Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Ljáir
127
Ljáir munu þegar í fornöld hafa verið smíðaðir á
Is-landi, og á seinni öldum er talað um vmsa menn, sem voru
nafnkunnir fvrir að vera góðir Ijáasmiðir.1) Fram á 19. öld
voru ljáirnir bundnir við orlin með ljáböndum, fingurbreið-
nefndur í Laxdælu, hann var íjölkunnugur og seiðmaöur. Hrútr og
synir lians hundu stein við háls Hallbirni og drektu honum,
»Hall-björn rak þá skygnur á landit, ok var augnalag hans ekki gott«.
.Stígandi bróðir hans hafði heldur ekki gott augnaráð, þegar belgur
var dreginn yfir höfuð honum, var rauf á belgnuni, »ok getur
Stíg-andi séð öðrum megin í hlíðina; þar var fagurt landsleg ok grasloðið:
en því var líkast sem hvirfilvindr kæmi, at sneri um jörðinni. svá at
aldregi siðan kom þar gras upp« (Laxdæla 1895. bls. 97, 110. 112).
Pessi trú á »vond augu« hefir frá ómuna tíð verið algeng víða um
heim, og er það enn hjá almúga í Italíu (mal d’occhio). Orðabækur
telja slikisteinsauga sama sem hvertisteinsauga. og ætla að Hallbjörn
liafi verið stórevgður, og augum hans því líkt við gat á hverfisteini,
en líklegra er, að hann liafi haft gljáandi augu og tuddalegt
augna-ráð, því orðið slíkja er enn notað um gljáa eða glýju (t. d á silki eða
klæði). Par sem slíkisteinar eru nefndir í fornum skjölum eru þeir
alstaðar taldir með kirkju-inventaríi, aldrei með búsgögnum. Arið
1170 lætur Ámundi prestur eftir að staðnum á Húsafelli meðal annars
»vm heilagra manna sögur oc slijkjustein, item kertastikur tvær. er
hann lét gjöra« (Dipl. 1*1. VII, 2). 1179 á kirkjan i Miðarnarbæli undir
Eyjafjöllum meðal annars »slikistein ok ellz virke« (Dipl. Isl. I, 255).
Vallna kirkja i Svarfaðardal á 1394 »buðk steindan og tvo aðra
slykiusteinax (D. I. III, 513). Hrunakirkja á 1397 meðal annars
»kris-makier og slykistein«, Strönd i Selvogi á sama ár »stolar. slykisteinn,
2 lítil paxspiolld« og Garðakirkja á Akranesi á »slykjustein oc
hvsl-punng með pell oc ij altarissteina lausa« o. s. frv. (D. I. IV, 44. 100.
196). Erú íóra Thoroddsen getur þess til. að slikisteinar hafi verið
fægðir steinar, gljásteinar, sem kirkjurnar áttu og notuðu til þess að
slétta og strjúka kirkjulín og kirkjuskrúða, nokkurskonar
línstroku-steinar, sem notaðir voru líkt og trafakefli. Dr. Valtýr Guðmundsson
hefir fallist á þessa skýringu og bent mér á, að svipuð merking hefir
haldist í norsku alþýðumáli. Ivar Aasen kallar >slikjesten, -en fin Sten
til at glatte eller stryge med«; »slikjeben, et Ben til at glatte eller
st^ge med«, »slikjande, glindsende. meget glat« og >slikja, glindse,
være glat og glindsende; glatte, polere, stryge. f’. Ex. Linned«.
r) Sveinn Níelsson: Um ljáasmíði (Ármann á alþingi IV, 1832,
bls. 115—121). Jón Steingrímsson prófastur getur um konu í
Skaga-firði, Guðný Stefánsdóttur, afasystur hans, scm var ágætur
ljáasmið-ur. og allur fjöldi sótti sín Ijáasmíði til hennar (Æfisaga Jóns
Stein-grímssonar bls. 9). Eftir Biialögum (1915. bls. 62) er nýr sláttuljár
gjör úr 5 ásmundum metinn á 10 álnir.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
