Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Kúgildi
53
það féll á þá sjálfa, er þeir höfðu leigt umboðin fyrir vissa
upphæð. Um ábyrgð ásauðarkúgilda urðu miklar deilur í
fjárkláðunum báðum á 18. og 19. öld; leiguliðar vildu
eðlilega ekki ábyrgjast allan leigufónað, þegar*þessar pestir
gengu og almennur niðurskurður var boðinn.1) Fyrir og
um aldamót 18. og 19. aldar kom mikið rót á alt kúgilda-
fyrirkomulagið vegna hinna miklu byltinga, sem þá urðu.
Stjórnin var ekkert áfram um að gera kúgildin föst og
rigbundin við eignirnar, einsog flestir íslenzkir embættis-
t
menn og landeigendur vildu. I skilmálunum fyrir sölu
Skálholtsjarða 27. april 1785 segir meðal aunars: »Föst
kúgildi, sem þessum jörðum hingað til fylgt hafa, skulu
héreftir öldungis aftekin, og engar leigur gjaldast til
kon-ungs eftir kúgildi þau, sem seld verða ásamt jörðunum .. .
má engan neiða til þess að taka leigukúgildi með jörðinni
á móti vilja sínum*. Jarðirnar voru seldar sér, en hver,
sem keypti jörð, fékk öll kúgildi sem jörðinni fylgdu, kýr
eða fé, án uppboðs, hvert kúgildi fvrir 6 rd. kúrant.2)
Hólajarða kúgildi voru líka samkvæmt söluskilmálnm 13.
marz 1802 boðin upp og seld sér i lagi með því skilyrði,
að »föst kúgildi skyldu af þessu góssi aldeilis vera
af-sköffuð, utan kirkjukúgildi*.3) Með sömu skilmálum voru
margar konungsjarðir seldar viðsvegar um land fyrir og
eftir aldamót.4) A 18. öldinni hafði mikið verið deilt um
gagn og ógagn innstæðukúgilda og voru mjög skiftar
skoðanir um þau.5) Fyrir aldamótin var stjórnin eins og
») Sbr. O. Olavii oekon. Rejse 1780, formáli bls. 87—88. Lovs.
f. Island, V, bls. 6. Norðri VII, bls. 55-56. Pjóðólfur VII, bls. 68; IX,
bls. 25. 73, 153-155. 157—158.
2) Lovsamling for Island V, bls. 146, 151.
3) Lovs. f. Isl. VI, bls. 549.
4) J. Johnsen: Hugvekja bls. 202—203.
5) Sveinn Sölvuson: Om Inventarii Oui’der udi Island ilslandske
Maanedstidender II, 1775, bls. 65—73). Bjarni Halldórsson : Tillæg om
lnventarii Quilder (s. st. II. bls. 74—80). Ólafur Stephensen: Skrif um
kiigildi (Gl. kgl. Samling nr. 3309, 4"). Sveinn Sölvason: Bréf til eins
fornemme vinar um innstæðu-kúgilda viðhald og uppbætur. (Gl. kgl.
Samling nr. 3310, 4n). Finnur Jónsson : Skrif um innstæðukúgildi (Gl.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
