Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
36
t
Abúð landsius
hönd, lán var sjaldan hægt að fá og heldur ekki um þau
beðið, menn söfnuðu specium á kistubotninn, þangað til
nóg var komið i jarðarverð. Magnús Stephensen segir
1808, að peningabirgðir þær, sem þá voru á strjálingi og
huldar hér og hvar út um land, hafi ekki verið til neinnra
gagnsmuna; þær lágu dauðar og ávaxtalausar. af þvi eng-
inn vegur var að gera þær arðberandi nema »með mögrum
t
jarðakaupums.1) A árunum 1786—1800 var aðeins
þing-iýst 9 veðskuldabréfum einstakra manna, og á árunum
1801 —1833 aðeins 24 veðskuldabréfum til Islendinga sjálfra,
öll samtalin 8.682 rd. Petta sýnir, hvernig peningaveltan
var i þá daga og þó voru á þessum árum stólsgóssin seld
og mörg hundruð jarðir aðrar skiftu um eiganda.2) Pegar
stólsgóssin voru seld, keyptu nokkrir leiguliðar jarðir sinar,
en meginþorra þeirra keyptu þó embættismenn og
efna-menn.
Pó leiguliðar á Islandi oft ættu við örðug kjör að búa,
þá var staða þeirra að öllu leyti frjálsari en i öðrum lönd-
um. Viðast um Norðurálfu urðu leiguliðar á miðöldunum
fullkomnir þrælar landsdrotna, og stóð sú ánauð viðast
fram á 18. öld og sumstaðar langt fram á 19. öld. Viða
var leiguliðinn bólfastur. mátti eigi flytja af jörðu þeirri,
sem hann var fæddur á. varð að vinna baki brotnu fyrir
landeiganda og sumstaðar voru landsetar seldir með eign-
unum einsog búfé. Þó allþungar kvaðir væru lagðar á
leiguliða kirkjujarða og konungsjarða i sumum héruðum á
Islandi, þá mistu þeir þó aldrei frelsi sitt; á 18. öld reyndi
stjórnin með ýmsum fyrirskipunum að vernda réttindi þeirra
og var reynt að haga landbúnaðarlöggjöfinni nokkuð svipað
þvi sem var i Noregi, en þar voru bændur jafnan nokkurn-
vegin frjálsir likt og á Islandi. Aftur á móti áttu bændur
í Danmörku sjálfri að búa við mikla ánauð (Hoveri, Vorned-
t
skab, Stavnsbaand). A 13. öld var á Englandi þegar búið
’) Island i det 18. Aarbundrede bls. 447—448.
2) J. Johnscn: Hugvekja um þinglýsingar, jarðakaup o. fl.
Km-höfn 1840, bls. 35—36, 38.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
