Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Jarðabækur og jarðamat,
77
samgöngur og margt íleira. En þó er mestu vert að
ein-staklingarnir séu duglegir, hagsvnir og sparneytnir. án
þeirra kosta verður lítið úr öllum framförum.
Jardabækur og- jardamat.1) Þegar i fornöld létu kirkjur
og klaustur, eins og kunnugt er. gjöra máldaga yfir eignir
sinar og hélzt sá siður langt niður eftir öldum. Flest þar
að lútandi er nú prentað i »Islenzku Fornbréfasafni«. Eftir
siðabótina fann stjórnin nauðsyn á að gera skrár yfir eignir
þær, sem hún hafði komist yfir, verð þeirra, landskuldir og
leigur. Hin elzta jarðabók yfir konungsgóssið er
samau-tekin á árunum 1551 —1579.2) og mun Johan BuclioJt
höfuðs-niaður hafa sett skýrslurnar saman i eina heild.3) Svo var
gjörð jarðabók 1597, þar voru taldar umboðsjarðir,
stóls-jarðir og kirkjujarðir eftir skvrslum Odds Einarssonar og
Guðbrandar Porlákssonar biskupa. Eftir konungsúrskurði
27. mai 1638,4) var sett saman ný jarðabók yfir
konungs-jarðir 1639 og með tilskipun 21. maí 1657 var sýslumönnum
boðið að gjöra jarðabók yfir allar jarðir i sinni sýslu, ekki
aðeins konungsjarðir og kirkjujarðir, heldur líka yfir
bænda-eignir með dýrleika þeirra, landskuldum og kúgildum; áttu
sýslumenn svo að senda fógeta skýrslur sinar.6)
Aðal-árangurinn af þessu boði mun hafa verið jarðabók yfir
konungsjarðir, sem kend er við Tómás Nihdásson fógeta.
1660. Jarðabók, kend við Johan Klein, dags. 8. okt. 1681,
var samin á 7 árum með aðstoð sýslumanna, hún er hin
’) Hér drepum vér aðeins lauslega á jarðabækur og
jarðamats-störf, þess er enginn kostur að lýsa því nákvæmlega, það yrði alt of
langt mál. Jarðabækurnar eru geymdar í Ríkisskjalasafni Dana, þær
eru í heild sinni mikil fúlga af fróðleik um atvinnuvegi Islendinga á
fyrri öldum, en lítt hafa þær verið notaðar enn af fræðimönnum. Um
jarðabækurnar sjá ennfi-emur 0. Olavii oeconomiske Rejse, formáli
eftir Jón Eiríksson bls. 55—74. Bjarni Tliorsteinsson: Om kongelige
og andre offentlige Afgifter i Island. Köbenhavn 1819, bls. 1—13.
Landfræðisaaga II, bls. 251—256.
’) Dipl. isl. I, bls. 197. Ný Félagsrit XXII, bls. 38—41.
s) Árni Mag7iússon’ls Embedsskrivelser bls. 69 — 70.
4) Magnús Ketilsson: Forordninger og aabne Breve II, bls. 417—18.
6) Lovsamling for Ieland I, bls. 252.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
