Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
284
Fl.jót og ár.
Lengstu árnar á íslandi renna til sævar eftir halla
landsins, fyrir sunnan til suðvesturs, fyrir norðan til
norð-urs, og fylgja um leið sprungustefnum jarðlaganna.
Upp-tök sín eiga allar stórár undan jöklum á 2000 til 2800 feta
hæð yfir sjó; á þeirri hæð iiggja skriðjökulstakmörk á
hálendinu; þær spretta allar upp i móbergshéruðum, og eru
liklega i sinu núverandi ástandi miklu yngri en hinar stuttu
ár, sern grafið hafa hina djúpu dali i blágrýtinu. í^ó
berg-tegundin sé miklu mvkri hafa árnar i móberginu, einsog fyr
hefir verið getið, ennþá ekki náð að mynda dali, með þvi
þær hafa ekki orðið til með þeirri stefnu, sem þær nú hafa,
fyr en eftir ísöldu. Þar sem stórárnar renna út úr
móberg-inu hafa þær oft hitt fyrir sér gamla blágrýtisdali og renna
eftir þeim. Sumar hinar stærstu ár t. d. fjórsá og Jökulsá
á Fjöllum hafa þó hvergi hitt gamla dali, og hafa heldur
eigi sjálfar myndað dali sem teljandi sé. Jökulsá rennur
um flatneskjur með jöfnum halla, alla leið frá Vatnajökli
niður i Axarfjörð, fellur aðeins á stuttmn spöl i gljúfri fyrir
neðan Dettifoss, en það gljúfur er líklega upprunalega
sprunga. Þjórsá rennur líka með jöfnum halla niður
há-lendið ofan af Sprengisandi i sjó fram, og er varla hægt að
segja, að hún nokkursstaðar renni i dal, þó hún hafi myndað
dálitil gljúfur á stöku stað (t. d. hjá fjótanda), eins er um
margar aðrar ár, sem siðar verða taldar. Brotlinur
jarðar-skorpunnar hafa haft töluverð áhrif á stefnu fljótanna um
miðbik landsins; þóþau sjaldan fylgi þeim beinlinis einsog t d.
Skjálfandafljót, þá er eðlilegt að aðaistefnur fjalla, sem
stjórnast af sprungum jarðarskorpunnar, hafi áhrif á rensli
vatnsins, sem alstaðar leitar niður í lægðir þær, sem það
finnur fyrir sér.
Vatnið i ánum á tslandi er annaðhvort bergvatn eða
jökulvatn. I löngum jökulám er vatnið vanalega
blá-hvitt einsog undanrenning eða mjólkurblanda, af því margar
bergvatnskvislir hafa runnið i þær á langri leið, en í stuttum
jökulám er oft tiltölulega meiri jökulleir, svo þær eru
mjólkurlitar; stundum getur jökulkorgurinn verið svo mikill
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
