Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fljót og ár.
283
Við hraunbrúnirnar kemur svo vatnið fram í ótal
upp-sprettum, og er þar orðið hreint og tært, allur sori hefir
siast úr þvi. Sumstaðar, þar sem afrensli ekki er nóg,
kemur hið tæra vatn fram í djúpum hraungjám einsog t. d.
við Þingvelli, og er vatnið þar eflaust komið ofan frá jökli
undir hraunum. Jökuiieðjan úr jökulvatninu verður eftir i
hraununum, hoiur þess fyiiast smátt og smátt með leir,
sumstaðar svo ört, að hraunin hafa gróið upp á stuttum
tima, einsog t. d. á köfium i Meðaliandi og Landbroti Hin
miklu grásteinshraun á hálendi og lágiendi, sem oftast eru
þakin möl og urðum, eru iika oft vatnsiaus á stórum köfium,
úrkoman sigur líka gegnum þau og vatnið stöðvast ekki
fyr en á mótum, þar sem leirefni iiggja, er vatnið ekki
kemst i gegnum. Eins staðnæmist vatnið oft i hliðum, þar
sem móberg eða gjalllög iiggja milii blágrýtisstrengja, og
koma fram á mótunum ótal uppsprettur, oft i beinni röð og
bendir dýjamosinn á þær i fjarska.
Uppsprettur, sem koma nokkuð djúpt úr jörðu svo
loftslagsbreytingar hafa eigi áhrif á þær, hafa vanalega sama
hita árið um kring og eru kallaðar kaldavermsl
(kaida-versi), hiti þeirra er oftast jafnhár meðalhita ársins á þeim
stað, og halda þær honum á öllum árstímum, þó eru þær
stundum kaldari nokkuð þegar þær koma hátt úr fjöllum
ofan frá jökulhvörfum eða jöklum. Mönnum finnast siikar
uppsprettur kaldari á sumrum, af þvi að lofthitinn þá er
meiri, en heitari á vetrum, af þvi að lofthitinn þá er minni.
Heitar uppsprettur og hverir koma miklu dýpra úr jörðu,
og mun þeirra siðar getið.1)
’) Jónas Hallgrímsson atliugaöi 1837 hitann í 30
kaldaverslis-upp-sprettum í Rangárvallasýslu, einkum í Fljótshlíö og undir Eyjafjöllum,
hitinn var frá 3’/2—meöalhiti dálítiö undir 4° R., uppsprettur
hjá Keldum voru óvanalega kaldar, aöeins 1° R., í gjánum á
ring-völlum var meöalhiti vatnsins 3° R., og eins í uppgönguauga í Oxará,
þó 7° hiti væri í árvatninu sjálfu, sem yhr uppsprettuna rann.
(Ud-di*ag af Studiosus J. Hallgrimssons Dagbog fert paa en
natur-videnskabelig Rejse i Island 1837. H. Kroyers Naturhistoriske
Tids-skrift II, bls. 262—268).
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
