Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
128 Heyannir
ura, blautum ólum úr selskinni eða gömlu leðri; var ólin
vafin utan um þjóið á ljánum og orfið framanvert, og að
þvi búnu var rekinn fieygur undir ólina milli hennar og
þjósins til að festa ljáinn; mjög var ljárinn laus i, þegar
þurkar voru, og stal það bitinu úr. Eti litlu fyrir 1830 fann
síra fórður Arnason (1803 — 1862), þá á Skarði á Landi,
upp á að smíða orfhólka, og breiddust þeir þaðan út og
munu hafa verið komnir um alt land um miðja öldina;
lögðust ljáböndin þá algjörlega niður.1)
Til ljáadengslu þurfti mikil vibarkol,2) og olli það eitt
með öðru miklum skemdum á íslenzkum skógum, þvi það
var ekkert smáræði, sem þurfti til ljáadengslu um alt land;
allar hinar mörgu kolagrafir í gömlum skógarplássum sýna
vel, hve mikið hefir til þess gengið. Auk þess skemdust
ljáirnir oft við dengsluna, þvi allir voru eigi jafn lagtækir.
Eiríhir Briem: Ljábönd og orfhólkar (Búnaðarrit IX, bls.
179-181). Sbr. Ferðabók í». Th. III, bls. 215 og Tímarit Bókmentafé-
lagsins XIII, bls. 211. Um jarðabætur síra í’órðar Árnasonar sjá Ný
Tíðindi I, bls. 79.
4) Yiðarkol hafa mjög gengið kaupum og söluni á íslandi og á-
kveða Búalög nákvæmlega mál og verð á kolum og vinnu við að
höggva þau og svíða. »Hálf mörk að höggva köst kcla, það er upp á
6 hesta kol í mállaupum og braudalaupar að auki. fað eru
mállaup-ar að íslenzkrar stiku eru í skakkhorn á alla vegu; 5 aurar koma á
að svíða með, en 6 aurar ef hann færir heim« (Búalög 1915, bls. 18,
24—25). 1 kesti eru 12 kolalaupar, tveir laupar á hest. Að svíða laup
er metið 4 álnir (bls. 2-3), meðalmannsverk er talið að gjöra kclavætt
á dag eða gjöra kolakl\7fjar á dag og brenna með (bls. 19. 32);
kola-vætt er metin á 12 álnir (bls. 20, 30). Á 18. öld var verð viðarkola
mjög mismunandi í ýmsum sýslum, enda voru þá löngu gleymdar
hinar fornu. samþyktir bænda um verðlag á vörum innanlands. Skúli
Magnússon fógeti segir, að þá (1784) hafi kolatunnan í Norðursýslu
kostað 11 skiidinga, í Skagafirði 22 sk., á Suðurnesjum 34 sk. (Grömul
Félagsrit IV, bls. 188). Sérstakt kaup var fyrrum ákveðið fyrir
ljáa-dergslu: »pund smiors kemur á að klappa ljá eftir einum manni um
heyannir«. Búalög 1915, bls. 19. 25, 29. Leiðbeining uin kolabrenslu
hefir Magnús Stephensen ritað í Klausturpósti VII, 1824, bls. 94—98.
1 Grágás 1852, II, bls. 137 og Jónsbók (Ó. H.), bls. 135 er tekið fram.
að leiguliðum sé heimil lédengingar (lédengðar) kol í skógi þeirrar
jarðar. er þeir búa á.
\
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
