Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
78
Jarðaverit
fyrsta jarðabók. sem líka telur bændaeiguir, en kvað vera
mjög óáreiðanleg i alla staði, jarðirnar allar á ruglingi og
nöfnin mjög afbökuð.1) fá var 1695 tekin saman jarðabók
í rentukammerinu. liklega eftir skýrsium embættismanna,
undirskrifuð af Jcikob Sörensen rentuskrifara 18. mai 1C95.
Ennfremur er til jarðabók, sem kend er við Kristján Múller
amtmann, innsend i rentukammerið 11. april 1698; hún er
bygð á skýrslum sýslumanna, sem þeir eftir boði
stjórnar-innar söfnuðu á þingum og á eldri jarðabókum um
konungs-jarðir og stólsjarðir; þar vantar kirkjujarðir, fátækrajarðir
o. íi., þar er heldur ekki getið um hjáleigur eða
penings-fjölda á jörðum, en að þvi er snertir landskuldir og kúgildi
er jarðabók þessi talin fullkomnust á þeirri tið. Pó eru i
henni margir gallar, jörðum i hverri sýslu blandað saman,
ekki skift i hreppa og sumar konungsjarðir vantar.2)
A árunum 1702—1714 söfnuðu þeir Árni Magnússon og
Páll Vídalín, eftir fyrirskipun stjórnarinnar 22. maí 1702.
efni i hina miklu jarðabók, sem eftir þá liggur. Jarðabók
þessi er að mörgu hin langfullkomnasta. sem til er, þó
hún nái nú eigi yfir alt landið; jarðabækurnar yfir
Múla-sýslur og Skaftafellssýslu týndust i hinum mikla bruna i
Kaupmannahöfn 1728. Pegar þessi jarðabók er fullprentuð,
mun hún verða hinn dýrmætasti fjársjóður fyrir
menningar-sögu landsins, er sérstaklega sýnir alt búnaðarástand Islands
i byrjun 18. aldar svo sem i skuggsjá.3) Fyrir tilstilli
rentu-kammersins samdi Skúli Magnúison landfógeti jarðabók, sem
vanalega er kend við árið 1760, þó hún væri eigi fullbúin
l) Árni Magnússon’s Embedsskrivelser bls. 330.
2j Arni Magnússon’s Embedsskrivelser bls. 331.
9) tíér getum vér rúmsins vegna ekki nánar lýst þessari
jarða-bók, Fræðafólagið í Kaupmannaböfn er nú byrjað að gefa hana út, og
er nú (1916) búið að prenta 4 hefti (320 bls.). Porkell Bjarnason hefir
prentað kafla úr jarðabókinni um Kjósarsýslu í Tímariti
Bókmenta-félagsins VII, bls. 193—285, með mjög fróðlegum athugasemdum. fegar
bókin öll er komin út, verður vonandi einhver til þess að rita yfirlit
yfir fræðslu þá, sem bókin veitir um bjargræði Islendinga í byrjun 18.
aldar. I formála fyrir Arni Magnússon’s Embedsskrivelser. Kbhavn
1916 bls. 8-16 (sbr. bls. 321-331) hefir Dr. Kr. Kálund ritað yfirlit
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
