Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Blágrýtisfjöll.
275
rnnnið niður i Flókadal. Gigurinn á hraunbungu þessari er
hulinn jökli. Flestar aðrar grágrýtisdyngjur eru hallaminni,
oft eigi meira en 2—3°. Hinar helztu dyngjur, sem kunnar
eru uppi á hálendi, eru: Urðarháls og Yaðalda við
Odáða-hraun, Grjótháls á Mývatnsöræfum, Sléttafell á Tvidægru,
Baldheiði nærri Hvitárvatni o. m. fl. Þá má ennfremur
nefna Sellandafjall og Bláfjall suður af Mývatni, þó þau
fjöll séu ekki dyngjur, þá hafa þau þó gosið
grásteins-hraunum og á þeim sjást gígirnir enn þá glögglega.
Eld-fjallarústir af ýmsu tagi, sem líklega hafa gosið grágrýti,
eru til svo tugum skiftir um miðbik landsins og á
Snæ-fellsnesi og Reykjanesi.
Blágrýtisfjöllin, sem vér áður höfum lýst, hafa verið að
myndast um langan tíma, og þegar blágrýtisgosin byrjuðu,
hefir Island verið alt öðruvisi útlitandi en nú og liklega
áfast við önnur lönd. Hver hinna mörgu hamrastalla i
fjallsblíðunum er rönd á hrauni, sem runnið hefir yfir stórt
svæði og hefir staðið mjög lengi á þeim gosum. Pegar svo
blágrýtishellan öll var mynduð, sundurbrotin og sigin, fóru
vatn og jöklar að vinna á hana, unz firðir og dalir
mynd-uðust. Hver, sem um það hugsar, hlýtur að skynja, að
geysilegan tima hefir þurft til alls þessa. Meðan á
mynd-un blágrýtisfjallanna stóð, hefir stundum liðið all-langur
tími milli gosa, svo jarðvegur hefir myndast á
hraun-um, jurtagróður, leir og hnullungar. I miðri
blá-grýtishellunni ber mest á þessum millilögum, um miðbik
miocene-timans svokallaða hefir verið langur hvildartimi,
svo stórir skógar breiddust yfir landið og urðu þeir siðar
að surtarbrandi og mókolum. Surtarbrandslögin skifta
blá-grýti Tslands i tvær deildir. Blaðförin, sem sumstaðar
finn-ast i leirlögum hjá surtarbrandi, hafa geymst svo vel, að
vel má sjá hverjar trjátegundir þá hafa vaxið hér á landi.
Nú vita menn hver eru lifsskilyrði hinna einstöku jurta og
trjáa og geta þvi með samanburði og ihugun komist að þvi,
hve mikill lofthiti hefir verið og hvernig loftslagi að öðru
leyti hefir verið varið. Jurtasteingjörvingarnir i leirnum
við surtarbrandinn eru hinn eini leiðarvisir, sem gefur
18*
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
