartale. Slikt høyrer
med til vånleg god Folkeskikk millom
Statsmagterne. Gongen
vilde Regjeringi liksom ikkje vyrda Stor-
thinget so mykje.
Daa Storthinget forstod dette, so tok
Men denne
"det — den 20de um Kvelden for stengde
Dører — den Avgjerd, at Storthinget
ikkje skulde senda Kongen so mykje
som ein Deputasjon eingong, naar Thin-
get var uppløyst. Roll foreslog, at dei
skulde senda 12 Mann, som skulde yn-
skja Kongen og Kongehuset ”Lykke”
— ”Kjærlighed” elder ”Hengivenhed”
vaagad ikkje eingong Roll lenger aa
snakka um —; men Storthinget sagde
Nei.
dige og forsvarlege, Storthinget kunde
gjera.
Morgonen etter kom naturlegvis alle
Det var daa og det einaste ver-
dei politiske Kjeringarne og jamrad seg
av Naudi yver denne ”faarlege” Av-
Og Høgremennerne var harme,
som ein kunde venta. Det var ikkje
etter deira Kokebok, at Storthinget
skulde halda paa sin Vyrdnad som øyste
Riksmakt.
Men um Ettermiddagen, daa Kongen
hadde leset upp Talen sin, daa sagde
sjølve Høgre, at Avgjerdi um Ikkje-
Deputasjon var ei god og rimeleg Av-
gjerd.
gjerdi.
Dette-her, som nedanfyr kjem, las
Kongen, Oskar II, upp for Norigs Stor-
thing paa Uppløysningsdagen den 21de
Juni:
Gode Herrer og Norske Mend!
Mere end to Menneskealdere ere hen-
rundne, siden Norge gjenvandt Sely-
stendighed under en fri Forfatning og
en paa Ligeberettigelsens Grund bygget
Forening med Broderfolket. I dette
Tidsrum har raadet en lovbunden Frihed
og en aldrig afbrudt Fred, som bar til-
ladt den fyldigste Udvikling af alle Fol-
kets Evner.
velsignet, og store haave Fremskridtene
været 1 alle Retninger.
Idet mine Ønsker og Bestrebelser ere
gaaede ud paa at bygge videre paa det
vundne Grundlag, er Jeg mig bevidst
herved at have været besjælet af oprig-
tig Kjærlighed til Grundloven, hvorpaa
den lovbundne Frihed indadtil hviler,
og af trofast Hengivenhed for Forenin-
gen, hvorpaa vor Tryghed udadtil vesent-
lig beror.
Ledet af disse Følelser og med dette
Maal for min Virken, nærede Jeg sikker
Fortrøstning om en stadig Udvikling og
Fremgang, idet Jeg trygt stolede paa
Storthingets kraftige Medvirken.
Ogsaa under den Valgperiode, som
er forløben, siden Jeg sidst personlig
stod ligeoverfor Storthinget, er mangen
gavnlig Beslutning fattet, men paa den
anden Side er denne Forsamlings For-
handlinger oftere gaaede i en Retning,
der fra min Side ikke har kunnet finde
Tilslutning, og de have stundom frem-
kaldt Beslutninger, til hvis Fuldbyrdelse
Jeg som Hævder af den Kongemagten
ved Grundloven givne Stilling i Stats-
forfatningen ikke har kunnet rekke min
Haand. Ved flere Lejligheder har ogsaa
Storthinget ladet den jevne Udviklings
Arbeide staa tilside under en Streben
efter at indskrenke den Myndigbed, der
af Grundloyen er henlagt under Kongen.
Det er paastaaet, at Kongemagten
skal have afvist det Samarbeide mellem
Statsmagterne, hvortil Statsraadernes
Deltagelse i Storthingets Forhandliuger
vil give Anledning. Denne Paastand er
ikke beføjet. For at imødekomme Stor-
thinget har Jeg gjentagende fremsat
Forslag til denne Forandring i Grund-
loven, og et saadant Forslag er frem-
deles hvilende hos Storthinget. De Vil-
kaar, hvortil mit Forslag er knyttet,
troede og tror Jeg under vore forfat-
ningsmessige Forhold at være af særlig
Betydning.
heller ikke i andre konstitusjonelle For-
fatninger, selv saadanne, der frembyde -
langt sterkere konservative Garantier
end vor.
For at imødekomme Storthinget har
Jeg, uanseet de dermed forbundne Be-
tænkeligheder, Aar efter andet meddelt
mit Samtykke til en Forlengelse af dets
Samvær langt ud over den Tid, som
ved Indførelse af aarlige Storthing blev
forudsat.
Vå
Rigt er Arbeidet bleven
Lignende Vilkaar . savnes
Da Jeg maatte negte mit Samtykke,
til en Beslutning om, at en Storthings-
komite skulde forblive samlet, efterat
Storthinget var opløst, tilbød Jeg for at
imødekomme Storthinget en Forhand-
lingsmaade, der fuldt ud vilde tilfreds-
stillet Kravene paa grundig Sagsbehand-
ling. ’
"Men Storthinget har ikke ved noget
Skridt fra den udøvende Magts Side,
om end udgaaet af de oprigtigste Ønsker
om Samarbeide og Forstaaelse, kunnet
beveges til en tilsvarende Imødekom-
menhed.
Med alvorlig Bekymring har Jeg
maattet erfare, at Storthinget vil gjøre
gjeldende, at det uden Kongens Sam-
tykke kan forandre Grundloven. Min
Overbevisning om det Uberettigede i
denne Paastand er urokkelig. Kun
Konge og Storthing i Forening have
Magt til at forandre Grundloven. Med
dyb Følelse min Kongelige Pligt vil jeg
af al min Evne værge om den Grund-
lov, som vi Alle — I saavelsom Jeg —
have besvoret, og som Enhver ubrøde-
ligen maa overholde, hvis Samfundets
Fred og Tryghed skal kunne bevares.
Jeg setter mit Haab til, at den bekla-
gelige Splittelse og Ophidselse, som har
trengt sig ind i vort offentlige Liv, efter-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
