Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Bæjaskipun
23
ábúandi hennar eða eigandi i svipinn hefur haft margt fé;
og það hefur borið við, að miklir fjárbændur hafa lagt
heiðabýli i eyði til þess að stækka afréttinn, en svo þegar
heimabændur urðu fátækari, bygðust heiðakotin eigi aftur.
Stundum eru eyðibæja-rústir aðeins leifar fornra bæja, sem
hafa verið tluttir. Sumum bæjum hefur slægjulej^sið orðið
að baga. þegar harðnaði i ári. I dalabotnum á
Norður-landi og i fjarðabotnum vestra er ákaflega snjóþungt á
vetr-um, snjórinn legst oft á þíða jörð og tekur ekki upp fyrr
en öll frost eru úti, kemur þar oft kafgresi á sumrum og
hinn fegursti hliðagróður; en þessi dýrð stendur aðeins fáa
mánuði og sumargrasið getur eigi vegið á móti 8—9
mán-aða harðindum og jarðbönnum; meginið af peningi fær þá
oft á slíkum stöðum eigi strá af jörðu fyrr en um messur
og verður að vera á gjöf allan veturinn. f*að er þvi ekki
undarlegt, þó slik býli, þrátt fyrir sumargróðurinn, leggist i
e^^ði, þegar harðnar i ári. Upp til heiða er oft betra um
liaga á vetrum.
Um miðja 18. öld, þegar stjórnin gerði svo margar
til-raunir til þess að reyna að reisa atvinnuvegi Islendinga úr
niðurlægingunni. blöskraði henni eyðing bygða á Islandi
og landsnefndin, sem skipuð var með konungsúrskurði 20.
marz 1770, átti meðal annars að athuga, hvernig bætt yrði
úr fólkseklunni. hvort byggja skyldi nýbýli, eða taka upp
fornar eyðijarðir, eða skifta stórum jörðum í smábýli o. s.
frv.1) Afleiðingin af tillögum nefndarinnar og ráðum
embættismanna varð nýbýlatilskipunin 15. apríl 1776. Var
þá öllum, er vildu taka upp nýbýli, eða byggja upp aftur
eyðijarðir, heitið ýmsum hlunnindum; þeir áttu meðal
annars að vera lausir við alla skatta og tíundir i 20 ár;
ef þeir settust að á stjórnarlandi, voru þeir einnig í 20 ár
lausir við »landskuld og allar afgiftir«. Ef þeir bygðu á
bændaeign, þurftu þeir eigi að taka við kúgildum fremur
en þeir vildu og fengu lifstiðar- og erfðaábúð. Ef
lands-drottinn hafði kostað bæjarbygginguna, átti nýbýlingurinn
Landfræðissaga III, bls. 62.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
