Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
14
og án þeirra og kom með ýmsar allskynsamar ályktanir um
breytingar jarðarskorpunnar. Heimspekingurinn Leibnitz (1646
—1716) lét fyrstur þá skoðun í ljósi, að jörðin i upphafi hetði
verið glóandi hnöttur, sem síðan hefði verið að storkna og
kólna. Þegar skorpa var mynduð fór vatnið að setjast í
dældirnar á yfirborðinu og þar urðu höf og vötn; vatnið
myndaði molaberg og sandlög, en eldkraptarnir að innan
breyttu jarðlögunum og brutu þau. Þessar almennu
hugleið-ingar Leibnitz eru mjög svipaðar skoðunum þeim, sem menn
seinna hafa komizt á, en hugleiðingar manna um myndun
jarðar i fvrri daga voru ekki annað en hugarsmíði, rökstuddar
r r
athuganir vantaði. xV Italíu fóru ymsir á 17. öld dáíítið að
rannsaka eldfjöll og eldfjallamvndanir og má hér sérstaklega
geta um Lazzaro Moro (1687—1740), hann hélt því frarn, að
jarðskjálftar og eldgos hefðu haft mikil áhrif á yfirborð jarðar
og lönd hefðu risið úr sæ af jarðeldum. Pdll Bjarnason
Vídalin þekkti rit L. Moro’s og vísar til þeirra,1 Eggert
Olafs-son þekkti þau ekki, en komst þó að sömu niðurstöðu um
myndun Islands, að það væri allt myndað af jarðeldum.
Nákvæm rannsókn jarðskorpunnar á takmörkuðu svæði með
þeim tilgangi að skoða útbreiðslu, legu og aldur hinna
ein-stöku bergtegunda byrjar fyrst á miðri 18. öld. I. E.
Guettard (1715—1786) rannsakaði allstór svæði á Frakklandi
og gaf fyrstur út jarðfræðisuppdrætti og um sama leyti gjörðu
þeir J. G. Lehmann (f 1767) og G. Chr. Fuchsel (1722-1773)
ágætar rannsóknir um jarðlagaskipun i fjöllum á Þýzkalandi;
í fótspor þessara manna fetuðu siðar aðrir. Fyrr var flest
allt sem skráð hafði verið um jarðfræði imyndanir einar, sem
ekki voru byggðar á neinni verulegri náttúrurannsókn.
Þegar þeir Bjarni Pálsson og Eggert Olafsson byrjuðu
rannsóknir sinar á Islandi, voru náttúrufræðingar á
Norður-löndum ennþá mjög lítið farnir að rannsaka byggingu
jarð-skorpunnar, því er það eðlilegt að ferðabók þeirra er einna
fátæklegust í öllu þvi er almenna jarðfræði snertir og þó eru
þar margar góðar athuganir um hið einstaka. Sviar voru um
’) Hamburgisches Magazin XIII, 1754, bls. 210—211.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
