Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Jarðabj’gging
37
að leggja alskonar kvaðir og skyldur á leiguliða,1) auk
landskuldar urðu þeir að vinna fj^rir landsdrotna fjölda
dagsverka, borga alskonar aukagjöld og máttu ekki selja
neitt af kvikfé sinu án leyfis landeiganda, ekki gifta son
eða dóttur án leyfis húsbóndans, borga aukagjald fyrir
giftingar o. s. frv. I Noregi og Danmörku urðu leiguliðar
að borga sórstakt gjald (Indfæstning eða Bygselpenge),
t
þegar þeir tóku við jörðu, en það varð ekki alment á
Is-landi, þó reynt væri að koma því á sumstaðar. f*að var
kallað »festugjald« eða »festa«, en á Suðurlandi stundum
»tilgjöf«, og var borgað, er menn tóku jörðina, vanalega
með sömu upphæð eins og eins árs laudskuld. Gjald þetta
borguðu sumir leiguliðar á kirkju- og konungsjörðum á
Suðurlandi, og liklega hafa sumir leiguliðar klaustra og
landsetar Hólastóls einnig borgað það:8) á bændaeignum
r
munu festugjöld varla nokkurstaðar hafa átt sér stað. A
Vestmannaeyjum borguðu tómthúsmenn (um 1704) vanalega
40 fiska i festu, er þeir leigðu kofa sína.8) Islenzkir leigu-
liðar voru lausir við »veizlur, mútur og tilgjafir«,4) sem
norskir leiguliðar urðu að greiða langt niður eftir öldum.
Bygging leigulanda var i Noregi bundin við þriggja ára
timabil. og í hvert sinn. er ábúðin var endurnyjuð, varð
leiguliði að borga sérstakt gjald (Tredjeaarstage); þetta varð
t
ekki heldur venja á Islandi. Yfirleitt höfðu islenzkir
leigu-liðar betri kjör en aðrir leiguliðar á Norðurlöndum, en
sakir fátæktar hefðu þeir ekki heldur þolað mikil
gjalda-þyngsli.
Leigulönd eru að öllum likindum jafn gömul einsog
t
bygð á Islandi. landnámsmenn hafa eiiaust skift landnám-
I. Th. Rogers\ Six centuries of work and wages. London
1906, bls. 40-46. ’
2) Sbr. Lovsamling for Island V. bls. 741—742. Ný Fólagsrit
XV, bls. 118.
s) Arne Magnusson’s Embedsskrivelser og andre oö’entlige
Akt-stykker. udg. af Kr. Kálund. Kbhavn 1916, bls. 203, 262, 279, 547.
*) »Jarðamútur« til umboðsmanna voru bannaðar á Islandi með
réttarbót Eiríks konungs Magnússonar 2. júlí 1294. Dipl. isl. II, bls.
288-289.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
