Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
mundsson á Stað á Reykjanesi skrifaði um álfa og bergbúa1
o. s. frv. Auk þess rituðu þeir Páll Björnsson i Selárdal og
Jón Daðason um álía, anda og annað þvílikt og mun þeirra
síðar getið. Ymsir leikmenn skráðu og nokkuð um slíka hluti,
einkum þó Jón Guðmundsson lærði og margir ortu
Fjanda-fælur; alþvðu var þá bráðnauðsynlegt að fá vernd gegn árum,
öndum og draugum, sem enginn hafði frið fvrir; einkum voru
draugar og apturgöngur áfjáðar og var þá helzt að leita til
þeirra, sem margfróðir voru og skáldmæltir, þvi íslenzk
alþýða hefir jafnan haft mikið álit á afli skáldskaparins og
trúað á kraptaskáld. Jón Guðmundsson orti fyrstur
Fjanda-fælu, en úr því fjölgar særingarkvæðum mjög. Af þeim sem
ortu Fjandafælur má helzt nefna Gísla Jónsson í Melrakkadal
(f 1670), hann þótti margfróður og heppnaðist vei að koma
fyrir sendingum og draugum; Þorkell Guðmundsson á
Stóru-borg var veikur af ásóknum og var Gísli fenginn til að lækna
hann, þá orti hann Fjandafælu, en Jón Grunnvíkingur segir:
»hafa margir fyrir satt, að Gísli sjálfur olli upptökum og
öllum hans veikindum, lét svía stundum, en hélt við lil að
ávinna sér peninga«. »Gísli bar ávallt með sér mikið skin
guðhræðslunnar og var opt sóttur til að hjálpa mönnum,
tók fé fyrir og varð vellauðugur, en allt hvarf og eyddist við
hans dauóa, svo börnin urðu húsgangsmenn«.2
Hjátrú, galdrar og hindurvitni í ýmsu formi hafa eins á
íslandi sem i öðrum löndum verið til frá alda öðli. Eptir
að kristni var lögtekin fóru klerkar smátt og smátt að telja
ýmsar leifar hins forna átrúnaðar með skaðlegum göldrum,
heiðin goð urðu að djöflum og árum, fornir helgisiðir að
töfralistum. í Jónsbók eru þeir óhelgir taldir, er fremja
íforðæðu ok forneskjuskap ok spáfarir allar ok útisetur at
vekja tröll upp eða fremja heiðni«. I lagaboði um sakeyri
konungs og biskups 1281 er sagt: »ef þat verðr kennt korlum
eðr konum at þau seiði eða magni tröll upp at ríða mönnum
5° De revolutione et concursu seculorum observatis 1672. 6° Computus
solstitialis 1671.
’) Árb. Esp. VI., bls. 76.
a) Jón Ólafsson Grv. Hist. lit. Isl. bls. 122.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
